Author :
Abstract
Amaç: Bu çalışma kanser hastalarına bakım veren aile üyesinin, bakım verme yükü ve tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı ve ilşki arayıcı türde olan çalışma Ekim-Aralık 2017 tarihleri arasında bir kamu hastanesinde tedavi gören 120 kanser hastasına bakım veren aile üyesinin katılımıyla tamamlanmıştır. Çalışmanın verilerinin toplanmasında “Hasta ve Aile Üyesi Bilgi Formu”, “Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği” ve “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 20 paket programı kullanılmıştır. Verilein istatistiksel analizinde tanımlayıcı istatistikler, t-testi, ANOVA, Pearson korelasyon, ki-kare tesiti kullanılmıştır.
Bulgular: Katılımcıların %66,7’si kadın, %60’ı evli, %60’nin geliri giderine eşittir. Katılımcılardan %53,3’ü birinci derece yakınına bakım vermektedir ve %86,7’sine hasta bakımda yardım eden başka kişilerde vardır. Katılımcıların Zarit Bakım Yükü Ölçeği puan ortalamaları 49,19±16,82 olarak belirlenmiştir. Tükenmişlik ölçeğinde; duygusal tükenme puanı 19,53±9,02 duyarsızlaşma puanı 8,73±5,36 ve kişisel başarı puanı 29,73±5,95 olarak saptanmıştır. Gelir düzeyi düşük olan aile üyelerinin bakım yükü algısı ve tükenmişlik seviyelerinin diğerlerine göre daha yüksek olduğu, hastanın ikinci derece yakını olan aile üyelerinin bakım yükü ve tükenmişlik seviyelerinin diğerlerine göre anlamlı düzeyde (p<0,05) yüksek olduğu belirlenmiştir.
Sonuç ve Öneriler: Kanser, hastayla birlikte aile üyelerini de sosyal, psikolojik ve ekonomik yönden etkileyen bir hastalıktır. Hemşireler kanser hastalarına bakım veren aile üyelerinin bakım yükü ve tükenmişliklerini azaltmak için bakım vericilere eğitim programları düzenleyebilir. Onkolojik hastalara evde bakım hizmeti sunulabilir. Kanser hastalıklarıyla ilgili dernekler/kuruluşlar aile üyelerinin bakım yükünü ve tükenmişliğini azaltmayı hedefleyen sosyal destek programları ve etkinlikler düzenleyebilirler.
Keywords
Abstract
Aim: This study was conducted to determine the caregiving burden and burnout levels of the family members who care for cancer patients.
Method: The descriptive and relationship seeker study was completed between October and December 2017 with the participation of family members caring for 120 cancer patients treated in a public hospital. The "Patient and Family Member Information Form", "Zarit Caregiver Burden Scale" and "Maslach Burnout Scale" were used to collect the research data. SPSS 20 package program was used to evaluate the data.
Results: 66.7% of the participants are women, 60% are married, 60%'s income is equal to their income. 53.3% of the participants care for their first-degree relatives and 86.7% have other people who help in patient care. The Zarit Care Burden Scale mean score of the participants was determined as 49.19±16.82. On the Maslach Burnout scale; emotional exhaustion score was 19.53±9.02, depersonalization score was 8.73±5.36, and low personal achievement score was 29.73±5.95. It was determined that the perception of care burden and burnout levels of the family members with low income level were higher than the others, and the care burden and burnout levels of the family members who were second-degree relatives of the patient were significantly higher than the others (p<0.05).
Conclusions and Suggestions: Cancer is a disease that affects the patient and family members socially, psychologically and economically. Nurses can organize training programs for caregivers in order to reduce the burden of care and burnout of family members caring for cancer patients. Home care services can be offered to oncological patients. Associations/organizations related to cancer diseases can organize social support programs and activities that aim to reduce the care burden and burnout of family members.
Keywords
- Akpan-Idiok, P. A. ve Anarado, A. N. (2014). Perceptions of burden of caregiving by informal caregivers of cancer patients attending University of Calabar Teaching Hospital, Calabar, Nigeria. Pan African Medical Journal, 18(June). doi:10.11604/pamj.2014.18.159.2995
- Chang, H. Y., Chiou, C. J. ve Chen, N. Sen. (2010). Impact of mental health and caregiver burden on family caregivers’ physical health. Archives of Gerontology and Geriatrics, 50(3), 267–271. doi:10.1016/j.archger.2009.04.006
- Chindaprasirt, J., Limpawaeeana, P., Pakkaratho, P., Wirasorn, K., Sookprasert, A., Kongbunkiat, K. ve Sawanyawisuth, K. (2014). Burdens among caregivers of older adults with advanced cancer and risk factors. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 15(4), 1643–1648.
