Author :
Abstract
Türk sözlükçülüğü, 11. yüzyılda, Kaşgarlı Mahmud tarafından Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmış olan Divânu Lugati’t-Türk ile başlamıştır. Türk dilinin diğer tarihsel dönemleri olan Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçelerinde de birçok sözlük yazılmıştır. “Yenileşme Dönemi” olarak addedilen 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren sözlük çalışmalarının hızlandığını ve 20. yüzyıl itibariyle Batılı anlamda sözlüklerin hazırlanmaya başlandığı görülmektedir. 20. yüzyılda, iki dilli sözlükler içinde Ahmed Vâhid Moran’ın sözlükleri dikkatleri çekmektedir. Sir James William Redhouse’tan sonra ilk İngilizce-Türkçe sözlük yazarı olan Ahmed Vâhid Moran, şimdiye kadar yapılmış araştırmalara göre, İngilizce-Türkçe sözlük yazan ilk Türk sözlükçüsüdür. Onun 1924 yılından 1945 yılına kadar yazmış olduğu sözlükleri, vefatından sonra kızı Yıldız Moran tarafından hazırlanarak basımları sürdürülmüştür. Hazırlandığı yılların Türkçe söz varlığı açısından da önemli veriler sunan bu sözlükler, günümüzde de kullanılabilecek modern sözlükledir. Bu çalışmada, 20. yüzyılın önemli sözlükçülerinden olan; ancak yeterince bahsinin geçmediği Ahmed Vâhid Moran ve onun sözlükleri ile sözlükçülüğü değerlendirilecektir.
Keywords
Abstract
In the 11th century, Turkish lexicography began with Divânu Lugati't-Türk, which was written by Kaşgarlı Mahmud to teach Turkish to the Arabs. Many dictionaries have been written in Harezm, Kıpçak and Çağatay, which are other historical periods of the Turkish language. As of the second half of the 19th century, which is called the "Renovation Period", dictionary studies accelerated. As of the 20th century, it is seen that dictionaries prepared with the Western method have begun to be prepared. In the 20th century, Ahmed Vâhid Moran's dictionaries are important among bilingual dictionaries. Ahmed Vâhid Bey, who is the first English-Turkish dictionary writer after Sir James William Redhouse, is the first Turkish lexicographer to write an English-Turkish dictionary, according to the researches done up to now. His dictionaries, which he wrote from 1924 to 1945, were prepared by his daughter Yıldız Moran and continued to be published after his death. These dictionaries, which also provide important data in terms of the Turkish vocabulary of the years they were prepared, are modern dictionaries that can still be used today. In this study, Ahmed Vâhid Moran, one of the important lexicographers of the 20th century, and his dictionaries and lexicography were evaluated.
Keywords
- Akalın, Ş. H. (2017). Geçmişten Günümüze Türk Sözlükçülüğü. İstanbul: Elginkan Vakfı
- Aksakallı, M. (2021). Ahmed Vâhid Moran’in Sözlükçülüğü ve A Condensed Dictionary English–Turkish’e Göre Türkçenin Söz Varlığı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi.
- Moran, A. V. (1945). Türkçe – İngilizce Sözlük. İstanbul: MEB Kâğıt ve Basım İşleri A. Şirketi.
- Moran, A. V. (1971). Türkçe – İngilizce Sözlük. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- Moran, A. V. (1985). Büyük Türkçe – İngilizce Sözlük. İstanbul: Adam Yay.
- Tuncer, H. (2012). Yitik Bir Hazinenin Peşinde Ahmed Vâhid Bey ve Lügati. Yedikıta - Temmuz 2012. İstanbul: Yedikıta Dergisi.
