GÜNÜMÜZ ESKİŞEHİR CEMLERİNDE İCRA EDİLEN SEMAHLARIN TESPİTİ, MÜZİKAL ANALİZİ VE BU SEMAHLARIN MÜZİK-DANS BAĞLAMINDA GEÇİRDİĞİ DEĞİŞİMLER
Author :
Abstract
Çok çeşitli kültür ögelerinde olduğu gibi semahlar da üzerinde yaşadığı toprakların geçmiş inanç ve kültürlerinden pek çok özelliği bünyesinde barındırmaktadır. Bu yüzden bu çalışmanın konusu olan Eskişehir yöresine ait semahlar incelenirken müzikal ve inanç boyutları bir bütün halinde incelemeye tabi tutulmuştur. Eskişehir semahlarının ve müziğinin Eskişehir Alevi-Bektâşi kültüründeki önemini ortaya çıkarmak, araştırmanın odak noktası olmuştur. Alevi ve Bektaşi köylerinde, cemlerde icra edilen semah eserlerinin daha çok Eskişehir ilinde hangi bölgelerde icra edildiği, icra sırasındaki benzer noktalar ve farklılık gösteren yönlerin yanı sıra icrasını gerçekleştiren mahalli sanatçılar ve icrasında kullanılan çalgılar araştırılarak tespit edilmiş, sonrasında müzikal analiz gerçekleştirilerek semahların karar sesleri, benzerlik gösterdiği makamlar ve kullanılan usûller belirlenmiş ve elde edilen bulgular bir bütün halinde sonuç ve öneriler kısmında açıklanmıştır. Bu semahlar Eskişehir'deki semah türkülerini çalıp söyleyen, kaynak kişi teşkil eden zakîrlerden alınmıştır. Problem tespiti ile problemin çözümüne yönelik kılavuzlar ve kaynaklar için literatür taraması yapılmıştır. Tez, kitap, dergi gibi kaynakların yanı sıra internet kaynaklarından da yararlanılmıştır. Araştırma safhasında konuyla alakalı sahaya inilip kişilerle birebir doğrudan görüşmeler sağlanmış ve semahlar hakkında edinilen bilgiler ışığında transkripsiyon edilip derlenip notaya alınmıştır. Alanda araştırma sonucu elde edinilen verilerin nesnel olmalarına dikkat edilmiş, gerçekçi ve açık bilgilere yer verilmesine özen gösterilmiştir. Semahların Müzik-Dans bağlamında geçirdiği değişimler incelenirken literatürdeki genel kabulün aksine bazı bölgelerdeki semahlarda vurmalı çalgıların kullanımının gözlenmesi gibi elde edilen yeni bulgular çalışmanın özgün değerini ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda Eskişehir ili sınırlarında gerçekleştirilen bu çalışmanın, komşu il ve ilçelerde yürütülecek daha kapsamlı bir çalışmaya zemin teşkil etmesi, Anadolu’nun kadim kültürel ögesi olan semahların Müzik-Dans bağlamında geçirdikleri dönüşümün tespiti açısından önemlidir.
Keywords
Abstract
Semahs contain many features from the past beliefs and cultures of the lands on which they existed with a wide variety of cultural elements. For this reason, when the semahs of the Eskişehir region, which is the subject of this study, were examined, the musical and belief dimensions were examined as a whole. Uncovering the importance of Eskişehir semahs and music in Eskişehir Alawite-Bektashi culture was the focus of the present study. The semah works performed in djems, similar points and differences during the performances, as well as the local artists who perform these and the instruments used in these performances in the Alawite and Bektashi villages were determined along with the regions where they were performed in Eskişehir. Then, musical analysis was made and the tune sounds of the semahs, the similar maqams with which they were performed, and the procedures used were determined, and the findings were explained as a whole in the discussion, conclusion, and recommendations sections. These semahs were taken from the zakirs who played and sang the semah folk songs in Eskişehir, who constituted the source people. A literature review was made for the guides and resources for problem identification and problem-solving. As well as the resources such as theses, books, magazines, the internet resources were also used in this respect. During the investigation step, one-to-one direct interviews were made with the people who were related to the subject, and in the light of the information obtained about the semahs, they were transcribed, compiled, and notated. Attention was paid to the objectiveness of the data that were obtained as a result of the study in the field, and care was taken to include realistic and clear data. When the changes that semahs have undergone in the context of Music-Dance were examined, new findings such as the observation of the use of percussion instruments in semahs in some regions, contrary to the general acceptance in the literature, show the original value of the study. In this respect, the fact that this study, which was conducted in the borders of the city of Eskişehir, lays the groundwork for a more comprehensive study to be conducted in neighboring cities and counties is important in terms of determining the transformation of semahs as an ancient cultural element of Anatolia in the context of Music-Dance.
