Author :
Abstract
Urduca konuşan insan sayısı bakımından dünyada yaşayan en büyük sun’i dildir. Bu dil müslüman Türklerin Hindistan’a Arapça, Farsça ve Türkçeyi beraberlerinde getirmeleriyle ortaya çıkmıştır. Urducadaki Türkçe kelimeler konusunda kimi çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmaların tenkidi ve değerlendirmesi yapılmamıştı. Bu çalışma hem daha önceki çalışmaların bir tashihi hem de tekmili olacak şekilde hazırlanmıştır. Urducadaki Türkçe kelime ve unsurlar 17 ciltlik 10 farklı Urduca Lügat taranarak tespit edilmiştir. Bu kelime ve unsurların değerlendirmeleri Türkçe etimoloji sözlüklerine göre yapılmıştır. Ödünçleme listesinde 253 Türkçe asıllı, 104 hibrit, 19 Türkçe ek/unsur 41 Moğolca, ve 7 diğer dillerden Türkçeyle taşınan kelime bulunmaktadır. Ayrıca Moğolca kökenli kelimelerden yedisinde Türkçe ekler yer almaktadır. Bu hesapla Türkçe asıllı kelime ve unsur miktarı 383’tür. Daha önceki çalışmalarda verilen 12 kelime taranan sözlüklerde bulunmamaları veya yanlış okumalar sebebiyle, 29 kelime ise kökenleri kaynaklarda Türkçe ve Moğolca olarak verilmediği için listeden çıkarılmıştır. Toplamda bu çalışmada 465 kelime ve dil unsuru değerlendirilmiştir. Urducada Tespit edilen Türkçe kelime ve unsurlar tematik, morfolojik ve fonetik bakımlardan analiz edilmişlerdir. Bu analizler sonucu Urducadaki Türkçe kelime ve unsurların tematik yoğunlukları, morfolojik yapıları ve fonetik değişim miktarları belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada ayrıca kısaca Urducanın ortaya çıkışı, kullanım sahası, Urduca-Türkçe dil ilişkilerine de değinilmiştir.
Keywords
Abstract
Urdu is the largest man-made language in the world in terms of the number of people speaking. This language has been made when Muslim Turks brought Arabic, Persian and Turkish with them to India. Some studies have been done on Turkish loanwords in Urdu. These studies were not criticised and evaluated yet. This study has been prepared both as a review of the previous studies and completing their missing elements. Turkish words and elements in Urdu have been determined by scanning 10 different Urdu dictionaries as 17 volumes. These words and elements have been evaluated according to Turkish language etymology dictionaries. There are 253 originally Turkish, 104 hybrids, 19 Turkish lexical elements/suffixes, 40 Mongolian, and 10 words were carried by Turkish from other languages to Urdu in borrowing list. By this calculation, the number of Turkish origin loanwords and elements are 376. 12 words given in previous studies were excluded from list due to their absence in the scanned dictionaries or misreadings, while 29 words were not listed in Turkish and Mongolian in the sources. Totally, 460 words and lexical elements were evaluated in this study. Turkish words and elements identified in Urdu were analyzed in terms of thematical, morphological and phonetical aspects. As a result of these analyzes, thematical densities, morphological structures and phonetical changes of Turkish words and elements in Urdu have been classified. Additionally in this study, the emergence of Urdu, use area, Urdu-Turkish language relations are also mentioned briefly.
Keywords
- Tüfek KT, 422: TS, 2016, F; SN, ?
