Author :
Abstract
Çeşitli etnik unsurların yaşadığı, az nüfusa sahip bir balkan ülkesi olan Kuzey Makedonya Cumhuriyeti coğrafi konumu gereği, farklı millet, farklı kültür ve farklı dine mensup milletlerin kesişme noktası olmuştur. Osmanlının Balkanları fethiyle 14. Yüzyılda Konya-Karaman yöresinden Kuzey Makedonya'ya yerleşen Yörük Türkleri, altı asırdır her türlü olumsuzluğa rağmen, kimliklerini, kültürlerini, örf-adetlerini ve yaşam tarzlarını koruyarak yaşamaya devam etmektedirler. Bunun en iyi örneklerinden birisi de, birçok bölgede peştamal-önlük olarak bilinen kadın futalarıdır. Geçmiş dönemlerde teknolojinin olmamasına rağmen, özenle hazırlanarak süslenmiş olan bu giysiler arasında futa özel bir yere sahiptir. Geleneksel Türk kadın giyim kuşamında önemli bir yeri olan futalar, bu bölgede de gelenek ve göreneklerimizin bir parçası olarak günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Kullanımına göre; günlük yaşamda ve özel günlerde giyilen futalar el tezgâhlarında dokunan, renkleri ve desenleri değişime uğramamış geleneksel dokumlardır. Günümüzde Kuzey Makedonya’da Yörük giyim-kuşamında bedene giyilen giysi olarak kullanılan futalar, kültürlere göre farklı özellikler de kazanmıştır. Kültürlere göre futada kullanılan, renkler, motifler, aksesuarlar farklı anlamları içermiştir. Aynı zamanda Kuzey Makedonya’nın Yörük köylerinde toplum, kendi geleneksel adetlerinden birçoğunu günümüze kadar koruyabilmiş; yerel kültürü temsil eden geleneksel futa kullanımını günümüze kadar taşımayı başarmıştır. Fakat bu bölgenin futaları ile ilgili yayın yapılmamıştır. Araştırmada Kuzey Makedonya Cumhuriyetinde bölgelere göre (güneydoğu, doğu ve batı) Yörük köylerinde geçmişten günümüze gelen geleneksel futaların kullanım alanları açısından gruplandırılarak, süsleme, motif, renk ve kompozisyon özellikleri açısından incelenerek, orijinal özelliklerini belgelemek, kültür tarihimiz açısından ilgili literatüre katkıda bulunmak, bilinirliğini arttırmak ve sonraki nesillere aktarılmasını sağlamak amaçlanmıştır. Bu amaçla 2018-2020 yılları arasında gerçekleşen iki yıllık alan araştırmasıyla elde edilen futalardan 51 ürün tespit edilmiş olup 16 adet futada farklı özelliklere sahip ürünler üzerinde çalışılmış ve literatür çalışmalarıyla desteklenmiştir.
Keywords
Abstract
The Republic of North Macedonia, a Balkan nation with a small population, and inhabit various ethnic elements, is located at the intersection of several nations, different cultures and religions. The nomadic Turks (Yuruks), who were settled in North Macedonia from the Anatolian Konya-Karaman region in the 14th century after the conquest of the Balkans by the Ottoman Empire, continue to live in the region, preserving their identity, culture, customs and lifestyle, despite all type of negative developments for six centuries. A good example of this preservation is the silk aprons (futas) worn by woman and known in several regions. Despite the lack of technology in the past, meticulously sewn and decorated futa has been prominent in traditional Turkish women's clothing and is still used by the women in the region. The Futas are worn in daily life and on special occasions, traditionally woven with hand looms, and include historical colors and patterns. Futas, which are used as body garments by nomadic peoples in North Macedonia today, have developed various cultural attributes. Based on the different culture, colors, motifs and accessories employed in futas reflect various meanings. Furthermore, in the nomadic villages of North Macedonia, the society was able to conserve several traditional customs; it could maintain the traditional use of futa, which still represents the local culture. However, there are no papers in the literature on North Macedonian futas. The present study aimed to categorize the traditional futas, continuously worn in the nomadic villages based on the intended use and the regions (southeast, east and west) in the Republic of North Macedonia, investigate the ornaments, motifs, colors and the composition of futas, document the original features, contribute to the relevant cultural history literature, and increase awareness of future generations. Thus, 51 futas were identified during the two-year field survey conducted between 2018 and 2020, and 16 futas with different features were analyzed based on a literature review.
