Author :
Abstract
1250-1517 yılları arasında Mısır ve Suriye’de hüküm süren Memlûk Devleti’nin temeli memlûk/gulam sistemi üzerine inşa edilmiştir. Yönetici kesimi yerli halktan farklı olan bu Türk Devleti’nde saltanatın veraset ile intikaline itibar edilmemekteydi. Memlûklerde hükümdar olmak isteyen bir emir için belli bir soya mensup olmamak iktidarın meşruluğu açısından bir engel teşkil etmemiştir. Bu devletlerde güçlü, nüfuzlu ve çok sayıda memlûğe sahip olmak bir emiri saltanat makamına taşıyabilmiştir. Böyle bir durumda, mücadele gücü yüksek olan ve dengeleri gözetebilen kişi saltanat makamının sahibi olabilmiştir. Ancak bu durum her emire aynı fırsatı sunduğu için sürekli yeni güçlü rakipler ortaya çıkmış ve iktidar için yaşanan rekabet ile çekişmeler her daim sürmüştür. Memlûk Devleti’nde saltanat naiplerinin konumu adeta ikinci bir sultan görünümünde idi ve bu makam mevcut olduğu zaman içerisinde sultanlıktan sonra gelen en yüksek makam pozisyonunda idi. Memlûklerde saltanat naipleri makamlarının kendilerine tanımış olduğu geniş yetkiler ile güçlü birer emirdiler. Saltanat naipleri sahip oldukları bu geniş yetkiler ve güç ile iktidar üzerine doğrudan etki edebilmekteydiler. Biz bu çalışma ile saltanat naiplerinin iktidar üzerindeki etkilerini ele alacağız.
Keywords
Abstract
The foundations on the Mamluk Dynasty which ruled over Egypt and Syria in the period of 1250-1517 were laid upon the Mamluk/Ghulam system. In this Turkic state whose ruling class was different to the local people, passing down the sultanate by succession was not adopted. Among the Mamluks, not being a member of a certain ancestry did not pose an obstacle to the legitimacy of power. In this state, being powerful, influential and having a large number of Mamluks could bring a monarch to the position of sultanate. In such a case, a person who had a high power of struggle and could account for the balances was able to obtain the position of sultanate. However, as this situation provided every monarch with the same opportunity, new, powerful opponents constantly emerged, and the conflicts and competition for power always continued. In the Mamluk State, the position of sultanate regents had the appearance of almost a second Sultan, and within the period of its existence, this position was the second highest one following the sultanate. Among the Mamluks, sultanate regents were powerful monarchs with the broad authority provided to them by their positions. With these broad authorities and power that they had, sultanate regents could be directly influential on the political power due to the understanding of dominance in the state. With this study, we will discuss how sultanate regents could be influential on political power.
Keywords
- Ağaoğulları, Mehmet Ali ve Köker, Levent (2013), Tanrı Devletinden Kral Devlete. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
- Aktan, Ali (1990), Memluklülerde Saltanat Değişikliği Usulü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 270-279.
- Aristoteles (2017), Politika. (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
- Asâmî (1988), Semtu’n-Nücûm el-Avâlî fî Enbâi’l-Evâil ve’t-Tevâlî. c. 4, (Âdil Ahmed Abdul- mevcûd-Ali Muhammed Muavvid, Tah.). Beyrut.
- Ayalon, David (2015). Memlûk Ordusunun Yapısı Üzerine Araştırmalar I-II-III. (A. M. Ağır, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Ayaz, Fatih Yahya (2017), Memlükler Döneminde Vezirlik. İstanbul: İSAM.
- Balandier, Georges (2016), Siyasal Antropoloji. (D. Çetinkasap, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Baybars el-Mansûrî (2016), et-Tuhfetü’l-mulukiyye fi’d-devleti’t-Türkiyye Türk Devleti Konu- sunda Sultanlara Armağan (1252-1312). (H. Polat, Çev.). Ankara.
