Author :
Abstract
Rüzgâr bacaları, İran'ın sıcak ikliminde yer alan geleneksel binaların vazgeçilmez bileşenlerinden biridir. Bu mimari ögeler, tarih boyunca rüzgâr enerjisini kullanarak binalarda, düzenli soğutma ve havalandırma sağlamıştır. İran mimarlığının sembollerinden biri olan rüzgâr bacalarının tarihçesi ve kullanımının arka planı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır; bunun asıl sebebi bu mimari elemanların binadaki ilk zarar gördüğü bölüm (binaların en üst noktası) olmalarıdır. Ayrıca bu bacaların üst kısımları çatı inşaatı bittikten sonra ayrı olarak inşa edildiğinden, doğal afetler ve şiddetli hava koşulları karşısında, farklı davranabilmiş ve yer yer yıkıldıkları görülmüştür. Bu makalede, tarihi belgelerle arkeoloji kazı sonuçlarından yararlanılarak, İran’da tarih boyunca rüzgâr bacalarının geçmişi araştırılmaya ve bilimsel olarak ortaya konmasına çalışılmıştır. Tarihi belgelerden yararlanılarak elde edilen bilgilere göre rüzgâr bacaları, Fars Körfezi etrafında yer alan Arap ülkelerinden daha önce, İran topraklarında kullanılmaya başlanmıştır.
Keywords
Abstract
In Iran’s hot climate regions wind catchers are one of the indispensable components of traditional buildings. Throughout history (MÖ 4-1979) these architectural elements have provided a regular cooling and ventilation flow in the buildings, using renewable wind energy. There is not much information about the history of wind catchers (one of the interesting symbols of architecture in Iran). This architectural element takes place on the top of the building, so it can get easily damaged. The upper most part of the wind catcher being added to the main building later acts differently in case of natural disasters and severe weather conditions. It has been proved by historical texts and documents that the use of wind catchers in Iran took place before the Arab countries around the Persian Gulf.
Keywords
- Abouyi, R., Mozaffar, F., & Zaker Ameli., L. (2012). Yezd-Ardakan Evlerinde Rüzgâr Bacalarının Ortaya Çıkışı. Kültürel ve Tarihi Bina ve Eserlerin Restorasyon Dergisi, 25(18), 26-27.
- Afshar, İ., & Galamsiyah, A. (1997). Yezd Kenti, Seyahatnamelerde. Tahran: Sabz Rouyesh Yayınları.
- Arjanan Mirzaie, M. (2004). Yezd Kentinin Rüzgar Bacaları Başlıklı Yüzksek liasns Tezi. 40. Tahran: Taharan Üniversitesi Yayınları.
- Bahadori Nejhad, M., & Dehgani, A. (2008). Rüzgâr Bacaları Şiir Kitaplarında. Rüzgâr bacası İran Mimarisinin Şaheseri (s. 35-45). içinde Tahran: Yazda Yayınları.
- Chardin, J. (2016). Jean Chardin Seyahatnamesi. (M. Abbasi, Çev.) Tahran: Amir Kabir
- Chaychi, A. (2006). İran Arkeolojisi (03 b.). Tahran: Samira Yayınları.
- Chiabaklou, H. (1996). İran’ın Tarihi Havalandırma Sistemleri. Tahran: Tahran Üniversitesi
- Clare Roaf, S. (1988). Badgir; Living With The Desert. Oxford: Oxford Yayınları.
- Colliver Rice, C. (2005). İran Kadınları, Gelenekleri ve Yaşam Tarzları. (A. Azad, Çev.) Tahran: Kitabdar Yayınları.
- Curzon, G. (1971). İran ve İran Teorisi Seyahatnamesi (02 b.). (G. Mazandarani, Çev.) Tahran: İran Tercüme Bürosu Yayınları.
- De Herset, L. (1970). İran’a Bir Yolculuk (03 b.). (M. Farmanfarmayan, Çev.) Tahran: İran kültür Vakfı Yayınları.
- Falahfar, S. (2000). İranın Geleneksel Mimarisininde Yer alan Terimlerin Sözluğu. Tahran: Kavosh Pardaz Yayınları.
- Figueroa, G. (1984). Garcia Seyahatnamesi. (G. Samie, Çev.) Tahran: Nashre No Yayınları.
- Flandin, E. (1977). Eugene Flandin Seyahatnamesi (02 b.). (H. Nour Sadeghi, Çev.) Tahran:
- Godard, A. (2009). İran Eserleri. (A. Sarvgade Mogadam, Çev.) Tahran: Astane Godse Razavi
- Granville Browne, E. (1983). İranlılar Arasında Bir Yıl (01 b.). (M. Salehi Allame, Çev.) Tahran: Akhtaran Yayınları.
