Author :
Abstract
Eğitim sistemleri sürekli değişen ve yenilenen bir niteliğe sahip olduğundan dönemin anlayış, ihtiyaç ve politikaları doğrultusunda zaman içerisinde şekillenir ve değişime uğrarlar. Müesseseler, çalışanlar, yöneticiler, içerik ve programlar da dahil olmak üzere pek çok unsuru barındıran ve geniş kapsamlı bir özellik arz eden bu sistemler çok çeşitli prensip ve ilkeler üzerine kuruludur. Eğitim sistemlerinin yapısı ve özelliklerini anlamak, tanımak ve etkilerini tespit edip incelemek için bu unsurlar arasındaki ilişki ve hiyerarşiyi belirlemek, kullanılan yöntem ve uygulanan programlar hakkında inceleme ve araştırmalar yapmak zorunlu ve gereklidir. Medreseler ve müderrisler gerek eğitim sistemi gerekse ilmî faaliyetler bakımından İslamî eğitimin zirveye ulaştığı Osmanlı eğitim sisteminin temelini oluşturmaktadır. Bu medreselerde okutulan ilimler ve kitapların yanı sıra takip edilen usul ve esasların bilinmesi, bu eğitim sisteminin daha iyi anlaşılması bakımından oldukça önemlidir. Genel anlamda İslamî eğitimin, özelde ise Osmanlı eğitim sisteminin temel özelliklerini yansıtması nedeniyle bir medreseye müderris olarak tayin edilebilmenin temel yollarından biri olan müderrislik imtihanları ile alakalı çalışmaların yapılması, söz konusu eğitim sisteminin hangi esaslar üzerinden şekillendiğini ortaya koymamızı sağlayacaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmamızda öncelikle Osmanlı eğitim sisteminin ana unsurlarından olan medrese kurumu üzerinde durulacak, bu kurumların yapısı, işleyişi ile okutulan derslerle ilgili genel bir çerçeve çizilecektir. Birinci bölümde, Osmanlı medreselerinde eğitim öğretim faaliyetlerinin temelini teşkil etmekle beraber bizzat medrese kurumunun öncülüğünü yapan, tüm İslam âleminde gelenekselleşen ve Osmanlılara da yansıyan müderrislik kavramı üzerinde durulacaktır. Sonrasında ilim ile âlimi karşılaştıran ve buluşturan müderrislik imtihanları ile imtihan risaleleri, özellikleri ve muhteviyatları açısından incelenecektir. İkinci bölümde ise Resailu’l-İmtihan adlı eserin içinde bulunan müellifi belirtilmemiş er-Risaletu’l-Fesâha adlı eser ve bu eserde yer alan karşılıklı soru-cevaplar üzerinde durulacaktır. Medreselerde okutulan ilimlerin çerçevesini tanımlayan temel eserlerin, farklı bir boyutuna işaret eden bu soru ve cevaplar hakkında gerekli açıklamalar yapılarak müderrislik görevini isteyenlerin ilmî kapasitelerini aksettirmeleri sebebiyle önemli bir yere sahip olan bu metinlerin açıklığa kavuşturulmasına gayret edilecektir. er-Risaletu’l-Fesâha, Osmanlının ve genel anlamda İslamî eğitim sisteminin, eğitim kurumlarının temelini oluşturan medreseler, eğitim-öğretim faaliyetinin ana unsuru olan müderrisler ile okutulan ilimler ve takip edilen kitapları satır aralarında yansıtan özelliklere sahip olması açısından dikkate alınması gereken bir eserdir.
Keywords
Abstract
Since education systems have a constantly changing and renewed quality, they are shaped and changed over time in accordance with the understanding, needs and policies of the period. These systems, which contain many elements, including institutions, employees, managers, content and programs, and offer a wide range of features, are based on a wide variety of principles and principles. To understand the properties and structure of the education system to recognize and to determine the effects and to examine the relationship between these factors and hierarchy to determine the methods used and applied necessary to conduct studies and research programs and is required. In addition to the madrasahs and professors, which formed the basis of the Ottoman education system, where Islamic education reached its peak in terms of both the education system and scientific activities, and the science and books taught, the methods and principles followed are the main elements that reflect the characteristics of this scientific process. Therefore, in general, reflect the basic properties of the Ottoman Empire and Islamic education in particular because one of the basic ways that might be appointed as a teacher of Madrasah exams with the professor which is shaped on the basis of relevant studies need to put out. For this purpose, in our study, firstly, the madrasa, which is one of the basic elements of Ottoman education, will be emphasized and a general framework will be drawn about the structure, operation and courses of these institutions. In the first part, the concept of müderris, which is the basis of educational activities in Ottoman madrasas, as well as coming in front of the madrasah itself and reflecting this position to the Ottomans in the form of a tradition formed in the Islamic world, will be emphasized. The tests of discipleship and the test treatises, which compare and bring scholars together with science, will be examined in terms of their characteristics and content. In the second part, the work called er-Risale el-Fesaha, whose author is not specified in the work called Resail al-Imtihan and the mutual questions and answers in this work will be discussed. Necessary explanations will be made about these questions and answers, which point to a different dimension of the basic works that determine the framework of the sciences taught in madrasahs, and these texts, which have an important place in terms of reflecting the scientific capacities of madrasahs. er-Risale al-Fesaha is a work that should be evaluated in terms of reflecting the Ottoman and Islamic education system, the madrasahs that formed the basis of educational institutions, the sciences taught and the books followed between the lines.