- Baybars el-Mansûrî (1998), Zübdetü’l-Fikre fî Tarihi’l-Hicre. (D. S. Richards, Tah.). Beyrut.
- Bosworth, Clifford Edmund (2005), Doğuşdan Günümüze İslam Devletleri. (H. Canlı, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Çağrıcı, Mustafa (1991), Asabiyet. TDV İslam Ansiklopedisi (c. 3, ss. 453-455). İstanbul: Tür- kiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
- Çetin, Halis (2003), Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti-Meşruiyetin İktidarı. Anka- ra Üniversitesi SBF Dergisi, 3 (58), 61-88.
- Çubukçu, Asri (1992), Baybars. TDV İslam Ansiklopedisi (c. 5, ss. 220-221). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
- el-Makrîzî (1991), Kitâbü’l-Mukaffa’l-Kebir. c. 2, (Muhammed Ya’lavi, Tah.). Beyrut.
- el-Makrîzî (1997), Kitâbü’s-Sülûk li-Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk. c. 2, (M. A. Ata, Tah.). Beyrut.
- el-Makrîzî (1998), Kitâbü’l-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi-Zikri’l-Hıtat. c. 3, (M. Zeynehum ve M. eş- Şerkâvî, Tah.). Kahire.
- el-Yafiî, (1997), Mirâtü’l-Cenân ve İbretü’l-Yakzân fî Ma’rifeti Havâdisi’z-Zamân. c. 4, Beyrut.
- es-Suyutî, (1968), Hüsnü’l-Muhadara fi Tarihi’l Mısr ve’l-Kahire. c. 2, (Mehmed Ebu’l Fadl İbrahim, Muh.). Mısır.
- es-Suyutî, (2004), Târîḫu’l-Hulefâ Menâhilü’ṣ-Ṣafâʾ bi-Tevârîḫi’l-eʾimme ve’l-Hulefâ. c. 1, (Rıdvân Câmi’ Rıdvân, Nşr.). Kahire.
- Gezen, Gezen (2018), Memlȗk Devletinin Kuzey Sınırında Türkmenlerin Önemi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (ASOS), 6 (85), 660-673.
- Hassan, Ümit (2010), İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi. Ankara: Doğubatı.
- Holt, P. M. (1988), Memlûk Sultanlığında Devlet Yapısı. (S. Kortantamer, Çev.). Belleten 202 (LII), 227-246.
- İbn Dokmak (1972), el-Cevherü’s-Semin fî Siyeri’l-Hulefa ve’l-Müluk ve’s-Selatin. by.
- İbn Fazlullah el-Ömerî (2010), Mesâlikü’l-Ebsar fî Memaliki’l-Emsar Devletü’l-Memaliki’l- Ula. c. 27, (Kamil Selman el-Cebûrî, Tah.), Beyrut.
- İbn Fazlullah el-Ömerî (2014), Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım Mesâliku’l Ebsâr. (A. Batur, Çev. ve Notlar.). İstanbul: Selenge.
- İbn Haldun (2000), Kitâbü’l-İber ve Divanü’l-Mübtede ve’l-Haber fî Eyyami’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men Asarahum min Zevi’s-Sultani’l-Ekber. c. 5, Beyrut.
- İbn Haldun (2011), Mukaddime. c. 1, (S. Uludağ, Haz.). İstanbul: Dergâh Yayınları
- İbn İyâs (1984), Bedâiü’z-Zuhur fî Vekaii’d-Duhur. c. 1, (M. Mustafa, Nşr.). Kahire.
- İbn Kesîr (1988), el-Bidâye ve’n-Nihaye. c. 13-17, (Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Nşr.). Cize.
- İbn Tağriberdî (1984, 1986, 2003), el-Menhelü’s-Safi ve’l-Mustevfi ba’de’l-Vafi. c. 2, 1984; c. 4, 1986; c. 6, 2003; Kahire.
