Author :
Abstract
Bu çalışmada Taeschner Albümü olarak bilinen 17. yüzyıl ilk yarısında resimlenmiş bir Osmanlı albümünde yer alan Esnaf Loncasına Çırağın Takdimi konulu tasvirin anlamsal, figüratif ve nesnel çözümlemesi yapılacaktır. Albümdeki tasvirler Osmanlı toplum yapısı, gelenek ve görenekleri, gündelik hayattan kesitlerin yanı sıra saray yaşantısı, elçi kabulü, kale kuşatması gibi tarihi konulu tasvirlerin de bulunduğu çok zengin bir içeriğe sahiptir. Franz Taeschner adı ile de bilinen bu albüm, özellikle meyhane baskını, sünnet, gelin alayı, cenaze töreni, salıncak, dönme dolap, fener alayı gibi günlük hayattan konuların betimlendiği yanı sıra dervişler, vaiz, ezan okuyanlar, namaz gibi dini içerikli tasvirleri de içermesi açısından önemlidir. Bu tasvirlerden birinde esnaf teşkilatına ait bir tören betimlenmiştir. Gerçekleştirilen törenin Ahilik ve tarikat ritüelleri ile ilgili bağlantıları nedir? Bu esnaf geleneği tasvirde nasıl yansıtılmıştır? Albümde bulunan bu tasvir, Osmanlı toplumsal ve ekonimik hayatında önemli bir yere sahip olan Ahilik dolayısıyla lonca teşkilatındaki bir törenin resimli bir belgesi olması açısından da önemlidir.
Keywords
Abstract
In this study, the semantic, figurative and objective analysis of the depiction of "Initiation of an Apprentice to the Trade Guild" in an Ottoman album, known as the Taeschner Album, which was illustrated in the first half of the 17th century, will be made. The depictions in the album have dynamic content, including the Ottoman society structure, traditions and customs, sections from daily life, as well as historical depictions such as palace life, ambassador reception, castle siege. This album, also known as Franz Taeschner, is essential in terms of containing religious depictions such as dervishes, preachers, azan reciters, prayers, in addition to depicting daily life topics such as tavern raid, circumcision, bridal procession, funeral, swing, ferris wheel, lantern procession. A ceremony belonging to the trade guild is depicted in one of these depictions. What are the connections of the ceremony performed with the Ahi community and sect rituals? How is this artisan tradition reflected in the depiction? This depiction in the album is also essential in that it is an illustrated document of a ceremony in the guild organization due to the Ahi community, which had a significant impact on Ottoman social and economic life.
Keywords
- Akgündüz, M. (2014). Ticari hayatta kardeşliği esas alan Ahilik teşkilatı, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(31), 9-18.
- Algar, H. (2010). Şed, TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 405-406.
- Altıer, S. (2008). Baktaşi ikonografisi üzerine bir deneme: Hacı Bektaş Veli Müzesi’ndeki figürlü keşkül-ü fukaralar, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 101-116.
- Bayram, S. (1977). Türkler’de esnaf teşkilatı: Ahilik ve Loncalar, Milli Kültür, 1(7), 48-52.
- Bayram, S. (1996). Ahiliğe genel bir bakış, ahlâk ve hoşgörü, Erdem, 8(23), 583-598.
- Çağatay N. (1990). Ahilik Nedir, Kültür Bakanlığı yayınları.
- Değirmenci, T. (2006). Farklı inançlar, farklı kıyafetler: Osmanlı resim sanatında gezici dervişler (16-17. yüzyıllar), Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1, 79-98.
- Değirmenci, T. (2018). Giriş: Metin And ve çarşı ressamlarının serencâmı, Metin And Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları içinde (s.11-42), Yapı Kredi yayınları.
- Demirpolat A. ve Akça G. (2004). Ahilik ve Türk sosyo-kültürel hayatına katkıları, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 355-376.
- Ekinci, Y. (1990). Ahilik ve meslek eğitimi, Milli Eğitim Bakanlığı yayınları.
- Eliaçık, M. (2018). Anadolu ikliminde gelişmiş Bektaşilik ve Ahilik üzerinde ortak ritüeller incelemesi’, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim 2018), bildiriler kitabı içinde (ss. 511-516).
- Eröz, M. (1990). Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik, Kültür Bakanlığı yayınları.
- Fraser, E.A. (2010). Dressing Turks in the French manner Mouradgea d’Ohssons panoroma of the Ottoman Empire, Ars Orientalis, 39, 199-230.
- Göçer, Z. (2006). Franz Taeschner’in Hayatı ve Eserleri, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Gökalp, Y. ve Teber, H. (2016). Risale-i Su’al-i Hırka, Risale der Beyân-ı Kemer ve Risale der Beyân-ı Post isimli Bektâşi metinlerinde dini-tasavvufi semboller, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(2), 77-91.
