Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin yumurta üretiminde önde gelen on ili ve Türkiye genelinin 1991-2017 verileri kullanarak 2018-2025 dönemi üretimlerini tahmin etmektir. Çalışmada geleceğe yönelik tahmin için ARIMA modelleri kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan 11 modelde de verilerin durağan olmadığı belirlenmiş ve verilerin birinci dereceden gecikmesi yaptırılarak durağanlaştırılmıştır. Çalışmada en uygun ARIMA modelini belirlemede AIC, BIC, SSE, MSE, MPE, gibi kriterler dikkate alınmıştır. ARIMA modelleri iller için; Konya (1,1,3), Afyon (4,1,0), Manisa (2,1,1), Balıkesir (0,1,2), İzmir (0,1,3), Çorum (0,1,0), Bursa (3,1,0), Kayseri (3,1,2), Ankara (5,1,0), Gaziantep (1,1,1) ve Türkiye (5,1,0) için olarak belirlenmiştir. 1991 ile 2017 yılları arasında bu on ilin Türkiye’nin yumurta üretimindeki payının %64,84’den, %81,01’e yükseleceği tespit edilmiştir. Kullanılan ARIMA modellerinde tahmin edilen değer ile gerçekleşen değer arasında +%0,11 ile -%2,37 değerleri arasında bir değişim hesaplanmıştır. Ayrıca 1991-2017 dönemi ortalamasına göre Türkiye nüfusunun 2018-2025 yılı tahmini ortalama Türkiye nüfusundaki değişim +%23,84 olacaktır. 2018-2025 yılları arasında Türkiye ve onun on ilinin yumurta üretim tahmininde sadece Çorum (%15,25) ve Balıkesir (%14,94) illeri Türkiye’nin nüfus artış oranından daha az bir üretim artışı sağlayacakları tahmin edilmiştir. Genel itibariyle Türkiye’nin on ilinin gelecek 8 yıldaki yumurta üretim ortalaması geçen 27 yıl ortalamasına göre %24,94’lük bir artış gerçekleştirecektir. Bu sonuçlar dikkate alınınca Türkiye’nin gelecek yıllarda kişi başına yıllık 203 adet yumurta tüketim miktarını arttırmak için tüketicileri bilgilendirme çalışmalarına ihtiyacı olacaktır. Ayrıca gelecekte yumurta üretiminde önde bulunan bu on ilin gelecek yıllarda Türkiye’nin yumurta ihracatındaki paylarını artırabilmeleri için veteriner sağlık sertifikası gibi benzer sertifikaları alma çabalarına girmeleri ve ihracatta mevcut pazar paylarını en kötü ihtimalde koruyup yeni pazarlara yönelmeleri gerekmektedir.
Keywords
Abstract
This study aimed to estimate the egg production in ten leading egg-producing provinces and overall Turkey for the years between 2018 and 2025 using 1991-2017 data. ARIMA models were used for future estimations in the study. It was determined that the data in the 11 models to be employed in the study be non-stationary, therefore they were to convert to stationary series by one-year differencing. Criteria such as AIC, BIC, SSE, MSE, and MPE were taken into consideration in determining the most suitable ARIMA model in the study. The ARIMA models for the provinces and overall Turkey were identified to be Konya (1,1,3), Afyon (4,1,0), Manisa (2,1,1), Balıkesir (0,1,2), İzmir (0,1,3), Çorum (0,1,0), Bursa (3,1,0), Kayseri (3,1,2), Ankara (5,1,0), Gaziantep (1,1,1), and Turkey (5,1,0). It was estimated based on the data of years between 1991 and 2017 that the share of these ten provinces in egg production of Turkey would rise from 64.84% to 81.01% in the coming eight years. In the ARIMA models employed, a change ranging from + 0.11% to -2.37% was calculated between the estimated value and the real value. Also, according to the average population between 1991 and 2017, the estimated average change in Turkey’s population for years between 2018 and 2025 was found to be +23.84%. It was estimated that given the egg production in the ten provinces and overall Turkey, only two provinces, namely Corum (15.25%) and Balikesir (14.94%), would make less egg production in comparison to the increase in the rate of the population growth in Turkey. Overall, it was determined that the average egg production in the coming eight years in ten province of Turkey would gain 24.94% increase compared to the average production in the last 27 years. Considering these results, it is necessary to conduct studies to inform the consumers so that the annual 203 egg consumption per capita could be increased in the coming years. In addition, these ten leading egg-producing provinces should spend efforts to get a veterinary health certificate or the like to increase Turkey’s share in exporting eggs, or they should at least maintain their current market share and try to get a place in the emerging markets.
Keywords
- Akıncı, Z., Bayram, İ. ve Özdemir, Ş. (2001). Afyon İli Yumurta Tavukçuluğu II-İşletme Bü- yüklüğü ve Üretim Faktörleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 12(1-2): 82-88.
- Aköz, M. (2015). Sarayönü’nde Hayvancılık ve Hayvansal Üretim. Tarih, Kültür, Sanat, Turizm ve Tarım Açısından Uluslararası Sarayönü Sempozyumu Kitabı s. 581-588.
