Author :
Abstract
Coğrafya, günümüzde olduğu gibi geçmişte de yerleşim düzenini etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Engebeli bir bölgede kurulan Urartu Krallığı’da coğrafi açıdan dezavantajlı olduğu noktaları avantaja çevirebilmek için akılcıl bir yerleşim düzeni geliştirmiştir. Van Gölü Havzası merkez olmak üzere kurulan krallığın ana geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Engebeli coğrafya, hayvancılık için uygun alan sağlasa da aynı durum tarımsal faaliyetler için geçerli değildir. Bu nedenle özellikle Van Gölü Havzası’nda Urartu yerleşimlerinin verimli Van, Muradiye, Erciş ve Gürpınar Ovası’nda yoğunlaştığı görülmektedir. Gürpınar Ovası, Urartu tarımsal faaliyetlerinin sürdürülmesi için hayati önem taşımaktadır. Krallığın hüküm sürdüğü MÖ 9-7. yy boyunca, Gürpınar Ovası’nda imar faaliyetleri gerçekleştirilmiş, baraj ve kanallar açılmıştır. Bu imar faaliyetlerinden en önemlisi ise şüphe yok ki Çavuştepe Kalesi’dir. Gürpınar Ovası’nın ana yerleşim merkezi olarak kurulan kalenin yakınlarında tarımsal faaliyetlerin düzenlenmesi, yol güvenliğinin sağlanması ve halkın yerleşebileceği farklı amaçlarla kurulan merkezler bulunmaktadır. Çalışma içerisinde Gürpınar Ovası sınırlarında kurulan Çavuştepe Kalesi, Eski Norgüh Kalesi ve Yerleşim Alanı, Gavur Kale, İremir Höyük, Sakalar Höyük, Yolaşan (Şehidok Kalesi) ile bu alanlarda kurulan gölet, baraj ve kanallar topoğrafya, eğim, bakı, mesafe, görünebilirlik gibi etmenler üzerinden değerlendirilmiştir. Coğrafı Bilgi Sistemleri yardımı ile hazırlanan haritalar ile desteklenen çalışma sonucunda Gürpınar Ovası’nda Urartu yerleşim örüntüsü analiz edilmiştir.
Keywords
Abstract
Geography is one of the most important factors affecting settlement organisation in the past as it is today. The Urartu Kingdom, which was established in a rugged region, developed a rational settlement pattern in order to turn its geographical disadvantages into advantages. The main source of livelihood of the kingdom, which was established in the Lake Van Basin, was agriculture and animal husbandry. Although the most fertile geography provides a suitable area for animal husbandry, the same is not true for agricultural activities. For this reason, Urartian settlements, especially in the Lake Van Basin, are concentrated in the fertile Van, Muradiye, Erciş and Gürpınar Plains. The Gürpınar Plain is of vital importance for the continuation of Urartian agricultural activities. During the 9th-7th centuries BC when the kingdom ruled, construction activities were carried out in the Gürpınar Plain and dams and canals were opened. The most important of these construction activities is undoubtedly Çavuştepe Fortress. Near the castle, which was established as the main settlement centre of the Gürpınar Plain, there are centres established for different purposes such as regulating agricultural activities, ensuring road security and settling the people. Çavuş-tepe Castle, Old Norgüh Castle and Settlement Area, Gavur Castle, İremir Mound, Sakalar Mound, Yolaşan (Şehidok Castle) and the ponds, dams and canals established in these areas were evaluated based on factors such as topography, slope, aspect, distance and visibility. As a result of the study supported by maps prepared with the help of Geographical Information Systems, the Urartian settlement pattern in the Gürpınar Plain was analysed.
