SOSYAL KONUT ÜRETİMİNDE ALTERNATİF KENTSEL ARAZİ GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARI: GELECEKTEKİ ARAŞTIRMALAR İÇİN ÇIKARIMLARLA BİR DEĞERLENDİRME
Author :
Abstract
Günümüzde sosyal konut ihtiyacını karşılamak ve sürdürülebilir kentsel gelişimi desteklemek amacıyla çeşitli kentsel arazi geliştirme yaklaşımları giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu çalışma, sosyal konut ihtiyacını karşılamada dünyada yoğun olarak kullanıldığı belirlenen bazı kentsel arazi geliştirme yaklaşımlarının ortaya konması ve bu alandaki uygulamaların sonuçlarının karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışmada farklı ülkelerde ve Türkiye’de uygulanan politikaların etkilerini değerlendirmek için, politika analizi çerçevesi kullanılarak hükümetlerin veya kurumların oluşturduğu politikaların ele alınmasının yanı sıra benzer ve farklı yönler de analiz edilmektedir. Arazi değer artışını yakalama yönteminin (ADAY) çatı unsur olarak diğer düzenleyici yöntemleri kapsadığı, kamu yararına önemli bir finansman kaynağı sunduğu ve sosyal konut üretimi gibi toplumsal ihtiyaçların karşılanmasında önemli bir potansiyele sahip olduğu belirlenmiş ancak başarı için şeffaf ve adil bir planlama süreci gerektiği ortaya konmuştur. Arazi yeniden düzenleme yönteminin (AYD) sosyal konut üretimi anlamında birçok ülkede başarıyla uygulandığı, ancak Türkiye’de benzer nitelikteki arazi arsa düzenleme yönteminin konut üretimini doğrudan artırmayı hedeflemediği görülmektedir. Japonya’nın başarılı AYD yönteminde olduğu gibi arazi sahiplerinin onayı doğrultusunda, katılım sağlanarak, sosyal uyumun desteklenmesi ve kamu-özel iş birliği ile altyapı ve konut üretimi imkanları sunacak şekilde bir düzenlemenin fayda sağlayacağı düşünülmüştür. Bu kapsamda, TOKİ’nin geliştirdiği projelerde, artan arazi değerini sosyal konut üretimi için kullanması mümkün görülmüştür. Kentsel dönüşüm projelerinin de benzer şekilde sosyal konut üretimini artırmak için etkin stratejiler sunduğu belirlenmekle birlikte Türkiye’de hak sahipliği üzerinden yürütülen yöntemin alan dışından konut ihtiyacı olan kesimlere de olanak sağlayacak şekilde düzenlenmesinde fayda görülmüştür. İHT yöntemi ile daha uygun maliyetli konut alanları oluşturulduğu ancak bu yöntemin Türkiye’de etkin bir şekilde uygulanabilmesinin ilgili mevzuatın işlevselliği ve başarıyı sağlayacak proje temelli bir işleyiş yapısının varlığına bağlı olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak incelenen yöntemlerin potansiyelini değerlendirmek ve uygulanabilirliğini artırmak için Türkiye’de daha fazla araştırma ve uygulamaya gereksinim bulunduğu belirlenmiştir.
Keywords
Abstract
Today, various urban land development approaches are becoming increasingly important to meet the need for social housing and to support sustainable urban development. This study aims to identify some urban land development approaches that are widely used globally to meet the need for social housing and to reveal developments in this field. Land value capture, identified as the umbrella approach, includes other urban regulatory methods and has been determined to hold significant potential for financing sources serving the public interest and for addressing societal needs such as social housing production. However, for it to be successful, a transparent and fair planning process is required. The Land Readjustment (LR) method has been successfully applied in terms of social housing production in many countries; however, it is observed that the similar LR method in Türkiye does not directly aim to increase housing production. As in Japan’s successful LR method, it is thought that a regulation allowing for landowners’ consent and participation, supporting social cohesion, and providing infrastructure and housing production opportunities through public-private partnerships would be beneficial. In this context, it appears possible for TOKİ’s projects to use the increased land value for social housing production. While it has been determined that urban transformation projects similarly provide effective strategies for increasing social housing production and supporting sustainable urban development, it is deemed necessary in the context of Türkiye to establish a legal framework that would allow the inclusion of groups in need of housing from outside the project area, rather than solely focusing on existing property owners. Transfer of development rights method has been found to create more affordable housing areas; however, its effective implementation in Türkiye depends on the functionality of relevant legislation and the existence of a project-based operational structure that ensures success. In conclusion, it has been identified that more research and practical applications are required in Turkey to evaluate the potential of the examined methods and to enhance their applicability.
