Author:
Abstract
Edebiyatımızda bir tür olarak ortaya çıkan eserlerden biri de kıyafetnamelerdir. Kişilerin dış görünüşlerinden, bazı fiziksel özellikleri, beden ve organ yapıları ile hal ve tavırlarından ahlak ve karakter özelliklerini tahmin etme olarak tanımlanabilecek bu eserlerin çoğunluğu kişisel özellikler temele alınarak oluşturulurken bazıları -kıyafetname metinleri içerisinde küçük bir bölüm teşkil etse bile- milletler, topluluklar ve hayvanlar temel alınarak da oluşturulmuşlardır. Bu çalışmada ele alınan kıyafetname, mecmua tarzında düzenlenmiş bir eserin bir bölümünü oluşturmaktadır. Kıyafetnamelerin -ister mensur, ister manzum olsun- metin kuruluşunda organ-beden-tavır yapısı/nitelikleri ile ahlak ve karakter nitelikleri arasında bir koşutluk bulunduğu söylenebilir. Bu nedenle bu tarz metinler organ adları ve onların özellikle biçimsel nitelikleri açısından zengin ürünlerdir. Ancak bu çalışmada ele alınan kıyafetname yapısı itibarıyla bu koşutluğun ilk bölümünü içermemekte sadece karakter özellikleri bölümünü ve bunlara dair nitelikleri içermektedir. Bu kıyafetname, klasik anlamdaki kıyafetnamelerde alışıldığı üzere baş, göz, burun, kaş, ağız vb. organlar ya da boy, duruş, yürüyüş benzeri özelliklerden yola çıkarak karakter nitelikleri hakkında yorumlara yer verilmeden sadece bazı halk ve topluluklar ile bazı hayvanların karakter özelliklerini “Kıyâfet-nâme-i ekâlîm-i seb’a” ve “Der beyân-ı kıyâfet-nâme-i hayvânât” olmak üzere iki başlık altında ele alan bir metindir. Ali el-Kâtib tarafından kaleme alınan Dâfi’ü’l-hüzn adlı yazma eserin 109b-112b varakları arasında yer alan bu metin, yedi iklim halklarının ve bazı hayvanların kıyafetlerinden söz etmesi yönüyle birçok kıyafetnameden farklılık göstermektedir. Kıyafetnamenin metni, kısa bir sözlüğü ve dikkat çeken bazı yazım özellikleri de dikkatlere sunularak ilgili alanların araştırmacılarına katkı sağlanmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
One of the works arisen as a literary genre in our literature is typology (kıyafetname). Typologies can be described as works which predict characteristics of people according to their appearance, some physical features, structures of their bodies and organs and some behaviours and manners. While most of these works were constituted based upon personal features, some of them -even though they form a small part of typologies- were constituted based upon some nations, communities and animals. The typology (kıyafetname) handled in this study, is a part of a work arranged as a corpus. It can be said that there is a parallelism between the qualities of organ-body-manner and the characteristics in the formation of typology (kıyafetname) texts -whether they are prose or poetic-. For this reason, such texts are rich in organ names and their formal characteristics, particularly. However, the typology (kıyafetname) handled in this study does not include the first part of this parallelism in terms of its structure, only the part of character features and the qualities about them. This typology (kıyafetname) does not include comments about features of character based upon head, eye, nose, brow, mouth etc. organs or the features like height, stance, walk etc. as in clasical typologies. It is only a text handling the features of some communities and some animals under the two titles of “Kıyafetnâme-i ekâlîm-i seb’a” and “Der beyan-ı kıyafet-nâme-i hayvânât”. This text, written by Ali el-Kâtib and situated among the leaves of 109b-112b in the manuscript called Dâfi’ü’l-hüzn, differs from many typologies at the point of mentioning the physiognomy of several communities and some animals. The text of the typology (kıyafetname), a short glossary and some notable features are presented to contribute to the researchers of the related fields.