Author :
Abstract
Kırşehir’de 1332 yılında vefat eden ve orada türbesi bulunan Âşık Paşa iyi eğitimli ve ilahi sırlara vakıf bir şeyh olarak tanınmıştır. Gülşehrî’yi de yetiştiren Kırşehir, Âşık Paşa tarafından Garib-nâme’nin yazıldığı dönemde önemli bir kültür merkezidir. Âşık Paşa’nın 14. yüzyılın ilk yarısında kaleme aldığı yaklaşık 10600 beyitten oluşan dinî-tasavvufi eseri Garib-nâme Anadolu’da Eski Oğuz Türkçesinin yazı dili hâline gelişine kuvvetli katkı sağlamıştır. Eserde Eski Uygur imla geleneğinin devam ettiği örneklerin yanı sıra çeşitli eskicil unsurlar da mevcuttur. Çalışmada öncelikle Garib-nâme’den –mAdUk olumsuz öğrenilen geçmiş zaman işaretleyicisinin yüklem olarak kullanıldığı beyitler tespit edilmişir. Sonrasında –mAdUk’un cümleye kattığı anlam ve görevinin doğru şekilde tespit edilebilmesi için de beyitler olabildiğince aslına sadık kalınarak modern Türkçeye aktarılmıştır. Köktürkçeden itibaren olumsuz geçmiş zaman işaretleyicisi olarak takip edilebilen –mAdUk hem Eski Uygur Türçesi metinlerinde hem de Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde -pek çok araştırmada da değinilen sıfat-fiil vazifesinin yanı sıra yüklem yapma- bitimli cümle kurma vazifesini de üstlenmiştir. Garib-nâme’de olumsuz geçmiş zaman işaretleyicisi –mAdUk yüklem olarak kullanılmış, üstelik -mAdUkdUr ve –mAdUkdI şekilleriyle hem pekiştireçli hem de birleşik zamanlı biçimleriyle tartışılamayacak şekilde tespit edilmiştir. Örneklerin bilhassa aynı yüzyılda, çok yakın dönemde ve aynı bölgede yetişmiş iki şairin eserinde –Gülşehri’nin Mantıku’t-Tayr’ı ve Âşık Paşa’nın Garib-nâmesi- yoğunlukla görülmesi dikkat çekicidir. Bu noktada –mAdUk şeklinin hem bir Oğuzca unsur hem de Eski Anadolu Türçesinin yazı dili hâline gelme sürecinde etkili olan ağızlar açısından ayırıcı bir özellik olabileceği düşünülmelidir.
Keywords
Abstract
Aşık Paşa, who died in Kırşehir in 1332 and has a tomb in his name there, was known as a well-educated and spiritually enlightened sheikh. Kırşehir, where Gülşehri was also raised, was an important cultural center during the period when Garib-name was written by Âşık Paşa. A religious-sufi work of approximately 10,600 verses written by Aşık Paşa in the first half of the 14th century, Garib-name contributed significantly to the emergence of Old Oghuz Turkish as a written language in Anatolia. In the work, alongside examples of the continuation of the Old Uighur spelling tradition, various archaic elements are also present. In this study, first, verses from Garib-name where the negative past tense marker –mAdUk was used as a predicate were identified. Then, in order to accurately determine the meaning and function of –mAdUk in the sentences, the verses were translated into modern Turkish as faithfully as possible to the original. The negative past tense marker –mAdUk, which can be traced back to Old Turkic as a participle with adjectival function as well as the function of forming sentences with verb, has been identified in both Old Uighur Turkish texts and Old Anatolian Turkish texts in many studies. In Garib-name, the negative past tense marker –mAdUk was used as a predicate, and also, it was identified indisputably with both the reinforcing and compound tense forms as –mAdUkdUr and –mAdUkdI. It is noteworthy that the usage of –mAdUk is particularly prevalent in the works of two poets who lived in the same century, at about the same years, and in the same region—Gülşehri's Mantıku’t-Tayr and Aşık Paşa's Garib-name. At this point, it should be considered that the form –mAdUk may be a distinguishing feature in terms of dialects that were influential both as an Oghuz element and in the process of becoming the written language of Old Anatolian Turkish.
