HAMMÂMÎZÂDE İSMAİL DEDE EFENDİ’NİN SABÂ MEVLEVÎ ÂYİNİNDEKİ MAKAM GEÇKİLERİNİN İNCELENMESİ VE KANUN İCRASINA YÖNELİK ETÜT OLUŞTURULMASI
Author :
Abstract
Bu araştırmada; çalgı eğitiminde; kanun çalgısına yönelik literatür taraması yapılmış, kitaplar, metotlar, tezler incelenmiş; geçkiye yönelik uygulamalı çalışmaların, özellikle de etüt çalışmalarının bulunmadığı tespit edilmiştir. Araştırmada; öncelikle İsmail Dede Efendi’nin bestelediği Sabâ Mevlevi Ayininin 3. Selamı makam geçkileri yönünden incelenmiştir. Makam ve geçki açısından geniş bir seyir imkanı sunabilen âyin formu bu araştırma için özellikle tercih edilmiştir. Yapılan incelemeler sonrasında tespit edilen makam geçkilerinin eserdeki seyrine paralel şekilde kanun çalgısına yönelik etüt oluşturulmuştur. Hem esere bir ön hazırlık olması hem de ileri seviye kanun icrasına katkı sağlaması düşünülerek oluşturulan örnek etüt; farklı tartımlarla ve kanunda kullanılan temel çalım teknikleri ile desteklenmiştir. Hazırlanan etütte; Saba Mevlevî Âyini’nin 3. Selamında tespiti yapılan 6 makam geçkisi yer almaktadır. Bu makam geçkileri, eserdeki uygulanış biçimlerine paralel şekilde düzenlenmiş, harici bir köprü çeşni veya makam kullanılmamıştır. Araştırma sonucunda; Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi’nin Sabâ Âyini’nin 3. Selamında uzak makam geçkilerinin çok fazla uygulandığı ve sıklıkla az kullanılan makamlara geçki yapıldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalgı eğitimi kanun icrası özelinde hakimiyetin arttırılması amacıyla hazırlanan kaynak ve materyaller konusunda, sadece saz eserlerinden değil, sözlü eserlerden de faydalanılabileceği sonucuna varılmıştır. Türk müziği makam geçkileri konusunda teorik bilgilerin yanı sıra icra pratiklerinin de araştırmalara dahil edilmesi, çalgı eğitimi alanına sağlayacağı katkılar açısından bu yönde yapılacak çalışmaların arttırılması konusunda öneride bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
In this research; in instrument education; a literature review was conducted regarding the qanun instrument, books, methods, and theses were examined; it has been determined that there are no applied studies, especially etude studies, regarding the transition. In the research; First of all, the 3rd part of the Saba Mevlevi Rite, composed by İsmail Dede Efendi, was examined in terms of maqam transitions. The ritual form, which can offer a wide range of seyir in terms of mode and transition, was especially preferred for this research. After the examinations, an etude was created for the qanun instrument in parallel with the course of the makam transitions in the composition. A sample etude created with the intention of both being a preliminary preparation for the composition and contributing to advanced level qanun performance; it is supported by different scales and basic playing techniques used in the qanun. In the prepared etude; there are 6 maqam transition identified in the 3rd part of the Saba Mevlevi Rite. These maqam transitions were arranged in parallel with the way they were implemented in the composition, and no external bridge taste or maqam was used. As a result of the research; It has been determined that in the 3rd part of Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi's Saba Rite, distant maqam transitions are applied a lot and transitions are frequently made to less used maqam. In addition, it has been concluded that not only instrumental composition but also oral composition can be used in the resources and materials prepared for the purpose of increasing mastery in instrument training and qanun performance. A suggestion has been made to include performance practices as well as theoretical information about mode transitions in Turkish music, and to increase the studies to be carried out in this direction in terms of their contributions to the field of instrument education.
