GÖK TANRI, SU, ATEŞ, DAĞ, AĞAÇ KÜLTLERİNİN ÇUKUROVA BİLMECELERİNDEKİ İZLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Author:
Abstract
İslamiyet öncesi Türk inanışlarının izlerini Türk kültürünün birçok safhasında görmek mümkündür. Gerek insanın doğduğu andan itibaren ölümüne kadar geçirdiği bu süreçte karşılaştığı ve içinde bulunduğu geleneksel uygulamalarda, gerekse söz varlığımızda bu inanışların izlerini görebilmekteyiz. Bugün bu inanışların İslamiyet inancı ile iç içe geçerek yaşatılmakta olduğunu bu konuda yapılmış birçok araştırmadan biliyoruz. Bu inanışların temelinde önemli bir rol oynayan kült inancının bilmecelerde de karşımıza çıktığını görebilmekteyiz. Bilmeceler Türk kültürünün zengin hazinelerinden biri olmakla birlikte, Türk insanının olaylar, nesneler ve doğa karşısında nasıl düşündüğünü göstermekte, geçmişteki inanç izlerini de yansıtmaktadır. Dolayısıyla, insanoğlunun yüzyıllardır dilden dile aktararak bugüne taşıdığı bilmecelerde de kültürel bir birikimden bahsetmek doğaldır. Bilmecelerin kökeni ile ilgili bazı araştırmacılar geçmişten bugüne çeşitli görüşler ileri sürmüştür. Bunlar içerisinde bilmecelerin mitolojik kökenli olduğunu savunanlar, ilk zamanlarda insanın bilmeceleri gizli bir dil olarak kullandığını, bilmecelerin de bu şekilde ortaya çıktığını düşünmektedirler. Bu çalışma yürütülürken, bu tezden hareketle katkı sağlayabileceği düşünüldüğünden buna ilişkin bir iz sürülmüş ve İslamiyet öncesi Türk inanışları temelinde kült inancının Çukurova bilmecelerindeki varlığına ilişkin detaylara rastlanılmıştır. Buna göre bu çalışmada, bilmecelerin mitoloji ile ilişkisinden bahsedilerek, eski Türk inanışlarında bilmece-kült ilişkisi değerlendirilecek, Gök-Tanrı, Su, Ateş, Dağ ve Ağaç kültlerinin Çukurova bilmecelerindeki varlığı tespit edilmeye çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
It is possible to witness Pre-Islamic Turkish belief traces in several phases of Turkish culture. We have observed traces of these beliefs both in the period when people are born and dead and in current traditional practices of people and our verbal existence. Nowadays, we are aware of the fact that these beliefs have been intertwined with Islamic belief and experienced from several studies conducted in this field. Playing an influential role in foundation of these beliefs, cult beliefs appear in riddles. Riddles are one of the rich treasures of Turkish culture and demonstrate how Turkish people think against incidents, objects and nature and reflect past belief traces. As a consequence, it is quite probable to refer to cultural heritages in riddles that humankind has conveyed for ages and brought to our time where language and culture are intertwined and reflect one another. Some researchers have suggested a variety of opinions from past to present in regard to origin of riddles. Of these researches, those advocating that riddles are of mythological origin contemplate that people used riddles at first as a secret language and riddles emerged in this way. While conducting this study, we have attempted to pursue a trace we have contemplated that this thesis will contribute to this and we have encountered interest details in relation to existence of cult belief in foundation of Pre-Islamic Turkish beliefs in Çukurova riddles. Accordingly, by mentioning relationship of riddles with mythology in this study, it will be endeavoured to identify existence of cult beliefs such as Sky-God, Water, Fire, Mountain and Tree covering ancient Turkish beliefs in this context in Çukurova riddles.