- Corà, A., Partinico, M., Munafò, M. ve Palomba, D. (2012). Health risk factors in caregivers of terminal cancer patients: A Pilot Study. Cancer Nursing, 35(1), 38–47. doi:10.1097/NCC.0b013e31820d0c23
- Çam, O. (1992). Tükenmişlik envanterinin geçerlilik ve güvenirliğinin araştırılması, Vıı. Ulusal Psikoloji Kongresi Kitabı, Bayraktar R, Dağ I, Editörler, Türk Psikologlar Derneği Yayını, Ankara, 155-160.
- Egici, M. T., Kök Can, M., Toprak, D., Öztürk, G. Z., Esen, E. S., Özen, B. ve Sürekci, N. (2019). Palyatif Bakım merkezlerinde tedavi gören hastalara bakım veren bireylerin bakım yükleri ve tükenmişlik durumları. Journal of Academic Research In Nursing, 5(2), 123–131. doi:10.5222/jaren.2019.38247
- Ergin, C. (1992), “Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik ölçeği‟nin uyar- lanması”, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Hacettepe Üniversitesi, Editörler: R. Bayraktar ve Ġ. Dağ, Ankara, 143-154.
- Fertelli, T. K. ve Tuncay, F. Ö. (2019). İnmeli bireye bakım verenlerde bakım yükü , sosyal destek ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Journal of Academic Research In Nursing, 5(2), 107–115. doi:10.5222/jaren.2019.52386
- Garlo, K., O’Leary, J. R., Van Ness, P. H. ve Fried, T. R. (2010). Burden in caregivers of older adults with advanced illness. Journal of the American Geriatrics Society, 58(12), 2315– 2322. doi:10.1111/j.1532-5415.2010.03177.x
- Higginson, I. J. ve Gao, W. (2008). Caregiver assessment of patients with advanced cancer: Concordance with patients, effect of burden and positivity. Health and Quality of Life Outcomes, 6, 1–8. doi:10.1186/1477-7525-6-42
- İnci, F. H. ve Erdem, M. (2008). bakım verme yükü ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması geçerlilik ve güvenilirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(4), 85–95.
- Kabataş Yıldız, M. ve Ekinci, M. (2017). Kanserli hastaya bakım veren aile üyelerinin bakım yükleri ve öfke ifade tarzları arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 14(3), 176–184. doi:10.5222/head.2017.176
- Karaaslan, A. (2013). Kanserli hastalara bakım veren aile üyelerinin bakım yükü ve algıladıkları sosyal destek düzeyi. Hemşirelik Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara
- Kav, S., Hanoǧlu, Z. ve Algier, L. (2008). Türkiye'de kanserli hastalarda tamamlayici ve alternatif tedavi yöntemlerinin kullanimi: Literatür taramasi. UHOD - Uluslararasi Hematoloji-Onkoloji Dergisi, 18(1), 32–38.
- Koç, Z., Sağlam, Z. ve Çınarlı, T. (2016). Kanser tanısı almış olan bireylere bakım veren hasta yakınlarının bakım verme yükü ile etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 99–116.
- Mollica, M. A., Litzelman, K., Rowland, J. H. ve Kent, E. E. (2017). The role of medical/nursing skills training in caregiver confidence and burden: A CanCORS study. Cancer, 123(22), 4481–4487. doi:10.1002/cncr.30875
- Öner, Ö. İ. (2012). Onkoloji hastalarına bakım verenlerin bakım verme yükü ve algıladıkları sosyal desteğin incelenmesi. Hemşirelik Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
- Orak, O. S. ve Sezgin, S. (2015). Kanser hastasına bakım veren aile bireylerinin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Journal of Psychiatric Nursing, 6(1), 33–39. doi:10.5505/phd.2015.02986
- Özdemir, Ü., Taşçı, S., Kartın, P., Çürük, G. N., Nemli, A. ve Karaca, H. (2017). Kemoterapi Alan bireylerin fonksiyonel durumu ve bakım verenlerin yükü. Erciyes Ünivrsitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 49–61.
- Şahin, Z. A., Polat, H. ve Ergüney, S. (2009). Kemoterapi alan hastalara bakım verenlerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(2), 1–9.
- Vahidi, M., Mahdavi, N., Asghari, E., Ebrahimi, H., Eivazi Ziaei, J., Hosseinzadeh, M., … Kermani, I. A. (2016). Other side of breast cancer: factors associated with caregiver burden. Asian Nursing Research, 10(3), 201–206. doi:10.1016/j.anr.2016.06.002
