Author :
Abstract
Çalışmamızda genel olarak geç Antik çağda ortaya çıktığı kabul edilen ancak kökeni hakkında farklı tartışmaların olduğu dini-felsefi bir düşünce olarak Gnostisizm bağlamında Fyodor Sologub’un Küçük Şeytan adlı eserinin kahramanı Peredonov’u ele almak amaçlanmıştır. Gnostisizm, bir anlamda dünyevi kötülükle iyi Tanrı düşüncesinin uyuşmazlığına dayanan teodise sorununa özgün bir cevap olarak yorumlanabilir. Dünyevi yaşamda yer alan kötülük bağlamında tek tanrılı dinlere karşı gelerek iki farklı Tanrı anlayışını savunan Gnostikler, dünyayı yaratan Tanrı’nın ışık âleminden, hakiki Tanrı’dan uzak, kötü Tanrı, Demiurg olduğunu düşünürler. Kökeni oldukça eskiye dayanan Gnostisizm, 1945 yılında Mısır çölünde bulunan Nag Hammadi metinleriyle yeniden gündeme gelen bir düşünce olur ve büyük felaketlerle anılan 20.yüzyılın varoluşsal arayışlarıyla birlikte anlamlandırılmaya çalışılır. Bu anlamda çalışmamızda ele alacağımız kahramanın yazarı Sologub da yüzyılın ruhunu belirleyen pek çok olaya tanıklık eder ve bu tanıklık, edebi eserlerinde de yansıma bulur. Bu çerçevede disiplinlerarası yöntem kullandığımız çalışmamızda Sologub’un kahramanı Peredonov, Gnostiklerin kötü Tanrı tarafından yaratılan dünyasında bu dünyanın kölesi olmuş biri olarak ele alınmış ve Gnostik zihin yanılması olarak görülen yaşamın içinde değerlendirilmiştir. Zira Gnostikler için zihin yanılsamasını yaratan, dünyevi yaşamın, tıpkı beden gibi kötülüğün simgesi olan maddeden başka bir şey olmadığının bilinmemesidir. Bu değerlendirme sonucunda Peredonov’un eline geçen her fırsatta kötülük yapan, dünyevi makam ve mevkiden başka bir arzusu olmayan Gnostik bir Demiurg’dan farklı olmadığı görülmüş ve dört aşamalı Gnostik kurtuluş kapısının ona kapalı olduğu sonucuna varılmıştır.
Keywords
Abstract
In the study, the protagonist of Fyodor Sologub’s novel The Little Demon, Peredonov was analyzed in the context of Gnosticism which is generally accepted to have emerged in the late Antiquity.Gnosticism can be interpreted as an original answer to the theodicy problem based on the conflict between worldly evil and good God. Gnostics, who advocate the view of two different gods, believe that the god who created the world is the evil God Demiurge. Gnosticism came to the agenda with the Nag Hammadi texts discovered in the Egypt in 1945 and is tried to be made sense of in the existential pursuit of the 20th century. In this sense, Sologub witnessed many events that determined the spirit of the century. In this context, Sologub’s protagonist Peredenov is addressed as an individual enslaved in this world created by the evil god of the Gnostics and is evaluated in the life accepted as a reflection of gnostic illusion. In fact, what creates the illusion for Gnostics does not know that the worldly life is nothing but matter that is the symbol of evil. As a result of this evaluation, it has been seen that Peredonov is no different from a gnostic Demiurge who does evil in every opportunity and has no desires but worldly title and position, and it was concluded that the four-stage gnostic salvation gate is closed to him.