- Güler, G. (2018). Mevlevi ve Bektaşi tarikatlarına ait bir grup bayrak ve sancak âlemi, Turkish Studies, 13(10), 353-370.
- Gündüz, A.Y., Kaya, M. ve Aydemir C. (2012). Ahilik teşkilatında ve günümüzde tüketicilerin korunmasına yönelik çalışmalar üzerine bir değerlendirme, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, XIV(11), 37-54.
- Harman, M. (2018). Çerağ aslında neyi aydınlatır? (Bektaşi tarikatında çerağ ve ona yüklenen anlamlar), IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim 2018), bildiriler kitabı içinde (ss.675- 696).
- Harman, M. (2021). Tekkeden sokağa: Bektaşi tarikatına ait yazı resimlerin dolaşımı, A. Taşğın ve E. Aksoy (Haz.), Hacı Bektaş Veli içinde (s.221-243), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Hünkar Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi (2010). Hamiye Duran ve Dursun Gümüşoğlu (Haz.), Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi.
- İbn Battuta Tanci. (2004). İbn Battuta Seyahatnamesi (A.S. Aykut, Çev.), I, Yapı Kredi yayınları.
- İnan, A. (1954). Tarihte ve bugün Şamanizm materyaller ve araştırmalar, Türk Tarih Kurumu.
- Kazıcı, Z. (1988). Ahîlik, TDV İslam Ansiklopedisi, 1, 540-542.
- Köksal, M. F. (2010). Ayin, erkân ve adap benzerlikleri açısından Ahilik-Bektaşilik münasebetleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 59-70.
- Köprülü, F. (1966). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Alfa yayıncılık.
- Mantran, R. (1990). 17. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul (M. A. Kılıçbay ve E. Özcan, Çev.), Türk Tarih Kurumu yayınları.
- Nasır, N. (2002). Anadolu Ahiliği’nin sosyo ekonomik yönleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 24, 7-15.
- Jong de F. (2005). Bektaşilikte ikonografi, dini kıyafetlerde, ayinlerde kullanılan eşyalarda ve resim sanatında sembolizm ve temalar üzerine bir inceleme, Tarihten Teolojiye: İslâm İnançlarında Hz. Ali, Haz: Ahmet Yaşar Ocak, 251-277, Türk Tarih Kurumu yayınları.
- Ocak, A. Y. (2002). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İletişim yayınları.
- Ocak, A. Y. (2018). Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim yayıncılık A.Ş.
- Öztürker, H. C. (2013). Bektaşi mezar taşları üzerine bir inceleme: Şemsi Baba Tekkesi Örneği, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 155-193.
- Reindl-Kiel, H. (2010). Franz Taeschner, TDV İslam Ansiklopedisi, 36, 368-369.
- Rothman, E. N. (2012). Visualizng a space of encounter: intimacy, alterity, and trans-imperial perspective in an Ottoman-Venetian miniature album, Osmanlı Araştırmaları/ The Journal of Ottoman Studies, XL,39-80.
- Roux P-J. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar (A. Kazancıgil ve L.Arslan, Çev.), Kabalcı yayınevi.
- Sunar, C. (1975). Melâmilik ve Bektaşilik, Ankara Üniversitesi basımevi.
- Taeschner, F. (1953-54). İslam Ortaçağında futuvva (Fütüvvet teşkilatı), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası,15(1-4), 3-32.
- Tökel, D. A. (2005). İbn-i Batuta Seyahatnamesi ve Evliya Çelebi Seyahatnamesinin İstanbul bölümüne göre ahiler ve ahilik, I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu (12-13 Ekim 2004), Kırşehir bildiriler kitabı içinde (s. 885-897).
- Uzluk, Ş. (1957). Mevlevilikte Resim Resimde Mevleviler, Türk Tarih Kurumu basımevi.
- Vasilyeva, D. (2019). Ottoman costume books from the collection of Franz Taeschner in the State Hermitage Museum/ Hermitage Devlet Müzesi, Franz Taeschner Koleksiyonundan Osmanlı kıyafet albümleri, 16th International Congress of Turkish Arts Abstracts 3-5 October 2014/ 16. Uluslararası Türk Sanatları Kongresi Özetler Ekim 2019, Hacettepe Üniversitesi Ankara, 346-348.
- Yahya Ağah b. Salih el-İstanbûli. (2002). Tarikat Kıyafetlerinde Sembolizm Mecmu’atü’z Zara’if Sandukatu’l Ma’arif, Ocak yayıncılık.
- Yazıcı, N. (1996). Lonca sisteminin işsizlik sigortasıyla ilgisi üzerine bazı düşünceler, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35 (1), 155-165.
- Yılmaz, G. (2021). Sufi gelenekte keşkül-ü fukara kültürü ve seramik keşküller üzerine ikonografik bir değerlendirme, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 98, 259-278.
