Author :
Abstract
Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde gerçekleşen Millî Mücadele ve sonrası, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu gerçekleşmiş, ancak bu önemli başarı içerisinde; savaşlardan bıkmış, yorgun, sağlık yönünden kötü, eğitimsiz, yoksul ve salgın hastalıklarla mücadele eden bir toplumu barındırmıştır. Kuşkusuz savaşlardan, kıtlıklardan, salgın hastalıklardan en çok etkilenen kesim yaşlılar, kadınlar ve çocuklar olmuştur. Bu devrede, özellikle kimsesiz, öksüz veya korunmaya muhtaç olan çocukların himaye edilip gözetilmeleri önemli bir mesele olarak görülmüştür. Yeni kurulan devlet, geleceğine yön verecek olan neslin ulus-devlet çerçevesinde sağlıklı, gürbüz, ülkesine ve milletine bağlı, millî şuura sahip nesillere dayanmak gerektiğinin bilincinde idi. Bu doğrultuda, Cumhuriyet’in ilk yıllarında muasır medeniyetler seviyesine ulaşılması amacıyla sıkıntılı durumun bir an önce giderilmesi ve toplumun, bu içinde bulunduğu şartlarda gözetilmesine yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Korunmaya muhtaç çocuklara ilişkin çıkarılan kanunlar, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde önemli bir adım olmuş ancak, mevcut yapının ve meselelerin üstesinden gelinmesinde kifayetsiz kalmıştır. Çalışmada, Erken Cumhuriyet Dönemi çocuk koruma politikaları çerçevesinde, çocukların himayesine yönelik oluşturulan kurum ve kuruluşları ele alınarak, 1923-1940 arasında körpe cumhuriyetin korunmaya muhtaç çocuklara ilişkin yürürlüğe koymuş olduğu kanunlar ve bu kanunların yansımaları ele alınmış ve arşiv belgelerinden, meclis celse zabıtlarından, gazetelerden ve telif-tetkik eserlerden istifade edilmiştir.
Keywords
Abstract
After the National Struggle led by Gazi Mustafa Kemal Atatürk, the establishment of the Turkish Republic took place, but this important success hosted a society that is tired of wars, tired, poor in health, uneducated, poor and struggling with epidemic diseases. Undoubtedly, the people most affected by wars, famines and epidemics were the elderly, women and children. In this period, it was seen as an important issue that children who are alone, orphans or in need of protection should be protected. The newly established state was aware of the necessity of relying on the generation that will shape its future, within the framework of the nation-state, healthy, robust, loyal to their country and nation, and national consciousness. In this direction, in the first years of the Republic, efforts were initiated to eliminate the troubled situation as soon as possible in order to reach the level of contemporary civilizations and to observe the society in its current conditions. The laws enacted on children in need of protection were an important step in the Early Republican Period, but they were insufficient in overcoming the existing structure and issues. In the study, within the framework of the Early Republican Period child protection policies, the institutions and organizations created for the protection of children were discussed, and the laws that the young republic put into effect on children in need of protection between 1923-1940 and the reflections of these laws were discussed, and archive documents, parliamentary hearings, newspapers and copyright-research works were used.
Keywords
- Hilal-i Ahmer Cemiyeti aracılık etmişti (BCA, 1930: 030-18-01-02/11-39-1) - (BCA, 1932: 030-18-01-02/29-45-10).BCA. Yer Bilgisi 030-18-0/181-65-10 Belge Tarihi: 23.10.1964.
- BCA. Yer Bilgisi 490-1-0-0-/5-26-4 Belge Tarihi: 27.02.1945. II. TETKİK ESERLER
- Akgün, S. (2012). Cumhuriyet Duyurulurken Geride Bırakılamayan Bir Kurum: Hilal-i Ahmer Cemiyeti. ODTÜ Gelişme Dergisi, Vol:39, Issue: 1, 111- 136.
- Aksakal, H. İ. (2017). Dr. Refik Saydam Önderliğinde Cumhuriyet Dönemi Sağlık HizmetleriModernleşme Çabaları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi The Journal of International Social Science, (1) 27, 219-232.
- Akyol, E. (2007). Cumhuriyet Dönemi Türkiye'sinde Kadının Değişen Rolünün Konut
- Albayrak, A. (2017). Ziya Gökalp’te Kadın ve Aile. Social Sciences Research Journal, Vol:6, (4), 244-252.
- Arıkan, A. (2005). Milli Tıp Kongreleri (1923-1968) ve Türkiye Sağlık Politikalarına Etkileri. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Aslan, D. (2018). Gürbüz Türk Milleti İçin Gürbüz Türk Çocuğu: 23 Nisan Çocuk Bayramı.
- Ata, Z. (2019). Geçmişten Günümüze Çocuk Mağduriyetleri. Sosyal Çalışma Dergisi, 3 (1), 47- 60.
