OSMANLI, RUS VE FRANSIZ ARŞIV BELGELERINE GÖRE TÜRKIYE ERMENILERININ BÜYÜK DEVLETLERLE İLIŞKILERI (1891-1918)
Author :
Abstract
Millet-i Sadıka olarak adlandırılan Ermeniler 19. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmışlardır. Ancak Ermeni aydınları Avrupa’ya gittiklerinde aydınlanma, eşitlik, milliyetçilik gibi fikirleri benimseyerek yurda dönmüşler ve Osmanlı aleyhine propagandalara başlamışlardır. Ermeni aydınları, Sırp ve Yunanlıların bağımsızlık kazanmasına öykünerek “Bağımsız Ermenistan” idealinin peşinden koşmuşlardır. Özellikle Berlin Antlaşmasının imzalanmasıyla Ermeniler cesaret bulmuşlardır. Batılılar için Ermeniler, Osmanlılara karşı kullanışlı bir millet olarak görülmüş ve 19. yüzyılın sonlarından itibaren Fransa, İngiltere, Rusya Ermenileri kışkırtmışladır. Emperyalist ülkelerin bazıları dinsel sebeplerden bazıları ise siyasi sebeplerden dolayı Ermenilere destek çıkmışladır. Her ne kadar Taner Akçam gibi tarihçiler Batı’nın Ermenilere sahip çıkmadığını iddia etse de bu sav gerçeği yansıtmamaktadır. Fransız, Rus, Osmanlı arşivlerine bakıldığında Batılıların ciddi biçimde Ermenileri desteklediği ortaya çıkacaktır. Çalışmamın amacı arşiv belgelerinden yola çıkarak Ermeni sorunun siyasi boyutuna vurgu yapabilmektir. Zira günümüzde bu konu siyaset arenasında malzeme konusu hâline gelmiştir. Çalışmanın hedefi de tarihsel Ermeni sorununu arşiv belgelerinden yola çıkarak gerçekliğe ulaşabilmektir. Nitekim bu sorunsalı açıklamaya çalışırken sadece Osmanlı arşivlerinden değil Rus, Fransız, Osmanlı arşivlerinden yola çıkarak yazdım. Ermeni-İngiliz ve Ermeni-Amerikan ilişkilerini anlattığım yerlerde Başbakanlı Devlet Arşivlerinin yayınladığı Osmanlı Belgelerinden faydalandım Çalışmamdan yola çıkarak Ermenilerin Batılı ülkelerde mitingler düzenlediği, para yardımı aldığı, gönüllü askeri birliklerin kurulmasında Batı’nın yardımcı olduğu, sivil toplum örgütleri vasıtasıyla Ermenilerin seslerini duyurabildikleri sonucuna ulaştım. Ermeni arşivlerine girmek istedim ama bu konuda Ermeniler fazla kuşkucu olduklarından dolayı bu kaynaklardan yararlanamadım.
Keywords
Abstract
Armenians, who were called "Faithful Nation ", remained loyal to the Ottoman Empire until the 19th century. However, when Armenian intellectuals went to Europe, they adopted ideas such as enlightenment, equality and nationalism. They returned home and started propaganda against the Ottoman Empire. Armenian intellectuals pursued the ideal of "Independent Armenia" by emulating the independence of Serbs and Greeks. Armenians were especially encouraged by the signing of the Treaty of Berlin. For the Western powers, Armenians were seen as a useful nation against the Ottomans. France, Britain and Russia had been provoking Armenians since the late 19th century. Some of the imperialist countries supported Armenians for religious reasons and some for political reasons. Although historians such as Taner Akçam claim that the West did not support Armenians, this argument does not reflect the truth. When French, Russian and Ottoman archives are analyzed, it will be revealed that the Western powers seriously supported the Armenians. The aim of this study is to emphasize the political dimension of the Armenian question based on archival documents, as this issue has become a material issue in the political arena today. The aim of the study is to reach the reality of the historical Armenian problem based on archival documents. As a matter of fact, while trying to explain this problematic, not only Ottoman archives but also Russian, French and Ottoman archives were used. Where I have described Armenian-British and Armenian-American relations, I have made use of the Ottoman Documents published by the Prime Minister's State Archives. Based on this study, it can be concluded that Armenians organized rallies in Western countries, received financial aid, the West helped in the establishment of volunteer military units, and Armenians were able to make their voices heard through non-governmental organizations. Armenian archives were consulted during this study, but these sources could not be used because Armenians were too skeptical on this subject.