- görevli olan TS, 2016
- ,KT, 422; TS, 2016; GD-2 (تفنگجی)
- TS, 2010; tutacak DS-12, 4775;
- 17; TS, 2020; DLT, 606; GD-2, 483;
- 108; TS, 2021; DLT, 607; GD-2, 498
- ,LÇ, 119; TS, 2024; GD-2 (توزوک)
- تقماق Tukmâḳ 1.Tokmak. 2.Bir Türk kavmi CL-1, 658 Tokmak DTO, 239; طوقمق Tokmak ETDR, 806; طوقماق KT, 902; طوقماق LO-2, 788; توقماق LÇ, 122; TS, 1987; CEAT, 470; GD-2, 459
- lokma, dilim TS, 1982; (tilge) DLT,
- TS, 2018; bir şeyin çok olanı DLT,
- Top ETDR, 802; طوپ top.. LO-2, 769; توب top.. DTO, 220; top.. OTİL-2, 250; yuvarlak ve mecmu' olan şeyler.. LÇ, 112; طوپ top.. KT, 888; TS, 1990; GD-2, 596; OAS-9, 28816
- توپ Top Top ETDR, 802; طوپ top.. LO-2, ..top.. DTO, 220; top توب ;769 OTİL-2, 250; yuvarlak ve mecmu' olan şeyler.. LÇ, 112; طوپ top.. KT, 888; TS, 1990; GD-2, 596; OAS-9, 2881
- 889; TS, 1991; GD-2, 603; OAS-9,
- sık gözlü ağ TS, 1996; korkuluk,
- 2008, F
- bütünü. TS, 2000; misafir ağırlama,
- ;ETDR, 608; TS, 2005 توغ ;3847
- 400; 1.türkle ilgili, 2.Türkçe TS, 2021
- ETDR, 582, A; 400; TS, 2021; LN,
- tophane.. KT, 889; TS, 1991; OAS-9,
- TS, 2006
- تنکجی Tenekeci Teneke yapan kimse ML, 88 Tenekeden muhtelif kablar ( تنکہ جی) ve kutu vs imal veya lehimleyip tamir eden sanatkâr KT, 445; TS, 1951
- نسقچي باشي Nasiḳçî başî Baş tertibatçı, genel müdür DHE, 740; İUL, 1506, F; CL-2, 1956, U طبلچی Ṭablçî Davulcu. FL, 875, U; Davul çalan kimse. AL, 705, U; İUL, 989, F; CL-2, 1374, U; FA-3, 240,
- نشانچی Nişançî 1.Keskin nişancı. 2.Bayraktar. FL, 1359; İUL, 1507; CL-2, 1957, U; CL-2, 1969; FA-4, 564, F; AL, 1145, U
- 1517, F; CL-2, 1969; FA-4, 583
- نیالمچی Nîlamçî Bağırarak müşteri kızıştıran kimse İUL, 1541, F; CL-2, 2003 قندیلچی Ḳandilçi Kandil DHE, 547; kandil FL, 964, A; mescidlerde kandil yakmakla muvazaf kişi İUL, 1085, F; CL-2, 1468
- نوکر Noker Hizmetçi İUL, 1533, F; işçi, hizmetçi.. CL-2, 1991, F; FA-4, 617, F; FL, 1386, F; UTS, 310, F; AL, 1171, F
- 192; TS, 2027; DLT, 613
- Ashraf, A. B. & Soydan, C. (2012). Urdu-Türkçe Sözlük. İstanbul: TDK Yayınları.
- Asrar, N. A. (2003). Pakistan İle Türkiye Arasındaki Dil Ve Edebiyat İlişkileri. TDK Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, 622, 464-466.
- Bayur, Y. H. (1987). Hindistan Tarihi. 3 Cilt. (2.Baskı) Ankara: TTK Basımevi.
- Bilkan, A. F. (1998). Hindistan’da Gelişen Türk Edebiyatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Bulgur, D. (2006). Tarihsel Gelişim Süreci İçerisinde Urduca. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 169-184.
- Çağbayır, Y. (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük I-V. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Jaleebi, J. (1995). Tarikh-i Adab-i Urdu, (Jild-i Awwal-Agazse-1750 dak). (4. Baskı) Lahore, Pakistan: Majlees-e Teraqqi Urdu.
- Soydan, C. (2003). Urdu Dilinde Akrabalık Terimleri Ve Müslüman Hint Toplumunda Aile Yapısı. Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(1), 43-56.
- Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. London, England: Oxford University Press.
- Doerfer, W. (1965–1975). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen. Bd. I-IV, Wiesbaden, Deutschland: Franz Steiner Verlag.
- Eren. H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Şahsî Yayın.
- Hamit, F. (2009). Türkçe-Urduca Urduca-Türkçe Sözlük. Ankara: Emre Ofset.
- Heyet, (1981). Uzbek Tilining Izaxli Lügati I-II. Moskva, Russija: Akademiya Nauk Uzbekskoi SSP, Moskva Izdateljtsvo Russkiy Yazik.
