İLK İSLAMÎ TÜRK METİNLERİNDE (KUTADGU BİLİG, DİVÂNÜ LÛGATİ’T TÜRK, ATEBETÜ’L-HAKÂYIK, DİVÂN-I HİKMET) HALK HEKİMLİĞİ
Author:
Abstract
Bu makalemizde ilk İslami Türk eserleri olan Kutadgu Bilig, Divânü Lûgati’t Türk, Atebetü’l-Hakâyık ve Divân-ı Hikmet’te sağlık ve sağlıkla ilgili kavramlar incelenecektir. Eski Türkçe dönemine ait bu metinlerin, atalarımızın sağlık konusuna bakışları hakkında az da olsa bize bir kanaat uyandıracağını düşünüyoruz. Bilinen ilk İslamî Türk eseri olan “Kutadgu Bilig”de ilaç yerine “em”; tabip yerine de “emçi” denilmektedir. Yusuf Has Hacib, kamlara “otacılar” dedikten sonra kamların, insan toplulukları için faydalı kişiler olduğunu bildirmektedir. Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072 yılında yazılmaya başlanan ve 1077 yılında yazımı tamamlanan “Divânü Lûgati’t Türk”, Türk halk hekimliği açısından da geniş bilgileri içinde barındırmaktadır. Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki tarafından XII. yüzyılın başlarında yazıldığı düşünülen Atebetü’l-Hakâyık, dinî-tasavvufî bir eserdir. Eserde hekimlik ve sağlıkla ilgili doğrudan bir bilgi bulunmasa da şifa, otala-, ig (hastalık), em (ilaç, tedavi etmek gibi sağlıkla ilgili terimler geçmektedir. Dini öğretilerin oldukça yoğun olduğu Divan-ı Hikmet’te maddî hastalıklardan pek bahsedilmez. Divan’da, kendisinin ve diğer insanların yakalandıkları manevî rahatsızlıkların sağaltılması ile ilgi ipuçları vardır.
Keywords
Abstract
In this article, health and notions about health in the first Turkish Islamic works Kutadgu Bilig, Divânü Lûgati’t Türk, Atebetü’l-Hakâyık and Divân-ı Hikmet will be examined.We believe that these texts from Ancient Turkish Era might more or less enlighten us about our ancestor’s aspects of health. In the first Turkish Islamic work to be known , Kutadgu Bilig , medicine is called “em” and doctor is called “emçi” .As he calls Shamans “ otacılar” ,Yusuf Has Hacip indicates that they are helpful people for communities. Divânü Lûgati’t Türk,started to be written in 1072 and completed in 1077 by Kaşgarlı Mahmut, includes wide information about Turkish folk medicine. Atebetü’l-Hakâyık,thought to have been written by Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki in early XII. Century, is a religious-mystical work.Altough there isn’t direct information about medicine and health in the work, there are terms about health as remedy , otala-, ig (illness),em(medicine), curing.In Divân-ı Hikmet which involves lots of religious doctrines, physical diseases are not mentioned much. In Divan , there are clues about healing his and other’s spiritual diseases .