Author :
Abstract
Fransız okuyucu kitlesi tarafından geç keşfedilmesine karşın, Jean Ray 20. Yüzyıl Frankofon Fantastik Edebiyatı’nın türe katkıları bakımından en önemli ve üretken yazarlarından biridir. Bu çalışmanın amacı, yazarın edebi kişiliğinde belirleyici etkileri olan öz yaşam öyküsüne değinerek Jean Ray’in öykülerindeki belli başlı fantastik unsurları konu ve izlek bağlamda incelemektir. Çalışmanın kaynak eseri, yazarın kendi öykü seçimlerinden oluşan ve fantastik evrenini en iyi şekilde yansıttığını düşünerek bir araya getirdiği “25 Kara ve Fantastik Öykü” (25 Meilleures Histoires Noires et Fantastiques) adlı öykü derlemesidir. Yazarın eserlerinde gözlemlenen temaların başında ölüm, lanet, paralel dünyalar ve metamorfoz gelmektedir. Bir önceki yüzyılda daha kanlı, acımasız ve korkutucu olarak kurgulanmış olan ölüm izleğini, elle tutulabilen, başa çıkılabilen ve toplumsallaşmış bir varlık olarak resmettiği öyküleri, Marlyweck Mezarlığı, Sol Yolcu ve Timotheus Amca Hakkındaki Gerçek adlı öyküleridir. Özellikle son öyküde, ölümün dolaysız biçimde öykü kahramanlarından biri olarak verilmesi bağlamında “kişileştirilmiş ölüm” (la mort personnifiée) izleğinin öncüleri arasında sayılmaktadır. Benzer bir “evcilleştirme” süreci, metamorfoz izleği için de geçerlidir. Yaratık ya da dönüşen görüngünün, gizemli ve tekinsiz görünümünün silikleştiği ve bir anlamda insanlaştığı öykülerinin başında Wûlkh’ün Öyküsü ve Karanlık Sokak gelmektedir. Buna karşın, öykü kişilerinin tinsel dönüşümleri olabildiğince vahşi karakterlidir. Muhteşem Gece ve Karanlık Sokak gibi öykülerde, “Dördüncü Boyut” izleğinin yazarın dolambaçlı ya da iç içe geçmiş uzamlar aracılığı ile işlediği çağdaşlaştırılmış bir sürümü bulunur. Söz gelimi, Ray, hayali uzam ve gerçekçi uzam arasındaki sınırları kaldırma eğilimindedir. Dolayısıyla, fantastik görüngü, görsel bir ürküntü kaynağı olmaktan çıkar ve kahramanların içsel çatışmalarının birer yansıması haline gelir. Yazar, korkutuculuğundan arınmış fantastik olaylar ve daha insani referanslar taşıyan fantastik görüngülerin karşısında bilim adamı soğukkanlılığında kahramanlar yaratır. Üstelik onun dönemine değin sıklıkla geri planda konumlandırılmış kadın kahraman, yazarın öykülerinde daha belirgin ve yönlendirici bir rol oynar. Bu bağlamda, kadın imajı Ray’in fantastiğin çağdaşlaştırılması sürecindeki katkılarının önemli bir parçasıdır.
Keywords
Abstract
Despite his late discovery by the French readership, Jean Ray is one of the most important and prolific authors of 20th Century’s Francophone Fantasy Literature in terms of his contributions to the genre. The aim of this study is to examine the main fantastic elements in Jean Ray's stories in the context of subject and theme, by referring to the autobiography of the author, which has decisive effects on his literary personality. The source work of the study is the short story collection named “25 Dark and Fantastic Stories” (25 Meilleures Histoires Noires et Fantastiques), which is composed of the author's own story choices and brought together by thinking that it reflects perfectly his fantasy universe. The main themes observed in the author's works are death, curse, parallel worlds and metamorphosis. His stories in which he portrays the theme of death, which was fictionalized as bloody, brutal and frightening in the previous century, as a tangible, manageable and socialized entity, are the Marlyweck Cemetery, The Last Traveler and The Truth About Uncle Timotheus. He is counted among the pioneers of the "personalized death" (la mort personnifiée) theme, especially in the last story, in the context of giving death directly as one of the heroes of the story. A similar "domestication" process is also applied in the metamorphosis theme. Wûlkh's Story and The Dark Street are at the forefront of his stories where the mysterious and uncanny appearance of the creature or transforming phenomenon fades and becomes human in a sense. On the other hand, the spiritual transformations of the story characters are as wild as possible. In stories such as The Magnificent Night and The Dark Street, there is a modernized version of the "Fourth Dimension" theme in which the author works through convoluted or intertwined spaces. For example, Ray tends to remove the boundaries between imaginary space and realistic space. Therefore, the fantastic phenomenon ceases to be a source of visual fright and becomes a reflection of the inner conflicts of the heroes. Besides building up fantastic phenomena with more humanistic references, the author also creates heroes who are free of fear with a coolness of a scientist face to fantastic events Moreover, the heroine, who was often positioned in the background until his period, plays a more prominent and guiding role in the author's stories. In this context, the image of woman is an important part of Ray's contributions to the modernization process of the fantastic.
