OLDUKÇA BASİT MALZEMELERLE KURULMUŞ SON DERECE KARMAŞIK BIR DÜZENDEN DÜZENSIZLİĞE: LIGETI'NİN “FÉM” ETÜDÜNDE RİTMİK, BİÇİMSEL VE TEMATİK TASARIM
Author :
Abstract
Bu makale György Ligeti’nin Piyano için Etüt No.8 “Fém” bestesini müzikal biçim, ritim ve nota kümeleri ilişkileri açısından incelemektedir. Batı Afrika çan müziğini çağrıştıran işitsel ipuçlarının ve semantik göndermelerin söz konusu beste içerisinde kullanıldığı öne sürülmüştür. Ayrıca Ligeti değişik ritmik döngülerin üst üste getirilmesi gibi Afrika müzikal geleneklerine has yordamları bu parçasında sergilemektedir. Bestenin biçim açısından birimleri, Arom’un (1991) birden çok ritmik döngünün bileşimi olarak tanımladığı, makroperiyodlar (macroperiods) etrafında oluşturulmuştur. Afrika müziğinde sıklıkla gözlenen pentatonik dizilerle ilişkili olan (025) ve (035) küme sınıflarından elde edilmiş melodik hücrelerin bu bestede bolca kullanıldığı gözlenmiştir. Bu bestesinde Ligeti’nin çevrimsel simetri ve transpozisyonel bileşim gibi Bartók ile özdeşleşmiş teknikleri Afrika müzikal geleneklerinden elde edilmiş bir ritmik çerçeve içerisinde kullandığı öne sürülmüştür.
Keywords
Abstract
This article investigates the musical form, rhythm, and pitch set relations in György Ligeti’s Etude for Piano No.8 “Fém”. It is argued that the piece incorporates sonic clues and semantic allusions to the West African bell music. Moreover, Ligeti’s piece showcases direct parallels with the strategies associated with African musical traditions, such as superimposing different rhythmic cycles. The formal units of the composition are organized around what Arom (1991) defines as macroperiods that are obtained by the combination of multiple rhythmic cycles. The composition makes abundant use of melodic cells derived from set classes (025) and (035), which are related to pentatonic scales commonly found in African music. It is argued that Ligeti’s composition showcases the Bartókian techniques of inversional symmetry and transpositional combination in a rhythmical framework derived from African musical traditions.