- İbn Tağriberdî, (2013), En-Nücumû’z-Zâhire (Parlayan Yıldızlar). (A. Batur, Çev.). İstanbul: Selenge.
- İbnü’d-Devâdâr, (1931, 1960), Kenzü’d-Dürer ve Câmiü’l-Gurer, c. 4 1931; c. 8-9, 1960, (U. Haarmann, Tah.). Kahire.
- Kanat, Cüneyt (1998), Bahrî Memlûkler Zamanında Hüküm Süren Çerkez Asıllı Bir Sultan: Baybars El-Çaşnigîr 1309-1310. Tarih İncelemeleri Dergisi, 13 (1), 97-119.
- Kapani, Münci (2007), Politika Bilimine Giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Keleş, Bahattin, (2002). Memlûkler Döneminde İdari Yapı. Türkler Ansiklopedisi (C. 5, 309- 319). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- Kopraman, Kazım Yaşar (2005), El-Memâlîk El-Bahriye (Bahrî Memlûkler) Devri (1250- 1382). Semih Yalçın (Ed.), Makaleler (s. 92-159). Ankara: Berikan Yayınevi.
- Kortantamer, Samira (1993), Bahrî Memlûklar’da Üst Yönetim Mensupları ve Aralarındaki İlişkiler. İzmir.
- Kürd Ali (1983), Hıtatü’ş-Şam. c. 2, Dımaşk.
- Levanoni, Amelia (1994), The Mamluk Conception of the Sultanate. International Journalof Middle East Studies, 26 (3), 373-392.
- Mann, Michael (2012), İktidarın Tarihi Başlangıcından 1760’a Kadar Toplumsal İktidarın Kaynakları. (E. Saraçoğlu, S. Torlak, E. Kolay ve O. Sevimli, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Muir, William (1968), The Mameluke or Slave Dynasty of Egypt 1260-1517. London.
- Nüveyrî (yy. 2004), Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, yy. c. 30; c. 8, 2004.
- Özaydın, Abdülkerim (1997), Halîl b. Kalavun. TDV İslam Ansiklopedisi (c. 15, ss. 319-320). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
- Özbek, Süleyman (2013), Memlûklerde Meşrûiyet Arayışları ve Saltanat İnşasına Yönelik Ça- balar Sultanı Öldüren Sultan Olur. Tarih Araştırmaları Dergisi 53 (2), 155-172.
- Raphael, David Daiches (1970), Problems Of Polıtıcal Phılosophy. London: Praeger Publıshers.
- Russell, Bertrand (2014), İktidar. (M. Ergin, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
- Sağlam, Ahmet (2017), Hüsameddin Lâçîn Ve Saltanat Dönemi (696-698/1296-1299): Memlûkler’de Meşrutî Bir Sultan Teşebbüsü Ve Akâmeti. Tarih İncelemeleri Dergisi XXXII (1), 155-190.
- Uzunçarşılı, İsmail, H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Ankara: Türk Tarih Kuru- mu.
- Yalçın, Mehmet Fatih (2013), Bahrî Memlükler Döneminde Saltanat Nâiblerinin Görevlerinin Sona Ermesi ve Bunun Sonuçları (1250-1382). International Journal of Social Science, 5 (6), 791-810.
- Yiğit, İsmail (2001), Kalavun. TDV İslam Ansiklopedisi (c. 24, ss. 227-228). İstanbul: Türkiye
- Yiğit, İsmail (2015), Memlûkler 648-923/1250-1517. İstanbul: Kayıhan.
- Yiğit, Rıdvan (2018), Muhammed b. Kalavun Dönemi’nde Mısır’da Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayat. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
- Yununî (1992), Zeyl Mir’atü’z-Zaman. c. 1-4, Kahire.
- Zehebî (1990-1993), Târîhü’l-İslâm ve Vefeyâtü’lmeşahir ve’l-a’lâm: sene 671-680. c. 52, 1990; c. 48, 52, 1993. (A. Tedmuri, Tah). Beyrut.