Keywords
- Giriş Belçikalı yazar Jean Ray (1887-1964), 19. yüzyılın kalıplaşmış fantastik anlayışı ve 20.
- egosunun yansıması şeklinde kurguladığı karakterlerinde hayat bulmaktadır. 1947’de
- oluşturmaya çalıştığı kalıbın içindeki korkunun hamuru” olmuştur. (Ray,1963) Öykülerinde
- Manş Denizi’ni bile geçmemiş olduğunu ifade eder. (Huftier, 2010:8) Jean Ray’ efsanesinin öteki ve daha gerçekçi yüzüne gelecek olursak, doğduğu (8
- Temmuz 1887) ve öldüğü (19 Eylül 1964) Belçika’nın Gent şehrinin yazarın eserlerinde
- Flaman ve Frankofon kültürü yazarın öykülerindeki dekorun önemli bir parçasıdır. “Görkemli ve parlak meşe masanın üzerinde her zamankinden daha az tutumlu bir öğle yemeği neşesini yerine getirdi; sütlü kahve, gri karides, az yağlı tahıllı ince bir tost, biraz da ayva jölesi.” (Kuzen Passeroux, 1947) “O ve arkadaşları akşam yemeğini bitiriyorlardı; bir oruç günüydü ve hancı sadece yumurta, kızarmış kaya balığı ve bir tabak ekşimiş tereyağlı sebze servis etmişti. Pahalı olmasına rağmen bira acı ve şarap iğrençti.” (Hayaletli Han, 943) Gent’in Jean Ray’in fantastik evrenindeki önemi sisli, puslu ve yağmurlu hava
- (Huftier,2010:22) Sonuç olarak, 166 adet farklı rumuz ile okuyucu ile buluştuğu çok sesli
- sonuca varılabilir. (Boza Araya 2005: 133) Ölüm, “inançlarından uzaklaşmış ve böylece, hiçlikle yüzleşen insanın yalnızlığını
- değişime uğrar” (Prince, 2008: 38; akt. Gadomska, 2012:9) ve bunun sonucunda, ölüm ve
- «Yeşil ışığın içinden, hayalete benzer dev ellerin geçtiğini gördü (…)» Muhteşem Gece, Ray, 1963b: 234, «Büyük
- 1963a: 111). Marylweck Mezarlığı’nda heykelin kahramanın sırtına değen orağından geçen
- güçlü” (Ray, 1963a: 224) bir kötülüğün hapsolduğu bir han odasında bulur. Odayı lanetleyen,
- kafataslarım ve mumyalanmış kadavralarımın ortasında yaşıyorum” (Ray, 1963a:230)
- bir dünyaya adım attığı bu sokağı “tamamen bilimsel bir gözlem ile” keşfetmiştir. (Ray, 1964:
- düşünmek” (Malrieu, 1992: 37) olduğu fikrini sağlamlaştırır. Metamorfoz (Dönüşüm) Jean Ray’in öykülerinde kahramanlar fantastik görüngünün doğal olmayan dönüşmüş
- Mezarlığı, Ray,1963a: 176
- varlığını hissettiği ölçüde” fantastikleşen öykülerin yön verici izleğidir. ( Millet ve Labbé, 2005:
- tamamen dönüşümü” (Larousse, 2021) tanımını ele aldığımızda metamorfoz, daha ziyade somut
- geçiş olanaklıdır” (Todorov, 2004: 114) fakat bununla birlikte, Ray’ özgü bir dokunuş olarak,
- korku, acı ve öfke gibi olumsuz duygularla karakterize edilir.” (Francis Berthelot, 1993; akt.
- Gasmi,2018: 36) Söz gelimi, Karanlık Sokak’ta Méta’nı baskısı altındaki kahraman “Méta’nın
- yüzü şeytani bir öfke maskesine dönüştü.” derken (Ray, 1963b: 272); yaralanan görüngü için
- Ray, J. (1961). Les 25 Meilleures Histoires Noires et Fantastiques de Jean Ray, Marabout.
- Ray, J. (1963). Œuvres Complètes I, Robert Laffont.
- Ray, J. (1964a). Œuvres Complètes II, Robert Laffont.
- 3 « La mort est une manifestation matérielle et intelligente, […] » Ray, 1963a: 88
- Ray, J. (1964b). Œuvres Complètes III, Robert Laffont.
- Ray, J. (1965). Œuvres Complètes IV, Robert Laffont.
- Huftier, Arnaud (2010). Jean Ray, Alchimie du Mystère, Société d’Editions de Belles Lettres
- Malrieu, Joël, (1992). Le Fantastique, Hachette, coll. «Contours littéraires »
- Millet, G.& Labbé, D. (2005). Le Fantastique, Éditions Bélin
- Prince, N. (2008). Le fantastique. Armand Colin.
- Gasmi,A.(2018). Entre l’humain etle monstre: aux frontières du néogothique. Sciences de l’Ho mme et Société, HAL Archives Ouvertes, HAL Id: dumas 01928454
- Gadomska, K.(2012). La prose néofantastique d'expression francaise aux XXe et XXIe siècles. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
- Boza Araya, V. (2005), Univers Fantastiques de Jean Ray, Letras Cilt 2, Sayı 38, Costa Rica
