Author :
Abstract
İç Anadolu’nun Orta Kızılırmak bölümünün kuzeyinde yer alan Çankırı, Kızılırmak’a dökülen Tatlıçay ve Acıçay’ın birleştiği bölgededir (Bayhan,2013,s.79). Çankırı isminin kökeninin Galat zamanına kadar gittiği düşünülmektedir(Üçok,1941). Şehrin antik ismi kaynaklarda Gangra olarak geçmektedir. Bu ismin ilk kez Grek ve Roma dönemlerinde kullanıldığı bilinir(İbiş, 2014,s.10). 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’ya gelen Türk boylarının Karadeniz, Akdeniz ve Çanakkale Boğazı arasında kalan bölgeye yerleştikleri bilinmektedir. Bundan sonra Çankırı, Emir Karatekin tarafından 1082 yılında Türk hâkimiyetine alınmıştır. 1142’de Selçuklu Sultanı I.Mesud tarafından Selçuklu yönetimine katılan bölge Ankara Savaşı’ndan sonra Candaroğullarına verilmiştir.1464 yılında Çankırı, Anadolu Eyaleti’ne bağlı bir sancak haline gelmiştir. Çankırı sancağı, Tanzimat’ın ilanından sonra ilk olarak Ankara Eyaleti’ne, 1869 yılında ise Kastamonu Vilayeti ’ne bağlanmıştır. Kengırı Merkez, Çerkeş ve Kalecik olmak üzere üç kazası bulunan bu sancakta 1876 yılında yeni nahiyeler de yer almıştır. Konumuzu oluşturan caminin bulunduğu Kızılırmak ilçesi bu dönemde buraya bağlıdır. İlçenin eski adı İnallu Ballu (Kızılırmak) dur. 1987 yılında çıkarılan bir kanunla ilçe olması ve ilçe teşkilatının kurulması sağlanmıştır. Çalışmamızın konusunu oluşturan yapı ile ilgili detaylı bir çalışmanın yapılmadığı tespit edilmiştir. Bu makalede eser plan tipi, malzeme ve teknik, süsleme özellikleri açısından değerlendirilerek Anadolu Türk mimarlığı bakımından yeri ve önemi belirtilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Located in the northern part of the Central Kızılırmak region of Central Anatolia, the city of Çankırı lies at the confluence of the Tatlıçay and Acıçay rivers, which flow into the Kızılırmak (Bayhan, 2013, p.79). The origin of the name Çankırı is believed to date back to the Galatian period, with ancient sources referring to the city as Gangra, a name first used during the Greek and Roman eras (İbiş, 2014, p.10). Following the Battle of Manzikert in 1071, Turkish tribes settled in the region between the Black Sea, the Mediterranean, and the Dardanelles. Çankırı came under Turkish rule in 1082 through Emir Karatekin In 1142, the area was incorporated into the Seljuk administration by Sultan Mesud I and was later granted to the Candaroğulları after the Battle of Ankara By 1464, Çankırı had become a sanjak within the Anatolian Province. Following the Tanzimat reforms, it was first attached to the Ankara Province and later, in 1869, to the Kastamonu Province. The sanjak included three districts—Kengırı Merkez, Çerkeş, and Kalecik—and new subdistricts were added in 1876. The Kızılırmak district, where the mosque under study is located, was part of this administrative structure. Historically, the district was known as İnallu Ballu (Kızılırmak). In 1987, a law was enacted to establish Kızılırmak as an official district, along with its administrative organization. It has been determined that no comprehensive scholarly study has yet been conducted on the architectural structure that constitutes the subject of this research. This article aims to evaluate the building in terms of its plan typology, materials and construction techniques, and decorative features, thereby elucidating its place and significance within the context of Anatolian Turkish architecture.