- Anderson, S. (2003). Practical Business Forecasting, Editor: Evans, M.K., pp. 246-255 Black- well Publishing, Oxford, U.K.
- Anonim (2017). Yumurtanın Besin Değerleri. http://lokman- hekim.net/haberler/yumurta_temel_besin.asp. Erişim Tarihi: 08.08.2017.
- Anonim, (2018a). Manisa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Yumurta Haberleri. https://manisa.tarim.gov.tr. Erişim Tarihi: 26.06.2018.
- Anonim, (2018b). Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Sektör Raporları 2017. https://www.tarim.gov.tr/GKGM/Belgeler/Genel/2017_Faaliyet_Raporu.pdf. Erişim Tarihi: 26.06.2018.
- Çelebi, Ş. ve Karaca, H. (2006). Yumurtanın Besin Değeri, Kolesterol İçeriği ve Yumurtayı N-3 Yağ Asitleri Bakımından Geliştirmeye Yönelik Çalışmalar. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37: 257-265.
- Çiçekgil, Z. ve Yazıcı, E. (2016). Türkiye’de Tavuk Yumurtası Mevcut Durumu ve Üretim Ön- görüsü. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2(2): 26-34.
- Çopur, G., Duru, M. ve Şahin, A. (2004). Düşük Kolesterollü Yumurta Üretimi Yönünde Yapı- lan Çalışmalar. 4. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi, 01-03 Eylül 2004, Isparta.
- FAO, (2019). Food Agricultural Organization. http://www.fao.org/faostat/en/#home. Accesed Date: 15.07.2019.
- Görenkekeç, S. ve Taşcıoğlu, R. (2017). Kuş Gribi Vakasının Karikatürlerdeki Yansıması: Ya- zılı Medya Üzerine Bir İnceleme. Atatürk İletişim Dergisi, (14): 101-124.
- Hasipek, S. ve Aktaş, N. (1997). Türkiye’deki Tavuk Ürünlerinin İnsan Beslenmesindeki Öne- mi. Uluslararası Tavukçuluk Fuarı ve Konferansı, 14-17 Mayıs 1997-İstanbul.
- Hasmida, H. (2009). Water Quality Trend at the Upper Part of Johor River in Relation to Rain- fall and Runoff Pattern. MS Thesis, Faculty of Civil Engineering, University Technology, Malaysia.
- Kayıkçıoğlu, M. ve Soydan. İ. (2009). Yumurta Tüketimi ve Kardiyovasküler Sağlık. Türk Kar- diyol Dernek Araştırmaları, 37: 353-357.
- Keskin, B. ve Demirbaş, N. (2012). Türkiye’de Kanatlı Eti Sektöründe Ortaya Çıkan Gelişme- ler: Sorunlar ve Öneriler. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(1): 117-130.
- Kızılaslan, H. ve Nalinci, S. (2013). Amasya İli Merkez İlçedeki Hanehalkının Kanatlı Eti Tü- ketim Alışkanlıkları ve Kanatlı Eti Tüketimini Etkileyen Faktörler. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, (6): 1-18.
- Kurtoglu, S. (2018). Türkiye’nin 2018-2025 Dönemindeki Yumurta Üretiminin ARIMA Mode- liyle Tahmini. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım İşletmeciliği ABD, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
- Nüfus, (2018). Yıllar İtibari ile Türkiye Nüfusu. https://www.nufusu.com. Erişim Tarihi: 24.05.2018.
- Örücü, E. ve Kanıbir, H. (2005). Yumurta Pazarındaki Sorunlara Pazarlama Anlayışı Perspekti- finden Bir Bakış ve Çözüm Önerisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(3): 145-164.
- Özkan, K. (1986). Hayvansal Besinler ve Sağlık. Tarım ve Mühendislik Dergisi, 20: 18-20.
- Şamlı, H.E. ve Okur, A.A. (2016). Tüm Yönleriyle Yumurta. İstanbul Ticaret Borsası Yayınla- rı, Yayın No: 208.
- Tüik, (2018). Türkiye İstatistik Kurumu İnternet Adresi. http://www.TÜİK.gov.tr. Erişim Tari- hi: 22.03.2018.
- Tüik, (2019). Türkiye İstatistik Kurumu İnternet Adresi. http://www.TÜİK.gov.tr. Erişim Tari- hi: 03.08.2019.
- Uzundumlu, A.S., Yıldırım, B.Z. ve Kurtoğlu, S. (2018). Erzurum İli’nde Ekmek Tüketimini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(77): 1731.
- Yörük, M.A. and Bolat, D. (2003). The Effect of Different Enzym Supplementations on The Performance of Laying Hens Fed with Diets Diets Based of Barley. Turk J. Vet. Anim. Sci., 27: 797-804.
- Yüksel, D. (2015). Arap Baharı’ndan Etkilenen Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri ile Türkiye Ara- sındaki İthalat ve İhracat Miktarlarının ARIMA Modelleri ile İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri ABD, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
- Yum-Bir, (2017). Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (Yum-Bir). http://www.yum-bir.org. Eri- şim Tarihi: 12.03.2017.
- Yum-Bir, (2019). Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (Yum-Bir). http://www.yum-bir.org. Eri- şim Tarihi: 03.08.2019
