TÜRK ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU TANIMI, GELİŞİMİ, BAŞVURUNUN ŞARTLARI, İNCELENMESİ VE VERİLEN KARARLARI
Author :
Abstract
Bireylerin sadece insan oldukları için sahip bulundukları temel hak ve hürriyetleri teminat altına almak amacıyla bireysel başvuru kurumu, 2010 yılında gerçekleştirilmiş olan referandumla kabul edilen Anayasa maddelerinde gidilen değişiklik ile hukuk sistemine girmiştir. T.C Anayasası 148. maddesine referandum ile eklenmiş olan üçüncü fıkra ile herkesin Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ile korunmuş olan temel hak ve hürriyetlerden herhangi birinin kamu organları tarafından ihlali halinde, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabileceği şeklinde düzenlenmiştir. Mahkemenin üstesinden gelemeyeceği bir iş yoğunluğu karşılaşmaması için başvurular açısından kabul edilebilirlik kriterleri belirlenmiştir. Böylelikle temel hakların korunması hususunda etkili bir denetim sağlanmış olacaktır. Bu amaçla, başvurular kabuledilebilirlik incelemesine tabi tutulmaktadır. Bireysel başvurunun, Mahkemenin konu yönünden yetki sınırları çerçevesinde bulunması gerekmektedir. Yapmış olduğumuz bu çalışma ile, temel hak ve hürriyetlerin güvence altına alınabilmesi için Türk hukuk sistemine 2010 yılı referandumundan sonra giren Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru kurumu bütün boyutları ile incelenecektir.
Keywords
Abstract
In order to guarantee the fundamental rights and freedoms that individuals possess only because they are human beings, the individual application institution entered into the legal system with the amendment of the constitutional articles adopted in the referendum held in 2010. The third paragraph, which was added to the article 148 of the Constitution by referendum, states that everyone can make an individual application to the Constitutional Court in case of violation of any of the fundamental rights and freedoms protected by the Constitution and the European Convention on Human Rights (ECHR) by public bodies. The admissibility criteria have been established for applications so that the Court cannot deal with a workload that it cannot overcome. This will ensure effective control of the protection of fundamental rights. For this purpose, applications are subject to admissibility examination. The individual application must be within the limits of the Court’s jurisdiction. With this study, the individual application institution to the Constitutional Court, which entered the Turkish legal system after the 2010 referendum in order to guarantee fundamental rights and freedoms, will be examined in all dimensions.
Keywords
- Acu, Melek, ‘Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar’, TBB Dergisi, Sayı:110, Yıl: 2014.
- Aktalay, Alptekin, ‘Bakanlar Krulunun Düzenleyici İşlemleri ve Karar Alma Usulü’, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:5, Sayı:2, Yıl:2014.
- Aliyev, Cabir, Anayasa Şikayeti, Beta, İstanbul, 2010.
- Altan, Alparslan, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, TBB İnsan Hakları Merkezi Yayını, Ankara, 2011.
- Armağan, Servet, 1961 Anayasası’na Göre Temel Haklar ve Ödevler, İstanbul Üniversetise Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1980.
- Arslan, Zühdü, Anayasa Teorisi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
- Atasoy, Hakan, Anayasa Mahkemesi' ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Koşulları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
- Aybay, Rona / Sağlam, Fazıl / Batum, Süheyl. / Uygun, Oktay, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi. TBB Yayınları, Ankara, 2007.
- Aydın, Mücahit, ‘Bireysel Başvuruda Zaman Bakımından Yetki’, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 26, Yıl: 2016.
- Aydın, Öykü Didem, ‘Türk Anayasa yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa mahkemesine Bireysel Başvuru.’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:15, Sayı:4, Yıl: 2011.
- Batum, Süheyl / Yenisey, Fridun / Erkut, Celal / İnceoğlu, Sibel, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Adil Yargılanma İlkesi Işığında Hukuk Devleti ve Yargı Reformu, TÜSİAD Yayınları, İstanbul, 2003.
- Bassioni, Muhamed Şerif, El-mahkeme Ec-czaeıye Ed-duvliya, Hukuki yayın evi, Kahire, 2002.
- Çağlayan, Ramazan, ‘Hukukumuzda Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı ve Kıstasları’, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı:7, Yıl:2016.
- Çelikyay, Hakan Sabri, ‘Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarının Başvuru Yollarının Tüketilmesi Ölçütü Açısından Değerlendirilmesi’, İÜHFM, Sayı: LXXII, Yıl:2015.
- Çınar, İbrahim, ‘Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı İle Mahkemenin Kişi Bakımından Yargı Yetkisi Konusunda Verdiği Kararları’, Ed. (Çoban Ali Rıza, Serdar Gülener, Musa Sağlam, Hüseyin Ekinci), Haşim Kılıç’a Armağan, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, Cilt:2, Yıl:2015.
- Dursun, Halil İbrahim, ‘Bireysel Başvuru Mekanizmasının Kabulü Sonrasında Genel Mahkemelerin İnsan Hakları Konusundaki Rolü ve Bu Bağlamda Anayasa’nın 90. Maddesinin 5. Fıkrası’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı:112, Yıl:2014.
