KÜTAHYA İLİ GEDİZ İLÇESİ SARUHANLAR KÖYÜNDE KAYBOLMAYA YÜZ TUTAN BİR EL SANATI: TAHTA KAŞIK OYMACILIĞI
Author :
Abstract
Anadolu folklorunun bir parçası olan tahta kaşık oymacılığı günümüzde kaybolmaya yüz tutan el sanatı ürünleri arasındadır. Toplumların yeme içme gibi geleneksel kültürünün bir parçası olan tahta kaşıklar yörelerin folklorik kültürleri hakkında da bilgiler vermektedir. Teknolojik ilerlemeler ışığında geçmişteki kullanım alanını günümüze taşıyamayan tahta kaşık oymacılığı Anadolu’nun bazı yörelerinde kısıtlı imkânlara rağmen varlığını sürdürmektedir. Bu yerlerden birisi de Kütahya ili Gediz ilçesi Saruhanlar köyüdür. Saruhanlar kaşığı olarak adlandırılan tahta kaşıklar yörede üretim özelliklerini hiç kaybetmeden devam etmektedir. Yörede ekonomik gelir kaynağı olan bu kaşıklar kayın ve gürgen ağacından üretilmektedir. Kayın ağacından üretilen bu kaşıklar yemek kaşığı, süs kaşığı ve oyun kaşığı olmak üzere üç kategoride üretilmektedir. Saruhanlar kaşıkları yörede genç yaşlı, kadın erkek, çocuk demeden yediden yetmişe, atalarından aldıkları mirası büyük bir özveriyle, kısıtlı imkânlara rağmen büyük bir gayret içerisinde devam etmektedir. Bu özveri sayesinde Saruhanlar kaşıkları Kütahya ilinin yaratıcı şehir unvanına uygun olarak varlığını sürdürmeye çalışan bir el sanatıdır. Bu çalışma ile yörede yapımına devam edilen tahta kaşık oymacılığının üretim yöntemleri, kullanılan araç- gereçleri, yöreye has üretim yöntemleri, tahta kaşık oymacılığının kaybolmaya yüz tutan el sanatı bağlamında değerlendirilmesi ve yöreye özgü tahta kaşık oymacılığının üretim terminolojisi tanıtılmaya çalışılacaktır. Tahta kaşık oymacılığının Kütahya el sanatları içerisindeki önemine de çalışma içerisinde yer verilecektir. Kütahya iline ait bir kültür mirası olan ve günümüzde kaybolmaya yüz tutan bu el sanatının devam ettirilmesiyle birlikte verilecek eğitimlerle yeni bir istihdam ve ekonomik gelir olanağı sağlanabilir. Yerinde gözlem yapılarak, kaşık ustalarıyla sözlü yapılması ve yerel yönetimlerin ilgili birimlerinden gerekli bilgilerin toplanması ve yazılı kaynakların taranmasıyla araştırmanın kapsamı oluşturulmuştur.
Keywords
Abstract
Wooden spoon carving, which is a part of Anatolian culture, is among the handicraft product that are about to disappearing. Wooden spoons that are part of traditional culture such as eating and drinking in societies also provide information about the folkloric culture of region. In the light of technological advances wooden spoon carving which could not carry the past usage to the present is still exists in some parts of Anatolia despite limited opportunities. One of these places is Saruhanlar village in Gediz district of Kutahya province. In the region wooden spoon called Saruhanlar spoon continue without losing their production characteristics. These spoons, which are the source of economic income in the region, are produced from hornbeam wood. These spoons, produced from beech are produced in different categories as tablespoon, ornamental spoon, and dancing spoon etc. Despite the limited conditions Saruhanlar spoon continue in the region with a great dedication from young to old, women, men and children. Saruhanlar spoon is a handicraft that tries to survive in accordance with the creative city title of Kutahya province. In this study it is intended to introduce producing methods of wooden spoon carving, the tools and equipment used in manufacturing, local production methods, evaluation of wood spoon carving in the context of handcraft that are about to disappearing and the local manufacturing terminology. The importance of wooden spoon craving in Kutahya handcraft will also be included in study. With the continuation this handicraft, which is a cultural heritage belonging to Kutahya province and which is now about to disappearing, a new employment and economic income opportunity can be provided. The scope of the research has been created by making on-site observations, orally with spoon masters and gathering necessary information from relevant departments of local governments and written sources.
Keywords
- Altıntaş, K. Murat “Kaybolmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Türk El Sanatkârlarının Karşı Karşıya Bulunduğu Ticari Sorunların Analizi” Bilig Dergisi, sayı 77.157-182. 2016.
- Acuner, Serkan. “Kaybolmaya Yüz Tutan Meslek Kollarına Tanınan Esnaf Muafiyetine İdareden Sınırlama”. Vergi Sorunları Dergisi, Nisan Sayı 1. 2015.
- Eren, Naci. Arkeoloji ve Sanat Yayınları El Sanatları. Folklor ve Etnografya Dizisi:2, İstanbul: Kuşak Matbaası, 1984.
- Köse, Füsun. Türk Halk Oyunları Türlerinden Kaşık Oyunları’nın Yapısal Özellikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi, 2006.
- Onuk, Taciser, vd.. Tarsus El Sanatları(Dokumacılık, Örücülük, İşlemecilik). Ankara: TC. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
- Öksüz, Meltem. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Taşıyıcıları: Karaman El Sanatı Ustaları Üzerine Bir İnceleme. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, 2019
- Özbel, Kenan. El Sanatları XVI, Konya Kaşıkları. Ankara:1949.
- Rzayeva, Sona. Küreselleşme ve Somut Olmayan Kültürel Miras İlişkisi: Azerbaycan Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2019. Yılmaz, Şermin. Anadolu Kaşıkları Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, 2007.
- Yazıcıoğlu, Y. Erdoğan, Z. ve Söylemezoğlu, F. “Köy El Sanatlarının Cumhuriyet Döneminde Sosyal, Ekonomik, Kültürel ve Endüstriyel Alanda Etkileri ve Bu Perspektif Işığında Günümüzde Köy El Sanatlarına Yaklaşım”, V. Türk Kültürü Kongresi, Cumhuriyetten Günümüze Türk Kültürünün Dünü, Bugünü Ve Geleceği içinde (C. XII, ss. 19-25), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, (2002),
- … “Geleneksel Kültürel Veya Sanatsal Değeri Olan Kaybolmaya Yüz Tutmuş Meslekler Listesi” (31 Temmuz 2019). 12.10.2020. https://www.ticaret.gov.tr/esnafsanatkarlar/duyurular/
- …“UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağında Kadim Bir Şehir: Kütahya” 28.10.2020. http://www.kutahya.gov.tr/unesco
- Mustafa Uysal; “Saruhanlar Köyü (Tahta Kaşiktan Ekmek)” (7 Ocak 2010). 22.10.2020. http://www.edebya.com/
- Fadime Yağız, Kişisel Görüşme, 15 Eylül 2020, Saruhanlar Köyü Tahta Kaşıklar, Saruhanlar Köyü.
- Mehmet Yağız, Kişisel Görüşme, 15 Eylül 2020, Saruhanlar Köyü Tahta Kaşıklar, Saruhanlar
- Kazım Yağız, Kişisel Görüşme, 15 Eylül 2020, Saruhanlar Köyü Tahta Kaşıklar, Saruhanlar
