SERBESTİ YANLISI VE HİMAYECİ GÖRÜŞLER BAĞLAMINDA SAVAŞ YILLARINDAN (1914-1923) CUMHURİYETE TÜRKİYE’DE İKTİSADİ DÜŞÜNCE
Author :
Abstract
Osmanlı Devleti’nde 17. yüzyılın ikinci yarısından itibaren siyasi hayatta yaşanan olumsuz gelişmeler, askeri yenilgiler ve toprak kayıpları ekonomik anlamda da birçok problemi beraberinde getirmiştir. 19. yüzyılda siyasi ve ekonomik sorunların daha da derinleşmesiyle çözüm arayışlarına giren Osmanlı bürokratları yüzünü Batı’ya dönmek zorunda kalmıştır. Bu yüzyılda askeri, idari ve hukuki alanların yanı sıra iktisadi alanda da Batılılaşma yönünde çabalar görülmüştür. Hâl böyle olunca, Osmanlı bürokratları, bu dönemde Batı’da var olan liberal ve himayeci iktisadi düşünce tartışmalarından etkilenmişlerdir. Tanzimat Dönemi’nden Cumhuriyet’e uzanan süreç içerisinde yaşanan siyasi olaylar ve hâkim siyasi fikirler, farklı dönemlerde farklı iktisadi görüşleri ön plana çıkarmıştır. Meşrutiyet yıllarında daha çok liberal düşünceler hâkim iken, savaş dönemlerinde milliyetçi fikirlerin de etkisiyle milli-himayeci iktisat görüşleri ağırlık kazanmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarına gelindiğinde ise, liberal görüşlerin daha çok muhalefet tarafında destek bulduğu söylenebilir.
Keywords
Abstract
In the Ottoman Empire, since the second half of the 17th century, the negativities in political life, military defeats and loss of territory caused many problems in the economy. In the 19th century, the Ottoman bureaucrats, who sought solutions due to the deepening of political and economic problems, had to turn their faces to the West. In this century, efforts have been made towards Westernization in the economic field as well as in the military, administrative and legal fields. In this period, Ottoman bureaucrats were also influenced by the liberal and protectionist debates in the West in the field of economy. Depending on the political events and dominant political ideas in the process from the Tanzimat Period to the Republic, different economic views came to the fore in different periods. While more liberal thoughts were dominant with the Second Constitutional Monarchy, the national-protective economic thought dominated with the effect of rising nationalism during the war periods. In the first years of the Republic, Liberal ideas were mostly supported by the Opposition.
Keywords
- Akkuş, T. (2008). Bir İktisadi Siyasa Projesi: Milli İktisat ve Bursa, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7 (16), 119-141.
- Aktel, M. (1998). Tanzimat Fermanı’nın Toplumsal Yansıması, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(3), 177-184.
- Aslan, S. ve Yılmaz, A. (2001). Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı ve Düşüncesinin Değişimi, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 287-297.
- Berber, Ş. G. (2011). Osmanlı’nın Son Döneminden Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Liberalizm- Devletçilik Çatışması, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27(80), 209-239.
- Berkes, N. (2013), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Boratav, K. (2007). Dünden Bugüne İzmir’in Sosyal ve Ekonomik Gelişimi, İzmir: İzmir İktisat Kongresi Araştırma Merkezi Yayınları.
- Burak, D. M. (2003). Osmanlı Devleti’nde Jön Türk Hareketinin Başlaması ve Etkileri, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 14(14), 291-318.
- Çakmak, O. (2001). Ahmed Güner Sayar ve Osmanlı İktisadî Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Liberal Düşünce, (21), 140-148.
- Çavdar, T. (1992). Türkiye’de Liberalizm (1860-1990), İstanbul: İmge Kitabevi.
- Çetişli, İ. (1991). Mesleki Temsilcilik, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 27-41.
- Demir, Ş. (2011). Tanzimat Döneminde Bir Devlet Politikası Olarak Osmanlıcılık, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 331-348.
- Erdem, G. (2010). İlanından Yüz Elli Yıl Sonra Avrupa Birliği Müzakereleri Bağlamında Islahât Fermânı’na Yeniden Bir Bakış, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
- Eroğlu, O. (2010). Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinden Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kamu Maliyesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (Özel Sayı), 57-89.
- Eşiyok, A. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nun Dünya Ekonomisine Eklemlenmesinde Bir Dönüm Noktası: 1838 Serbest Ticaret Anlaşması, Mülkiye Dergisi, 34(266), 67-108.
- Genç, M. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Gökbunar, A. R. (2004). 19. ve 20. Yüzyıllarda Yaşanan Göçlerin Türk Maliye Târihi Açısından Analizi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(3), 231-252.
- İnalcık, H. (1964). Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler, Belleten, 28(112), 623-690.
- Kazgan, G. (2014). İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Kerimoğlu, H. T. (2006). 1913-1914 Rumlara Karşı Boykot ve Hüseyin Kazım Bey’in Bir Risalesi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(13), 91-107.
- Keyder, Ç. (1998). Türkiye Demokrasisinin Ekonomi Politiği, Irvin C. Schink ve E. Ahmet Tonak (Ed.), Geçiş Sürecinde Türkiye, İstanbul: Belge Yayınları.
- Kuruç, B. (1988). Belgelerle Türkiye İktisat Politikası 1. Cilt (1929-1932), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
- List, F. (1841). Das nationale System der politischen Ökonomie. (Er wurde von NoSc@wlym.de in 2004 digitalisiert.)
- Mardin, Ş. (1990). Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Odabaşı, A. (2005). Tanzimatçılığa Karşı Yeni Osmanlılar, Bilim ve Ütopya, (132), 16-31.
- Odyakmaz, N. (2003). Basın Özgürlüğünün Düşünsel Tarihi, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0(18), 129-166.
- Ortaylı, İ. (2013), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Timaş Yayınları.
- Ökçün, A. G. (1975). Teşvik-i Sanayi Kanun-ı Muvakkatı 1913, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 30(1), 25-44.
- Pamuk, Ş. (1984). Osmanlı Ekonomisi ve Dünya Kapitalizmi (1820-1913), Ankara: Yurt Yayıncılık.
- Sağlam, S. (2004). Ziya Gökalp’te Solidarizm ve Milli İktisat, Türkiyat Araştırmaları Dergisi,
- Sander, O. (2009). Siyasi Tarih (İlkçağlardan 1918’e), İstanbul: İmge Kitabevi.
- Semiz, Y. (2014). İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Türkçülük Politikası, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (35), 217-244.
- Şener, A. (1990). İttihat ve Terakki Cemiyetinin İktisadi ve Mali Politikaları (1908-1918), Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (1) , 203-232.
- Toprak, Z. (1993). 70. Yılında İzmir İktisat Kongresi, Görüş, (8), 64-69.
- Toprak, Z. (1995). Milli İktisat-Milli Burjuvazi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Vaggi, G. ve Groenewegen, P. (2003). A Concise History of Economic Thought, From Mercantilism to Monetarism. London: Palgrave Macmillan.
- Zürcher, E. J. (2005). Ottoman Sources of Kemalist Thought, Elisabeth Özdalga (Ed.), In Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy (13–26), London: RoutledgeCurzon.
- www.ata.boun.edu.tr, Cavid Bey’in 1918 Bütçe Sunuş Konuşması, http://www.ata.boun.edu.tr/htr/documents/311_8/dusunurler/cavid%20bey/cavid%20be yin%201917%20ve%201918%20butce%20konusmalari.pdf (Erişim Tarihi: 16.15.2017).