- Bağdatlı, M. (2010). Kâzım Karabekir'in Uygulamalarında Yaşayarak Öğrenme ve Eğitici Drama. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (23), 121-140.
- Bakılcı, A. (2019). Korunma İhtiyacı Olan Çocuklara Yönelik Çocuk Evleri Modelinin TarihselSüreci ve Mutlu Yuva Derneği Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin ZaimÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Başboğa, S. (2010). Erken Cumhuriyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Bedeni Ahlaki ve Terbiyevi Özellikleriyle İnşa Edilen Çocuk. (Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal
- Başboğa, S. (2017). Annelik Sanatı: Erken Cumhuriyet Dönemi Çocuk Dergilerinde ÇocuğunBedensel Vurgusu. İnsan ve İnsan Dergisi, (12), 6-30.
- Baytal, Y. (2009). Atatürk Döneminde Nüfusu Arttırma Çalışmaları ve Gürbüz Türk Çocuğu Projesi. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (5) 10, 117-137.
- Beter, Ö (2010). Türkiye ve İngiltere’de Çocuk Koruma Sistemleri. (Doktora Tezi). Hacettepe BirgüL, A. K. (1999). Atatürk İnkılabında Türk Kadını ve Aile. Erdem ve İnsan Toplum
- Caymaz, K. B (2017). Yirminci Yüzyıldan Günümüze Resimde Farklı Çocuk İmgeleri. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
- Cunbur, M. (1998). Atatürk'e Göre Türk Kadınıyla İlgili Sorunlar ve Değerlendirmeler. Erdem ve Toplum Bilimleri Dergisi, (12), 685-731.
- Çakır, G. (2019). Atatürk Dönemi'nde Çocuk ve Anne Algısı. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
- Çakır, G. (2020). Atatürk Dönemi’nde Türkiye’de Aile Hukuku ve Çocuk Hakları. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (18), 349-368.
- Çakmak, D. (2007). Toplumsal Uzlaşma Belgesi: 1936 Tarihli İş Kanunu. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 127-196.
- Çalık, R., Tepekaya, M. (2006). Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki SalgınHastalıklar ve Ermeniler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 205-228. Çelik, E., & ÇAT, F.B. (2018). Toplumda Değişen Çocuk Algısı, Eğitim Yöntemleri ve
- Çılgın, A. S. (2004). Genç Cumhuriyet'in Ütopyası:“Gürbüz Türk Çocuğu”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 97-119.
- Çoban, M. (2014). Cumhuriyetin İlk Yılları Ahlâk Algısı ve Eğitimi (Kâzım Nâmî’nin “Ahlâkı Nasıl Telkin Etmeli” Kitabı Özelinde). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- Deliağaoğlu, M. (2009). Himaye-i Etfal Cemiyeti ve Eğitim Boyutu. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Deniz, B., Öztaş., S. (2020). Dr. Fuad Umay ve Çocuk Esirgeme Kurumu Faaliyetleri. Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (55), 558-580.
- Ekici, F. Y. (2014). Türk Aile Yapısının Değişim ve Dönüşümü ve Bu Değişim ve DönüşümeEtki Eden Unsurların Değerlendirilmesi. The Journal of Academie Social Science Studies International Journal of Science, S. 30, 209-224.
- Ekmekçi, P., & Arda, B., Acıduman, A. (2012). Tıp Tarihi Açısından Çocuk Esirgeme
- Erkut, Z., & Balcı, S., Yıldız, S. (2017). Tarihsel Süreç İçinde Çocuk. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 3 (2), 17-28.
- Genç. Ö. (2016). Çocukların Orta Çağ Avrupa’sındaki Yeri. VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Vol:1, No:1, 241-261.
- Gökalp, Z. (1968). Türkçülüğün Esasları. Varlık Yayınları.
- Işıkçı, Y., & Karatepe, S. (2016). Türkiye’de Çocuğa Yönelik Sosyal Politika Uygulamaları ve Tarihsel Analizi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 1 (7), 69-100.
- Işın, E. (1987). Abdullah Cevdet’in Cumhuriyet Adab-ı Muaşereti. Tarih ve Toplum, 48 (8), 13- İçli, T. (1991). Atatürk ve Türk Kadını, Atatürk Araştırma Merkezi Konferansları. Atatürk
- İçli, T. G. (1998). Cumhuriyet Döneminde Kadının Sosyal Konumu. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Cumhuriyet'in 75. Yılı Özel Sayısı, 93-103.
