Author :
Abstract
Urartu’lardan bu yana önemli bir geçit ve sınır şehri konumunda olan Doğubayazıt, Osmanlı Dönemi’nde sancak merkezi konumuna getirilerek, hızlı bir yapılaşma süreci içerisine girmiştir. Bu süreç içerisinde de, önemli bir bölge konumunda olan Doğubayazıt’da inşa edildiği yüzyılda olduğu gibi, günümüzde de en önemli Osmanlı Dönemi mimari eseri olan İshak Paşa Sarayı inşa edilerek hala etkili görünümüyle varlığını sürdürmektedir. H.1199 ( M.1784 ) yılında tamamlanan saray, tamamen Türk saray geleneğinde inşa edilmiştir. Ancak mimarisi ve bezemeleri açısından ele alındığında Osmanlı saray anlayışından çok farklı özellikler gösterdiği dikkat çekmektedir. Özellikle de harem taç kapısının sağında ve solunda, harem taç kapısını çevreleyen bordür içerisinde, selamlık taç kapısının iç kısmında, cami iç mekanında, mihrap nişinin iki yan köşe paye başlıkları üzerinde ve türbenin gövdesinde yedi kez tekrarlanmak suretiyle kullanılan hayat ağacı motifleri ön plana çıkmaktadır. Hayat ağacı evrenin direği, cennet, gök, bereket gibi kavramların yanı sıra evrenle yaşam arasında tüm ilişkileri simgeleyen evrensel bir motif olarak bütün inanç sistemlerinde var olmuştur. Farklı tarzda farklı anlamlarda kullanılmış olan bu motif, Selçuklu yapılarında büyük ihtimalle tasvir edildiği medrese, cami, saray gibi yapılara önemli bir merkez olduklarını belirtmek amaçlı yapılmış olmasıyla birlikte Osmanlı sanatında da geniş uygulama alanı bulmuştur. Ancak, XVIII. Yüzyılda daha çok dekoratif özellik kazanarak bitkisel motifler ile birlikte çiçeklerin de kullanıldığı değişik kompozisyonlarla karşımıza çıkmaktadır. İshak Paşa saray’ında bulunan hayat ağacı motiflerinde ise, naturalist tarzdan soyutlamaya kadar giden değişik tarzda ilginç örneklerle karşılaşmaktayız. Sarayda bulunan hayat ağacı motifleri yapıldığı dönem özellikleri ve bölgesel farklılıklarla birlikte daha çok dekoratif özellik kazanarak bitkisel motiflerle birlikte çiçeklerin kullanıldığı değişik kompozisyonlarla kullanım alanı bulmuştur
Keywords
Abstract
Doğubeyazıt which has been a gateway and a border city since Urartu, entered into a process of a rapid construction by becoming a central city in the Otto-man Empire. Ishak Pasha Palace, the most important architectural building to-day, still endures with its attractive view the same as when when it was con-structed in Doğubeyazıt which had been in the position of an important region in this process. Having been completed in 1784, the palace was entirely built according to the tradition of Turkish palace. However, in terms of the archi-tectural design and decorations, it stands out possessing very different proper-ties from the traditional Ottoman palace. Life tree motifs were prominently used seven times: on the right and left side of the crown door of the harem section, within the ledge surrounding the crown door of the harem section, in-side the crown door of the men’s quarter, in the interior of the mosque, on both sides of the heads of the pillars of the mihrab niche and in the body of the tomb. Connoting the pillar of universe, heaven, sky and fertility, the life tree has existed in all belief systems as a universal motif that symbolizes all relations between life and the universe. This motif, used in different styles and meanings, has been widely used in Ottoman art in structures such as mad-rasas, mosques, palaces figured in Seljuk structures. However, reflecting more decorative features in the eighteenth century, the life tree emerged with the different compositions including also flowers along with the floral motifs. In the life tree motifs of Ishak Pasha Palace, we are faced with the interesting ex-amples in different styles from naturalism to abstraction. Life tree motifs, em-bodying more decorative features together with the properties of that period and the regional differences, have been used in different compositions in the palace, involving both flowers and the floral motifs.
