Author :
Abstract
Samoğullarının bakiyesi üzerine oturan Gazneliler, Türk-İslam dünyasına önemli eserler kazandırmışlardır. Özellikle de Hindistan’a gerçekleştirilen seferler neticesinde elde edilen ganimetlerle her alanda refaha kavuşan Gazneliler, ülkenin imarına da büyük katkılar sağlamışlardır. Bu dönemde mamur edilen önemli şehirlerden biri de Herat’tır. Türk-İslam kültür ve medeniyetinin nadide eserlerinin verildiği Herat, Gaznelilerin önemli kültür merkezlerindendi. Sanat, edebiyat ve ilmi çalışmalarla bilinen Herat şehri, aynı zamanda önemli mimari eserlerin de yükseldiği bir noktaydı. Şehir, sanat birikiminin ürünü olan ulu camisi, hayır kurumları, medreseleri, kütüphaneleri, sarayları, kaleleri, darphaneleri ve köprüleriyle Türk-İslam şehirlerinin ana dokusunu taşıyan önemli bir kenttir. Bu bağlamda şehirlerin imarına önem veren Gazneliler, pek çok mimari eser inşa ederken aynı zamanda kendilerinden önce inşa edilmiş ve zarar görmüş mimari eserleri de restore ederek bu kültürel mirası yaşatmaya çalışmışlardır. Bu çalışmamızda Gazneliler tarafından Herat’ta inşa edilen mimari eserleri değerlendirmekle birlikte mimari eserlerin bir bütün olarak şehrin imarına, kültür ve medeniyetinin gelişimine olan katkısı üzerinde durulacaktır.
Keywords
Abstract
The Ghaznavids, sitting on the remnants of the Samanids, brought important works to the Turkish-Islamic world. The Ghaznavids, who achieved prosperity in every field with the booty obtained as a result of the expeditions to India during the reign, also provided great benefits for the development of the country. One of the important cities built in this period is Herat. Herat, where the precious works of Turkish-Islamic culture and civilization were given, was one of the important cultural centers of the Ghaznavids. Known for its artistic, literary and scientific works, the city of Herat was also a point where important architectural works rose. Herat is an important city that carries the main texture of Turkish-Islamic cities with its great mosque, charitable institutions, madrasas, libraries, palaces, castles, mints and bridges, which are the products of its artistic accumulation. Ghaznavids, who gave importance to the reconstruction of the city in their period, tried to keep alive by restoring architectural works that were built and damaged before them, while building many architectural works at the same time. In this study, information is given about the architectural works built by the Ghaznavids in Herat and the contribution of the architectural works to the development of the city as a whole and the development of its culture and civilization is emphasized.
Keywords
- Aka, İ.( 2014) Timur ve Devleti. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Akalın, Ş.(2002). “Kervansaray”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt.25 ,s.299-302. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
- Altun, A.(1996).“Gazneliler-Mimari”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt.13, s.484-486. Türkiye
- Aslanapa, O.(1993). Türk Sanatı El Kitabı. İnkılap Kitapevi.
- Baltacı, C. (1997). İslam Medeniyeti Tarihi. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
- Barthold, V. V. (1973). “Herat ve Herirud Boyu”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi. S.27. s.179-192.
- Bayur, Y. H.(1987). Hindistan Tarihi I. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Blair, S., Bloom J. (2007). “Doğunun ilk imparatorlukları Gazneliler ve Guriler”. Hattstein M.- Delius. P. İslam Sanatı ve Mimarisi. kitabı içerisinde. s.330-344. Literatür Yayıncılık.
- Çeçen, K.(2002). “Köprü”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt 26. s.252-255. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
- Dames, M. L. (1988). “Efganistan”. İslam Ansilopedisi. Cilt 4. s.133-166. M.E.B Yayınları.
- Durak, N.(2013). “Geçmişten Günümüze Afganistan’da Türkler”. Yeni Türkiye Türk Dünyası Özel Sayısı II. (Eylül-Ekim 2013).s.2780-2792.Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Yayınları.
- Durak, N.(2000). Hindistan’ın Kuzeyine Yapılan Seferler. Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları.
- Durak, N. (2022). “Gazneli Mahmut (971-1030)”. Cumhuriyetin 100. Yılında 100 Türk Büyüğü- Devlet Adamaları-1 kitabı içinde. ss. 476-506, Cumhuriyetin 100.Yılına Armağan-Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
- Eyice, S. (2001). “Kale”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt 24, s.234-242. Türkiye Diyanet
- Göksu, E.(2011). “Alpetegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına”. Türk Dünyası Araştırmaları, S.191. s.97-116.
- Grabar, O.(2004). İslam Sanatının Oluşumu. (Çev. Nuran Yavuz). Kanat Kitap.
- İbadi, M. Q. (2012). “Gazneli Devletinin Kültür ve Mimari Yapısına Kısa bir Bakış”. http://www.jayhon.net/turkce/?p=142.
- Kalkan, T.(2015). “Sultan Şahruh Döneminde Herat Ekonomisi”. The Journal of Academic Social Science Studies. Winter II. s.523-538.
- Merçil, E.(2014). Afganistan ve Hindistan’da Bir Türk Devleti Gazneliler (Siyaset Teşkilat ve Kültür). Bilge Kültür Sanat.
- Merçil, E.(2013). Müslüman Türk Devletleri Tarihi. Bilge Kültür Sanat.
- Palabıyık, H.(2001). “Gaznelilerde İlmi Faaliyetler”. Hindistan Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi I. s.46-72.
- Roux, J. P,(2007). Türklerin Tarihi, Pasifikten Akdeniz’e 2000 Yıl. (Çev.Aykut Kazancıgil-Lale Arslan Özcan). Dergah Yayınları.
- Tanci, Ebu Abdullah Muhammed İbn Batuta. (2004). İbn Batuta Seyahatnamesi I. (Çev. A. Sait Aykut). Yapı Kredi Yayınları.
- Togan, Z. V.(1997). “Herat”, İslam Ansiklopedisi. Cilt 5/1, s.429-442. MEB Yayınları.
- Türk Dünyası El Kitabı II, Dil-Kültür-Sanat. (1992). Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
- Uslu, R. (1998). “Herat Cuma Camii”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.17, s.218-219. Türkiye
- Uslu, R.(1998). “Herat”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt.17, s.215-218. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
- Uslu, R. (1997). Hicri I-II. Yüzyılda Horasan Tarihi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Usta, A. (2007). Şamanizm’den Müslümanlığa Türklerin İslamlaşma Serüveni (Samaniler Devleti 874-1005). Yeditepe Yayınevi.
- Yazıcı, T.- Uludağ. S.(1998). “Hace Abdullah Herevi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt 17, s.222-226. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