- Homayoun, G. (1970). Avrupalıların İran’dan Resimleri (02 b.). Tahran: Tahran Üniversitesi
- Hüseyin ibn-i ali, A.-i. (1966). Yezd Yeni Tarihi. (İ. Afshar, Dü.) Tahran: Amir Kabir
- Hüsrev, N. (1950). Nâsır-ı Hüsrev Seyahatnamesi. (M. Siyagi, Dü.) Tahran: İran Ulusal Eserler Bakanlığı Yayınları.
- İbrahim Ali oğlu , E. (2016). Hakani Şirvani Divanı (3 b.). Tahran: Negah Yayınları.
- İran Kültürel Miras Bakanlığı, Tarihi Arşiv Bölümü, DN: 251455T. (2003). Tahran.
- Jean Chardin Seyahatnamesi. (2016). (M. Abbasi, Çev.) Tahran: Amir Kabir Yayınları.
- Karimi, A. (2002). Gonabad İlinin Bir Vakıfnamesinin Anlatımı (02 b.). Tahran: İran Kültürel Miras Bakanlığı Yayınları.
- Kirman Kültğrel Miras Bakanlığı, Fotoğraf Arşivi, DN: 120058BG, Fotoğraf No: 159. (1994). Kirman.
- Mahmoudi , M., & Mofidi Shemirani, S. (2008). Rüzgar Bacasının İranlı Kimliği ve İran Mimarisinde Tarihçesi . Kent Kimliği, 25(18), 28.
- Mahyari, A. (1996). Cited from Masouda. Sydney: Department Of Architectural And Design Science, The University Of Sydney.
- Masouda, İ. (1974). Çakmak Tepesindeki Arkeolojik Kazılar. İran İkinci Arkeoloji Kongresi, (s. 25-30). Tahran.
- Metcalfe MacGregor, S. (1990). Horasan Eyaleti Gezi Seyahatnamesi (01 b.). (A. Tavakkoli Tabasi, Çev.) Tahran: Astane Godse Razavi Yayınları.
- Molesworth Sykes, S. (2017). İran’da 10000 Mil (02 b.). (H. Saadet Nouri, Çev.) Tahran: Kitap Dünyası Yayınları.
- Müstafi, H. (1961). Nüzhetü'l-Kulub. (G. Le Strange, Dü.) Tahran: Kitab Dünyası Yayınları.
- Pirnia, M., & Memarian, G. (2017). İran İsalm Mimarisinin Tanıtımı (24 b.). Tahran: Sourosh Danesh Yayınları.
- Richard , F. (2011). Fered Richard Seyahatnamesi (04 b.). (M. Dokht Saba, Çev.) Tahran: İslam Bilimler Araştırma Merkezi Yayınları.
- Richard, F. (2011). Fered Richard Seyahatnamesi (04 b.). (M. Dokht Saba, Çev.) Tahran: İslam
- Richard, F. (2011). Fered Richard Seyahatnamesi (04 b.). (M. Dokht Saba, Dü.) Tahran: İslam
- Rosenthal, F. (1950). Poetry and Architecture The Badhang. Journal of Arabic Literature, 01(03), 2.
- Roustai, K. (2011). Masouda ve Çakmak Tepesi. Antika Araştırması, 04(07), 125.
- Semasr, M. (2003). İran Sanatı Eserleri. Tahran: Zariran Yayınları.
- Yousefzadeh, D. (1988). Bam Kalesinin Profili. Kirman: Kirman Üniversitesi Yayınları.
- https://upload.wikimedia.org/. (2018). Ocak 07, 2022 tarihinde https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Ancient_Bam%2C_2002.png adresinden alındı
- https://worldmapwithcountries.net/. (2015, Ocak 13). Mart 21, 2021 tarihinde https://worldmapwithcountries.net/2021/03/13/map-of-iran/ adresinden alındı
- https://www.touristgah.com/. (2019). Ocak 22, 2022 tarihinde https://www.touristgah.com/Iran/City/Sightseeing/9246/ -دروازه-انبار-آب lg=1&slide=2/ adresinden alındı#مهریز
- The First Farming Village in Northeast Iran and Turan: Tappeh Sang-e Chakhmaq and Beyond. (2014). Tsukuba: University of Tsukuba. Kasim 2020, 05 tarihinde https://rcwasia.hass.tsukuba.ac.jp/kaken/contents/content%20images/booklets/Chakhma q%20abstract.pdf adresinden alındı
