GELENEKSEL TÜRK MUTFAK KÜLTÜRÜNDEKİ ALIŞKANLIK VE DAVRANIŞ ÖRÜNTÜLERİ ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME
Author :
Abstract
Bilindiği üzere, insanlar, geleneksel eksenlerdeki yaşamsal sahaları dâhilinde; mutfak kültürüne büyük bir önem yüklemişlerdir. Bu durumun akabinde, insanların, geleneksel mutfak kültürüne dönük bir çerçeve içerisinde; birtakım alışkanlıklar ve davranışlar kazandıklarını ifade etmekte yarar vardır. Malum alışkanlık ve davranış kalıpları aracılığıyla da zamanla yemek kültürüne dair yerel, ulusal ve evrensel özelliklerin ortaya çıkma sürecine girilmiştir. Bahse konu alışkanlık ve davranış örüntüleri; bilhassa toplumdan topluma değişiklik, farklılık ve çeşitlilik göstermiştir. Bu durumun bir devamı olarak, insanlar arasında cereyan eden mutfak alışkanlıkları ve davranışları; “sofra düzeni”, sofra adabı”, “yeme-içme usulü”, “ikram şekli” ve benzeri biçimlerde gelişmeler sergilemiştir. Geleneksel mutfak kültürü, esas itibarıyla; kültürlerin ve medeniyetlerin, kendilerine özgü birer çizgi kapsamında ortaya koydukları alışkanlıkların ve davranışların yansımalarını içermektedir. Söz konusu minvalde, Türkler de dünya kültür ve medeniyet tarihine yönelik geleneksel mutfak alışkanlıklarına ve davranışlarına başlıca katkılar sunmuşlardır. İlgili durum, müstakil bir geleneksel Türk mutfak kültürünün yaratılma ve yaşatılma seyrini öne çıkarmıştır. Zira Türk mutfağındaki alışkanlık ve davranış örüntülerinin, belli bir hiyerarşiye dayandırılmak suretiyle icra edilmesi, bahse konu durumu özetlemektedir. Bu bağlamda, geleneksel Türk mutfağına paralel olarak vuku bulan bir kısım alışkanlıklar ve davranışlar, zaman içinde Türk toplumuna has karakteristik niteliklere bürünüp; gelenek haline gelen bir yeme-içme silsilesine vesile olmuştur. Bahsedilen gelenek unsurları, ekseriyetle Türk sofra adabının önemli parçaları arasında yer almışlardır. Bu parçalar, belli bir bütünlük arz etmek kaydıyla, Türklerin yeme-içme kültürlerindeki temel kodları meydana getirmişlerdir. Malum ifadelerin ışığında, bu çalışma bünyesinde, geleneksel Türk mutfağına zamanla dâhil edilen temel kültürel kodları teşekkül ettiren belli başlı alışkanlık ve davranış faktörlerine yer ayrılarak; bu faktörler üzerine genel bir değerlendirmede bulunulacaktır. Dolayısıyla da Türk halk mutfağının genelleşen ve gelenekselleşen yönleri ön plana çıkarılmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
As is known, people attach great importance to culinary culture within the traditional spheres of life. Following this, it is useful to express that people acquire certain habits and behaviors within a framework directed towards the traditional culinary culture. Through these well-known habits and behavior patterns, over time, the process of local, national, and universal characteristics emerging in the culinary culture has begun. The mentioned habits and behavior patterns have particularly shown differences, variations, and diversities from society to society. As a continuation of this, the culinary habits and behaviors among people have exhibited developments in forms such as "table setting", "table manners", "eating and drinking style", "presentation style" and the like. Traditional kitchen culture essentially encompasses the reflections of the habits and behaviors that cultures and civilizations have put forward within their own unique lines. In this context, Turks have also made significant contributions to the traditional culinary habits and behaviors related to world culture and civilization history. This situation has highlighted the creation and preservation process of an independent traditional Turkish kitchen culture. Because the habits and behavior patterns in Turkish cuisine are carried out based on a certain hierarchy, it summarizes the situation. In this context, some habits and behaviors parallel to traditional Turkish cuisine have taken on characteristic qualities specific to Turkish society over time and have led to a sequence of eating and drinking that has become a tradition. The mentioned traditional elements have mostly been among the important parts of Turkish table manners. These parts, forming a certain integrity, have constituted the basic codes of the Turkish eating and drinking culture. In light of the aforementioned statements, within the scope of this study, the major habits and behavior factors that have gradually become part of the traditional Turkish cuisine and formed the basic cultural codes will be examined, and a general evaluation will be made on these factors. Therefore, the general and traditional aspects of Turkish cuisine will be highlighted.