Keywords
- Bekki, S. (2018). Semahların Yaşattığı ve Yansıttığı Değerler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 85, 63-70. https://app.trdizin.gov.tr/makale/TWpnNE16YzNOdz09
- Cansız, F. (2010). Eskişehir ve Yöresi Canimen Havaları. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Çınar, E. (2009). Aleviliğin Gizli Tarihi (Demirin Üstünde Karınca İzi). Kalkedon.
- Demirtaş, M. (2018). Seyyid Şücaaddin Veli Ocağı. Kalender.
- Demir, S. (2013). Türk Halk Müziğinde Türler. Usar.
- Duygulu, M (1997). Alevi-Bektaşi Müziğinde Deyişler. Kendi.
- Elçi, A. (1999). Semah Geleneğinin Uygulanması, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 12, 171-184. http://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/317
- Erseven, İ.C. (1996). Alevilerde Semah. Ant.
- Ersoy, İ. (2019). Müzik Türleri Sınıflandırmasında Model Uygulaması: Bir Müzik Türü Olarak “Semah”. Eurasian Journal of Music and Dance, (14), 32-62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejmd/issue/46559/584359
- Işık, H. & Nacakçı, Z. (2019). Eskişehir İli Halk Ezgilerinin Sınıflandırılmasına Yönelik Müzikal Analiz. Fine Arts, 14 (2), 150-158. https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsafine/issue/44639/439853
- Küçükcan, İ. (2004). Nakoleia'dan Seyitgazi'ye Seyyid Battal Gazi ve Külliyesi. Güham.
- Küçükcan, İ. (2012). Nakoleia'dan Seyitgazi'ye Seyyid Battal Gazi ve Külliyesi. Güham.
- Onatça, N.A. (2007). Alevi Bektaşi Kültüründe Kırklar Semahı Müzikal Analiz Çalışması. Bağ lam.
- Rençber, F. (2012). Alevi Geleneğinde “Cem Evinin” Tarihsel Kökeni. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12(3), 73-86. https://dergipark.org.tr/tr/pub/daad/issue/4488/61839
- Sivri, M. (2013). Alevilik-Bektaşilik İnancı ve Seyyid Sultan Sücaadin Veli Ocağı Üzerine Genle Bir Değerlendirme ve Ocak Dedesi Mehmet Demirtaş ile Ocak ve AlevilikBektaşilik İnanç Pratikleri Üzerine Söyleşi. Anadolu ve Balkanlarda Sücaaddin Veli nin Yeri ve Önemi (pp.33-64). Gülen Ofset Matbaacılık.
- Tamay, S. (2009). Tahtacı Semahları ve Mengi (İnceleme ve Metinler). Doktora Tezi, İzmir Ege
- TDK Türkçe Sözlük (1988). Türkçe Sözlük (8.Baskı). Türk Dil Kurumu.
- Timisi, A.H. (2007). Anadolu Kültürü ve Semahlar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Haliç Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Uludemir, M. (1995). Eskişehir Semahları (1.Baskı). Kültür Bakanlığı.
- https://aregem.ktb.gov.tr/TR-202348/alevi-bektasi-ritueli-semah.html (Erişim Tarihi 10 Ocak 2022).
- https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi 7 Ocak 2022).
- Cengiz Kılınç, 21.05.2021 ve 23.05.2021 tarihlerinde yapılan kişisel görüşme.
- Gönül Kılınç, 21.05.2021 ve 23.05.2021 tarihlerinde yapılan kişisel görüşme.
- Hasan Erdi Öz, 15.05.2021 ve 27.05.2021 tarihlerinde yapılan kişisel görüşme.
- Hasan Ali Uzun, 27.05.2021 tarihinde yapılan kişisel görüşme.
- Mehmet Demirtaş, 19.05.2021 ve 27.05.2021 tarihlerinde yapılan kişisel görüşme.
- Mert Çetintaş, 26.05.2021 ve 05.06.2021 tarihlerinde yapılan kişisel görüşme.
- Nuriye Yüksel, 26.05.2021 ve 05.06.2021 tarihlerinde yapılan kişisel görüşme.
- Rehber Mehmet Konuk, 24.05.2021 tarihinde yapılan kişisel görüşme.