- Ekinci, Hüseyin, ‘Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik’, Anayasa Yargısı, Cilt:30, Yıl:2012.
- Ekinci, Hüseyin, ‘Anayasa Mahkemesi Kanunu Çerçevesinde Bireysel başvuruların İncelenmesi Usulü’, Anayasa Şikayeti Sempozyumu-Bireysel Başvuru Anayasa Şikayeti, Hukuk Adamları Birliği, Ankara 2011.
- Ekinci, Hüseyin / SAĞLAM, Musa, Sorularla Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru. AYM Yayınları, Ankara, 2014.
- Erdinç, Tahsin, ‘Karşılaştırmalı Olarak Türk Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı’, TAAD, Cilt:20, Yıl:2015.
- Erdoğan, Mustafa, İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku. Orion Kitbevi, Ankara, 2011.
- Ersoy, Uğur, ‘Anayasa Mahkemesine Yapılacak Bireysel Başvurularda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın İtiraz Yetkisinin Etkileri ve Sonuçları’, Ankara Barosu Dergisi, Sayı:2, Yıl:2016.
- Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2012.
- Gözler, Kemal, Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi, Ekin Yayınevi, İstanbul, 2000.
- Hamdemir, Berkan, Anayasa Mahkemesi'ne Bireysel Başvuru, Seçkin Yayınevi, Ankara 2016.
- Hadi, Amir, El-adale Entikaliya ve Daur-u Achizetu-l Ummi-mutehida, Merkzul Derasat El- Erbia Yayinevi, Kahire, 2018.
- Kaboğlu, İbrahim, ‘2001 Anayasa Değişiklikleri: Ulusal-Üstü Etkiden Ulusal Tepkiye’, Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi Yayınları, Sayı:19, Ankara, Yıl:2002.
- Kanadoğlu, Korkut, Anayasa Mahkemesi'ne Bireysel Başvuru, Oniki Levha Yayıncılık İstanbul, 2015.
- Karaman, Ebru, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2013.
- Kılınç, Bahadır, ‘Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği’, Anayasa Yargısı, Sayı:25, Yıl:2008.
- Korkmaz, Ramazan, Medeni Usul Hukuku Açısından Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2014.
- Köküsarı, İsmail, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Türleri ve Nitelikleri, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009.
- Nalbant, Atilla, “AİHM VE TÜRKİYE”, Ed. (Ahmet Taşkın), Anayasa Şikâyeti ve AİHM, Uluslararası Sempozyum, 10 Aralık, 2010, Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, Ankara, 2010.
- Muhamed, Ali, Daur-u El-kadaa El-idari ve Ed-dusturi fi Himayatu-l Et-tabir, Merzul derasat El-erbia yayin evi, 1. Baski, Kahire, 2018.
- Oder, Bertil Emrah, ‘Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda İlk Evre – Sınırlar, Sorunlar ve Yeni İçtihat’, Güncel Hukuk, Eylül 2013.
- Özay, İl Han, Günışığında Yönetim, Alfa, İstanbul, 1996.
- Özbey, Özcan, Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, Adalet Yayınları, Ankara, 2013.
- Özdek, Yasemin, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, TODAİE, Ankara, 2005.
- Öztürk, Bahri / Tezcan, Durmuş / Erdem, Mustafa Ruhan / Sırma, Özge / Kırıt, Yasmin / Özaydın, Özdem, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
- Sabuncu, Yavuz, Anayasaya Giriş, İmaj Yayınevi, Ankara, 2007.
- Sağlam, Fazıl, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, TBB Yayınları, Ankara, 2011.
- Sır, Osman, Hukuk Devleti Açısından Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi, Adalet Yayınları, Ankara, 2011.
- Şahbaz, İbrahim, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, TBB İnsan Hakları Merkezi Yayını, Ankara 2011.
- Şaaui, Munzir, Mabadi Ed-dsturiya, Dicle Yayın Evi, Bağdat, 2015.
- Şirin, Tolga, Türkiye'de Anayasa Şikayeti, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2013.
- Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Yayınları İstanbul, 2012.
- Tunç, Hasan, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısı (Denetimin Kapsamı ve Organları), Yetkin Yayıncılık, Ankara, 1997.
- Türmen, Rıza, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Temel Hak ve Özgürlüklerin', Yargıtay Dergisi, Sayı:28, Yıl:2002.
- Uygun, Oktay, Türkiye’de Demokrasi ve İnsan Hakları. TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Dizisi, Ankara, 1996.
- Uzun, Cem Duran, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu, SETA, Ankara, 2012.
- Yılmaz, Didem, ‘6216 Sayılı Kanundaki “taraf olma” koşulu ve AHİS’te ek 4. ve 7. protokollerde yer alan hakların, anayasal temel haklar olarak bireysel başvuru yolunda uygulanabilirliği hakkında bir değerlendirme’, AÜHFD, Cilt:64, Sayı:3, Yıl:2015.
- Yücel, Yonca F., “Hak Ve Menfaatler Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı:91, Yıl:2010.