- İtil, A. (1970). Türkçe Sanskrit Arasında Lenguistik Paraleller. Doğu Dilleri, 1, 139-150.
- Karaağaç, G. (2008). Türkçenin Verintiler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Karaağaç, G. (2004). Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Karaağaç, G. (2015). Türkçenin Alıntılar Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kaşgarî, M. (2005). Divan-i Lügatit Türk. (Haz. Serap Tugba Yurteser). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Komisyon. (1993). Derleme Sözlüğü. 1-12. Cilt. (2.Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
- Komisyon. (1995). Tarama Sözlüğü. 1.Cilt. (3. Baskı) Ankara: TDK Yayınları.
- Komisyon. (1996). Tarama Sözlüğü. 2-8. Cilt. (2. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
- Komisyon. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
- Molvi, F. D. (2010). Jami’ Feyroz-ul Lûgat Urdu. (1. Baskı). Lahore, Pakistan: Feyrozsons Publishers.
- Mughul, M. Y. (1980). Geleneksel Yönleri İle Türkiye, Pakistan ve İran’da Kullanılagelen Yaygın Kelimeler. TTK Basımevi, Ankara
- Sabir, M. (1963). Urdu Mey Turkî Or Mongolî Elfaz. Urdunama Karachi,13, 7-26.
- Sabir, M. (1968). Türkçe-Urduca Lûgat, Library Promotion Bureau, Karachi.
- Schimmel, A. (1973). Islamic Literatures of India, A History of Indian Literature. (Volume VII), Wiesbaden, Germany: Otto Harassowitz.
- Shirani, H. M. (1988). Punjabmey Urdu, Muqaddere Qaumi Zuban (Hissa-i Evvel). İslamabad, Pakistan.
- Spies, O. (1955). Türkischen Sprachgut im Hindustani. Studia İndologica 21, Bonn: Festschrift für W. Kirfel. Festschrift für Willibald Kirfel zur Vollendung seines 70. Lebensjahres, 324-344.
- Tekcan, M. (2004). Urducadaki Türkçe Kelimeler ve Bunların Tematik İncelemesi. (Haz. G. Karaağaç), Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, (ss. 75-91). Ankara: Akçağ yayınları.
- Tietze, A. (2002). Tarihi Ve etimolojik Türkiye Türkçesi Sözlüğü I, İstanbul: Simurg Kitapçılık.
- Tietze, A. (2009). Tarihi Ve etimolojik Türkiye Türkçesi Sözlüğü II, Wien, Österreichisch: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
- Tietze, A. (2016). Tarihi Ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Sözlüğü F-J III, (Haz. S. Tezcan). Ankara: TÜBA.
- Tietze, A. (2016). Tarihi Ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Sözlüğü K-L IV, (Haz. S. Tezcan).
- Tietze, A. (2018). Tarihi Ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Sözlüğü M-N V, (Haz. N. Demir ve E. Yılmaz). Ankara: TÜBA.
- Tietze, A. (2018). Tarihi Ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Sözlüğü VI, (Haz. N. Demir ve E.
- Toker, H. (2006). Urducada “Turk” ve “Turkî” Kelimelerinin Kullanımına Dair, Şarkiyat Mecmuası, 9, 71-97.
- Tuğlacı, P. (1983). Okyanus Ansiklopedik Sözlük I-X. (Altıncı Baskı). İstanbul: Cem Yayınevi.
- Türkmen, E. (1985a). Türkçe İle Urduca Arasındaki İlişkiler. TDK Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, 397, 25-37.
- Türkmen, E. (1985b). Urducadaki Türkçe Kelimeler. TDK Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, 399, 157-171.
- Üremiş, A. (2017). Sind'de İslâm Fetihleri I. SEFAD, 37, 477-488.
- Yücel, D. & Çetin. M. (2019). Güney Asya Dillerinde Türk Kavimleri Ve Türk Imajina Dair Söz Hazinesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(88), 34-42.
- Türkmen, E. (2004). Urducadaki Türkçe Kelimeler ve Bunların Tematik İncelemesi. (Haz. G. Karaağaç), Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, (ss. 93-98). Ankara: Akçağ yayınları.
