Author :
Abstract
Anadolu Selçuklu dönemine ait darüşşifalar, Tıp tarihimizin kadim kurumlarından biridir. Tıbbi uygulamaları ile bir dönem halkın yaşamında önemli bir yer teşkil eden darüşşifalar, özellikle tekkelerin ilgasına kadar mistik folklor uygulamalarının da merkezi olmuştur. Anadolu'daki pek çok darüşşifa, tekke olarak kullanıldıkları dönemde mistik folklor uygulamaları ile tıp kimliklerini devam ettirmiştir. Bu durum, aynı zamanda darüşşifalar etrafında zengin bir folklorun oluşmasına da öncülük etmiştir. Süheyl Ünver, Selçuk Tababeti adlı eserinde, tekkelerin ilgasına kadar Anadolu'da tıbbi-mistik folklor uygulamaları ile ön plana çıkan ve halk tarafından itikat beslenen darüşşifaların varlığından bahseder. Bu çalışmada, Ünver'in zengin folkloru ile ön plana çıkan darüşşifalar arasında gösterdiği Tokat'taki Pervane Bey Darüşşifası, nam-ı diğer ismi ile Gök Medrese, halk arasındaki itikadı ismiyle Kırk Kızlar Darüşşifası ile, Kastamonu'daki Ali Bin Pervane Hastanesi, halk arasındaki anılan itikadi ismi ile Yılanlı Darüşşifa, etrafında oluşan tıbbi ve mistik folklor uygulamalarına değinilecektir. Bu bağlamda, Tokat Pervane Bey darüşşifasında yer alan Kırk Kızlar türbesi ile ilgili olarak, yapı etrafında oluşan halk itikatlarına ait uygulamaların devam edip etmediğine yönelik 1998-2000 yılları arasında yürütülen etnografik alan araştırmaları sonucunda elde edilen verilerin bir kısmı, ilk olarak bu çalışmada paylaşılmıştır. Günümüze yalnızca giriş kapısı ulaşan, Kastamonu'daki Ali Bin Pervane Hastanesi etrafında oluşan ve halk tarafından kabul gören tıbbi mistik uygulamaları ise, Süheyl Ünver'in Selçuk Tababeti adlı eserindeki tespitleri ışığında açıklanmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Old Turkish hospitals belonging the Anatolian Seljuk period are among the archaic institutions of our medical history. Old Turkish hospitals which once had an important place in the lives of the people with their medical applications were also at the center of the mystical folklore application till the abolition of Islamic monasteries. Many old Turkish hospitals in Anatolia, during the period that they were used as Islamic monasteries, continued their medical identity together with mystical folklore applications. In this situation, old Turkish hospitals also lead the formation of a rich folklore around them. Süheyl Ünver, in his Seljukian Art of Medicine named work, talks about the existence of old Turkish hospitals which stand out İn Anatolia with their medical-mystical folklore applications and are believed by the people until the abolition of Islamic monasteries. In this study, the medical and mystical folklore applications formed around Pervane Bey Old Turkish Hospital in Tokat, also known as Gök Madrassah, Kırk Kızlar Old Turkish Hospital as believed by the people and Ali Bin Pervane Hospital in Kastamonu, Yılanlı Old Turkish Hospital as believed by the people which are pointed to be standing out among the old Turkish Hospitals with their rich folklore by Ünver. In this context, in relation with Kırk Kızlar mausoleum in Tokat Pervane Bey Old Turkish Hospital, firstly a part of the data obtained as the result of ethnographic area researches between the years of 1998-2000 about whether the superstitions of people formed around the structure continues is shared in this study. The medical mystical applications that are formed around the Ali Bin Pervane Hospital in Kastamonu only the entrance gate of which reached the present day and accepted by the people are tried to be explained in the light of the determinations in Seljukian Art of Medicine work of Süheyl Ünver.
Keywords
- Artun, Erman. (2015), Türk Halk Bilimi, Karahan Kitabevi, Adana.
- Başar, Zeki (1972), Erzurum’da Tıbbi ve Mistik Folklor Araştırmaları, Sevinç Matbaası, Anka- ra.
- Boratav, Pertev Naili (1973), 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
- Çelebi Evliya, (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Akkirman-Belgrad- Gelibolu-Manastır-Özü-Saraybosna-Slovenya-Tokat-Üsküp, (Haz. Seyit Ali Kahraman), 5. Kitap, 1.Cilt, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
- Çobanoğlu, Özkul, (2009)., “Türk Halkbilimi Çalışmaları Kadrosuna Göre Atatürk Dönemi’nde Araştırma Eğilimleri ve Sonuçları Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk (1920-1938), Atatürk Kültür Merkezi, Ankara.
- Güler, Meliha; Özdemir, Melda, (2007), “Türkiye’de Kuklacılık ve İpli Ahşap Kukla Yapımın- dan Bir Örnek”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 27, Sayı 2, s. 211226, Ankara.
- Günay, Umay, (1999), “Osmanlı İmparatorluğu ve Türk Halk Kültürü”, Osmanlı Kültür ve Sa- nat C. 9, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Konyalı, İbrahim Hakkı (1974), Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi C.I, Fatih Yayınevi Matbaası, İstanbul.
- Örnek, Sedat Veyis, (1977), Türk Halkbilimi, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1927), Kitabeler, Maarif Vekâleti, İstanbul.
- Üçer, Müjgan (1987), “Tokat ve Efsaneleri, İnanışları”, Türk Kültüründe ve Tarihinde Tokat Sempozyumu, s.217-230, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Yavi, Ersal (1986), Tokat, Turizm Otelcilik Yayınları, Tokat.
- KK-1: Saniye Daştan, Tokat 1948, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı (Görüşme: 21.11.1998)
- KK-2: Sündüz Demirci, Tokat 1960, İlkokul Terk, Ev Hanımı (Görüşme 22.11.1998)
- KK-3: Güladiye Kalem, Tokat 1960, ilkokul Terk, Ev Hanımı (Görüşme 27.11.1998)
- KK-4: Gülbeyaz Çoruş, Tokat 1952, ilkokul Terk, Ev Hanımı (Görüşme 30.11.1998)