Keywords
- Adiller, S. (2013). Alikoç Köyü (Makedonya) özelinde kadının evlilik göçü. Sosyoloji Dergisi, 3(27), 2.
- Asan, M. (2021). Coğrafya öğretmeni, Sözlü görüşme, Jupa-Kocacık köyü.
- Asan, T. (2021). Üniversite öğrencisi, Sözlü görüşme, Jupa-Kocacık köyü.
- Bekir, F. (2018). Ev hanımı, Sözlü görüşme, Radoviş-Kocaali köyü.
- Elizabeta, K. (2004). Yörüks (Yörükler), Makedonya’da yaşayan türk etnik topluluğu. Üsküp. Museum Of Macadonia (Katalog), 79-83.
- Eröz, M. (1991). Yörükler. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
- Gökbilgin, M. T. (2008). Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan. İstanbul.
- Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi, (1999). Görsel.
- Gülfidan, F. (2019). Yüz yüze görüşme, İştip Şehri-Pırnalı (Parnalija) köyü.
- Koçu, R.E. (1969). Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Sümerbank Kültür.
- Mamut, F. (2019). Ev hanımı, Sözlü görüşme, İştip Şehri-Pırnalı (Parnalija) köyü.
- Mehmet, B. (2019). Ev hanımı, Sözlü görüşme, Radoviş Şehri-Topolnisa (Topolnica) köyü.
- Mehmet, G. (2018). Ev hanımı, Sözlü görüşme, Radoviş-Kocaali köyü.
- Memedova, M. (2018). Ev hanımı, Sözlü görüşme, Radoviş Belediyesi-Kocali köyü.
- Mitovska vd.;2010; Doykov- Dimitrov, 2008;22, Ramazan Özey 2016;6. Ramazan Özey, Eylül 2016, Ankara, Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası, Pegem Akademi, s. 268-269.
- Orhonlu, C. (1987). Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretlerin İskânı. Eren.
- Osman Hamdi Bey, & De Launay, M. (1999). 1873 Yılında Türkiye'de Halk Giysileri Elbise-i Osmaniye üzerine Notlar, Sözlük. E.Üyepazarcı (Çev.), Sabancı Üniversitesi.
- Özdemir, M. & Turan, A. (2019). Makedonya Radoviş’de bir türk yörük köyü Kocali’de geleneksel gelin giyimi. Turkish Studies Social Sciences, 14(3), 921.
- Özgişi, T. (2014). Osmanlı Devleti'nin balkanlarda birlikte yaşama kültürünü geliştirmek için uyguladığı politikalara örnekler. International Journal of Social Science, 26(II), 345.
- Saatcı, S. (1996). Kerkük ile Kıbrıs ve Balkanlarda yaşayan Türk Topluluklarının Edebiyatları Arasında Varolan Benzerlikleri. İkinci Uluslararası Kıbrıs ve Balkan Türk Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, İzmir.
- Suliman, M. (2018). Ev hanımı, Sözlü görüşme, İştip Şehri Radanya köyü.
- Sümer, F. (1950). 16. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak’ta Yaşayan Türk Aşiretlerine Umumi Bir Bakış. İ.Ü.İ.F. Mecmuası, 11(1), 4.
- Sümer, F. (1999). Oğuzlar (Türkmenler). Türk Dünyası Araştırma Vakfı.
- Timebalkan (2017). Merkez Jupa Belediyesi, http://timebalkan.com/merkez-jupa-belediyesi/, Erişim tarihi: 04.07.2021.
- Turan, Ö. (1996). Makedonya'da türk varlığı ve kültürü. Bilig, 3, 21-32.
- Turan, A. & Özdemir. M. (2019), Makedonya Jupa’da Bir Türk Yörük Köyü Kocacıkta Geleneksel Gelinlik ve Aksesuarları. II. Uluslararası Yörük Yaşamı, Kültür ve Türk Sanatları Sempozyumu, Alanya/Antalya, E-Kitap.
- Türkay, C. (1979). Osmanlı İmparatorluğunda Aşiret, Oymak ve Cemaatler, Tercüman Kaynak Eserler Serisi. Garanti.
- Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı Tarihi. (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu.
- Wachtel, A.B. (2009). Dünya Tarihinde Balkanlar. Doğan Egmont.
- Yaşarova, S. (2018). Ev hanımı, Sözlü görüşme, Radoviş Belediyesi Buçim köyü.
