Author :
Abstract
Geçmişten günümüze gündelik yaşamın olmazsa olmazı halı, kilim ve benzeri dokumalar, yakın zamana kadar bu bölgede dokunmuştur. Yöre halkının çoğunlukla kendi ihtiyaçları için ürettiği bu ürünler artık dokunmamaktadır. Makine halılarının yaygın kullanımı, ev tekstili ve mobilyaların değişimi, el dokuma ürünlerine ilgiyi ve ihtiyacı ortadan kaldırmıştır. Yöre dokumaları, kullanım alanına göre yaygı, seccade, yastık ve minder olarak dokunmuştur. Günümüzde el dokuma ürünlerinden yaygıların bir kısmı camilere vakfedilirken bir kısmı da evlerin depo ve kilerlerinde saklanmaktadır. Halı yastıkların ise tamamı evlerde bulunmuştur. Malazgirt’te yakın zamana kadar halı yastık kullanımı devam etmekte iken günümüzde artık kullanılmamaktadır. Halı seccadeler ise camilerde ve yaygın olmamakla birlikte evlerde dini ritüeller için kullanılmaktadır. Yapılan bu çalışmada, Malazgirt yöresi halı yastıklarının nitel ve nicel verilerini saptamak, bölge dokumacılığı, kültürü, yaşamı hakkında bilgi edinmek ve aynı zamanda üretimi durmuş ve literatürde yeteri kadar örneği bulunmayan yöre dokumacılığı hakkında örnek toplamak hedeflenmiştir. Bu amaçla 2015 ve 2020-2021 yıllarında bölgede alan araştırması yapılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda birçok yaygı, seccade ve yastık dokuma bulunmuştur. Bu dokumalardan 31’i halı yastıktır. Yastık dokumaların teknik yapısı, malzeme ve desen özellikleri incelenmiştir. Dokumalar hakkındaki bilgiler, dokumacılar ya da varislerinden elde edilmiştir. Motif ve desen isimleri ise ya unutulmuş ya da bilinmemektedir.
Keywords
Abstract
Carpets, rugs, and similar hand-woven products are one of the indispensable products of our daily life from past to present, and they were also woven in the Malazgirt region of Muş until recently. The widespread use of machine-made carpets and the change of home textiles and furniture have eliminated the interest and need for hand-woven products. Re-gional weavings are woven as mats, prayer rugs, pillows, and cushions according to the usage area. Rugs from hand-woven products are donated to mosques or kept in ware-houses and cellars of houses. All the carpet pillows were found in the houses. Until recently, the use of carpet pillows continued in Manzikert, but it is no longer used today. Carpet prayer rugs are used for religious rituals in mosques and rarely in homes. In this study, it is aimed to determine the qualitative and quantitative data of the carpet pillows of the Malazgirt region, to obtain information about the weaving, culture, and life of the region, and to collect examples about the weaving of the region, whose production has stopped and there are not enough examples in the literature. For this purpose, field research was conducted in the region in 2015 and 2020-2021. As a result of the research, many mats, prayer rugs and pillow weavings were found, 31 of which are carpet pillows. The technical structure, material and pattern properties of pillow weavings were examined. Information about weaving was obtained from the weavers or their heirs. Motif and pattern names are either forgotten or unknown.
Keywords
- Aral, S. (2013). Malatya Halı Yastıkları. Arış Dergisi, 9, 4-11.
- Ateş, M. (2001). Mitolojiler ve Semboller. Milenyum Yayınları.
- Burhanlı, Ş. (2018). Muş-Malazgirt’te Halı ve Kilim Geleneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
- Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygılar. Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 215.
- Diler, A. (2018) Kilimin Sembolleri. Alfa Yayınları.
- Ekmekçi, M. (2014). Muş Halk Kültürü. Muş Valiliği: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını.
- El-Kâşgarî, M. (2007). Dîvânü Lugâti’t Türk. Kabalcı Yayınları.
- Elver, H. Soysaldı, A. (2021). Kars İli Arpaçay İlçesi Koç Köyü Halı Yastıkları. Arış Dergisi, 18, 74-97.
- Erbek, G. (1986). Anadolu Motifleri Sergisi. İzmir Alman Kültür Merkezi.
- Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Bugüne Anadolu Motifleri. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Eser, M. (2014). Selçuklular Döneminde Muş ve Çevresi. Turkish Studies, 9/1 s. 185-207.
- Görgünay, N. (2001). Altaylardan Tunaboyu’na Türk Dünyasında Ortak Yanışlar (Motifler). T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Görgünay, N. (1984). Doğu Anadolu Köy Halılarının Kalite ve Desenleri. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü.
- Görgünay, N. (1976). Doğu Yöresi Halıları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları:163, Sanat Dizisi:23.
- Malazgirt. (1984). Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi İçinde (Cilt. 10, s. 5782-5783) Görsel Yayınlar Ansiklopedik Neşriyat Ticaret ve Sanayi A.Ş.
- Kayıpmaz, F. Kayıpmaz, N. ve Genç, M. (2001). Tarihten Günümüze Bergama Halıları. Bergama Belleten - 10.
- Kevorkian, R.H. ve Paboudjian, P.B. (2012). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler. Aras Yayıncılık.
- Sökmen. S. (2016). Bitlis El Sanatları. Bitlis Eren Üniversitesi Yayını.
- Soysaldı, A. (2012). Yozgat Halı Yastıkları. Arış Dergisi. 7, 112-121.
- Yıldırım, E. Gürcüm, B. H. (2020). Adıyaman İlinde Kullanılan Halı Yastıkların Renk, Motif ve Kompozisyon Özellikleri. İdil Dergisi, 75, 1746-1760.
- Mardirosyan, D. (2018). Malazgirt Kazası – Demografi.
- https://www.houshamadyan.org/tur/haritalar/bitlis-vilayeti/malazgirt-kazasi/yerlesim- birimi/demografi.html, Erişim Tarihi: 09.11.2021
- Malazgirt. www.malazgirt.gov.tr, Erişim Tarihi: 09.11.2021
- Balin. https://sozluk.gov.tr, Erişim Tarihi: 10.11.2021
- Yastık, http://lugatim.com/s/YASTIK, Erişim Tarihi: 10.11.2021
- Malazgirt Haritası, https://www.puantr.net/mus-okullari-hizmet-puanlari/, Erişim Tarihi: 09.11.2021
- https://tr.glosbe.com/ku/tr/dor, Erişim Tarihi: 13.11.2021
- https://islamansiklopedisi.org.tr/hududul-alem, Erişim Tarihi: 14.11.2021