- İlçin, H. İ. (2020). Balkan Savaşları Sırasında Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin İstanbul’daki
- İpekçiler, B., & Gündüz, K. (2020). Türkiye Himâye-i Etfâl Cemiyeti Çocuk Külliyatı: 11
- İşeri, M. (2014). Osmanlı Çocuk Koruma Sistemi ve Darüleytamlar (1851-1923). (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Karaca, Ş. (2010). Şemsettin Sami ve Kadınlar. Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (13),Karatay, A. (2007). Cumhuriyet Dönemi Korunmaya Muhtaç Çocuklara İlişkin Politikanın Oluşumu. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Keser, D. (2020). Kâzım Karabekir Paşa’nın Yetim Çocukları Himayesi Üzerine BirDeğerlendirme. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5), 15-37.
- Kesgin, S. (2010). Cumhuriyet Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Ahlak Eğitimi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kocabıyık, M. (2019). Cumhuriyet Dönemi Çocuk Koruma Politikaları (1923-1950). (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kocatürk, U. (1999). Atatürk'ün Fikir ve Düşünceleri. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
- Korkut, H. (2013). Anadolu’da Harp Yılları, Hilal-i Ahmer Mecmuası ve Dönemin Toplumsal Sorunları. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, vol.2, No.3, 90-99.
- Lındberg, N. (2012). Çocuk Yetiştirme Açısından Türkiye'de Çocukluğun Tarihi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (31), 41-52.
- Özcan, Ö. (2017). Orta Çağ’dan Erken Modern Döneme Çocukluğun Tarihsel Gelişimi. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 2 (4), 91-126.
- Özen, S. B. (2019). Erken Cumhuriyet Dönemi Çocuk Yayınlarında Çocuklara Yönelik Adab-ıMuaşeret, Görgü ve Nezaket Kuralları. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, (59),Özkiraz, A., & İşçibaş, G. (2016). Osmanlıdan Günümüze Türk Toplumunda Aile Yapısı ve Boşanma. KMU Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18 (30), 87-95.
- Öztan, G. G. (2009). Türkiye'de Çocuğun Politik İnsaşı. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstirüsü.
- Öztekin, H. (2019). Tek Parti Dönemi Çocuk Dergilerinde İdeal Türk Çocuğunun İnşası:
- Öztürk, H. (2017). Çocukluğun Tarihsel Gelişimi Üzerine Düşünceler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 253-276.
- Rasimoğlu, C. (2020). Erken Cumhuriyet Döneminde Sağlıklı Bireyin İnşası: Pronatalist
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/5.5.4320.pdf. (Erişim: 5.6.2021). Resmi Gazete, Belediye Kanunu (1471 Sayılı Kanun).
- https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf, (Erişim: 6. 5. 2021). Resmi Gazete, İcra ve İflas Kanunu (2128 Sayılı Kanun).
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.2004.pdf. (Erişim: 31.05.2021).
- Resmi Gazete, İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi Tecziyeleri Hakkındaki Kanun (1702Sayılı Kanun). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1702.pdf. (Erişim: 5.6.2021).
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.4250.pdf. (Erişim. 5.6.2021).
- Resmi Gazete, İş Kanunu (3330 Sayılı Kanun). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3330.pdf (Erişim: 21.05.2021).
- Kanun).https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc 031/kanuntbmmc031/kanuntbmmc03105387.pdf. (Erişim: 25.05.2021).
- https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/12/20011208.htm#1 (Erişim 19.5.2021).Resmi Gazete, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1593 Sayılı Kanun).
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1593.pdf (Erişim: 21.05.2021).
- Sağlam, M., Aral, N. (2016). Tarihsel Süreç İçerisinde Çocuk ve Çocukluk Kavramları. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 1 (2), 43-56.
- Salim, M. (2011). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Çocuk Koruma Politikaları ve SosyalHizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman DemirelSarıkaya, M. (2007). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Bir Sosyal Hizmet Kurumu: Türkiye
- Sarıkaya, M. (2020). Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti Reisi Dr. Mehmed Fuad (Umay) Bey’inÇocuk Üzerine Yazıları ve Kitapları. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 355-368.
- Tekin, İ. (2017). 1876-1923 Yılları Arasındaki Çocuk Eğitimi Konusunda Yazılmış Kitapların İncelenmeleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 6 (3), 1590-1622.
- Uğur, Ç. (2018). Türkiye’ de Çocuk Koruma Politikaları: Sosyal ve Ekonomik Destek
- Ummanel, A. (2017). Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti Yayınlarından Bir Kartpostalın ÇocukHakları Bağlamında İncelenmesi. Elementary Education Online, (16) 1, 254-255.
- Ünal, V. (2012). Osmanlı'nın Son Dönemlerinde Korunmaya Muhtaç Çocuklar için Kurulan
- Yolcuoğlu, G. İ. (2009). Çocuk Koruma Sisteminde Aileyle Çalışmanın Esasları: İstanbul
- Zafer, A. B. (2014). Cumhuriyet ile Birlikte Değişen Türk Aile Yapısı ve Kadın Durumu. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (24), 121-134.
