Author :
Abstract
Bu araştırma, okullardaki örgüt kültürünün öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimlerine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın amacını uygun olarak araştırma ilişkisel modeline göre tasarlanıp yürütülmüştür. Araştırmaya 2018-2019 öğretim yılında İstanbul ilinde bulunan Eyüp, Fatih, Üsküdar, Ümraniye ve Gaziosmanpaşa ilçelerinde görev yapan 384 gönüllü öğretmen katılmıştır. Veriler, “Okul Kültürü Ölçeği” ve “Marmara Yaratıcı Düşünme Eğilimleri Ölçeği” ile toplanmıştır. Veriler korelâsyon ve regresyon analizleri yapılarak çözümlenmiştir. Analizler sonucunda okullardaki destek kültürü, başarı kültürü ve görev kültürü ile öğretmenlerin yaratıcı düşünce eğilimlerini anlamlı pozitif yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimlerini en yüksekten en düşüğe doğru sırayla görev kültürü, destek kültürü ve başarı kültürü etkilemektedir. Bürokratik kültür ile öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişki hem çok düşük hem de etki derecesi önemsenmeyecek düzeydedir. Bu bulgu, bürokratik bir okul kültüründe öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimlerini geliştiremeyecekleri konusunda ip ucu vermektedir.
Keywords
Abstract
This study was conducted to determine the effect of organizational culture in schools on teachers' creative thinking dispositions. In accordance with the purpose of the research, the research was designed and conducted according to the relational survey model. 384 volunteer teachers working in Eyüp, Fatih, Üsküdar, Ümraniye and Gaziosmanpaşa districts in Istanbul in the 2018-2019 academic year participated in the study. The data were collected using the "School Culture Scale" and "Marmara Creative Thinking Disposition Scale". The data were analyzed by correlation and regression analysis. As a result of the analysis, it was determined that there is a significant positive relationship between the support culture, achievement culture and mission culture in schools and creative thinking dispositions of teachers. Teachers' creative thinking dispositions are influenced by task culture, support culture and success culture from highest to lowest. The relationship between bureaucratic culture and creative thinking dispositions of teachers is very low and the degree of influence is negligible. This finding gives a clue that teachers cannot develop their creative thinking dispositions in a bureaucratic school culture.
Keywords
- Amabile, T. M. (1997). Motivating creativity in organizations: On doing what you love and loving what you do. California Management Review, 40(1), 39-58.
- Andreasen, N. C. (2013). Yaratıcı beyin: Dehanın nörobilimi. Ankara: Arkadaş.
- Ayık, A. & Ada, Ş. (2007). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 8(2), 429446.
- Ballı, A. (2019). Örgüt kültürünün öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimlerine etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Bentley, T. (2004). Yaratıcılık. İstanbul: Hayat.
- Burkus, D. (2015). Yaratıcılık mitleri. Ankara: Nobel.
- Cameron, K. S. ve Quınn, R. E. (2017). Örgüt kültürü örgütsel tanı ve değişim (N. Cemaloğlu, Çev. Ed.). Ankara: Pegem.
- Cameron, K. S., & Quinn, R. E. (2011). Diagnosing and changing organizational culture: Based on the competing values framework. John Wiley & Sons.
- Çekmecelioğlu, H. (2002). Bireysel, örgütsel yaratıcılık için iş çevresinin düzenlenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
- Çelikten, M., Şanal, M. & Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik Mesleği ve Özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 207-237.
- Çıngı, H. (1994). Örnekleme kuramı. Ankara: H.Ü. Fen Fakültesi Basımevi.
- Çokluk Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş., (2012). Sosyal Bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem.
- Demirtaş, Z. (2010). Okul kültürü ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 35(158), 3-13.
- Doğan, N. (2005). Yaratıcı düşünme ve yaratıcılık. Ö. Demirel (Ed.), Eğitimde yeni yönelimler içinde. Ankara: Pegem.
- Duman, B. (2009). Neden beyin temelli öğrenme? Ankara: Pegem.
- Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (1993). How to design and evaluate research in education (Vol. 7). New York: McGraw-hill.
- Grant, A. & Grant, G. (2015). Yaratıcılığı kim öldürdü? İstanbul: NTV.
- Gümüşsuyu, Ç. (2004). Örgütsel yaratıcılık kültürü, bir iktisadi devlet teşekkülünde örnek olay çalışması (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Günaydın, H. (2011). Yaratıcı yönetim. İstanbul: IQ Kültür Sanat.
- Kale, E. (2010). Konaklama işletmelerinde örgüt içi faktörlerin yenilik ve yaratıcılık performansına etkileri (Yayınlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
- Kaptanoğlu, S. (2017). Örgüt yapısının yaratıcılığa etkisi: yıldız teknopark şirketlerinde bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Karcıoğlu, F. (2001). Örgüt kültürü ve örgüt iklimi ilişkisi. İktisadi ve idari Bilimler Dergisi, 15(1-2), 265-283.
- Şahin, A. (2010). Örgüt kültürü-yönetim ilişkisi ve yönetsel etkinlik. Maliye Dergisi, 159, 21-35
- Katz, D. & Kahn, R. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi. Ankara: Doğan.
- Köse, E. (2003). İlköğretim düzeyinde ders dışı etkinliklerin akademik başarıya ve okul kültürünü algılamaya etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Köse, S., Tetik, S., ve Ercan, C. (2001). Örgüt kültürünü oluşturan faktörler. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 219-242.
- Memduhoğlu, H. B., Uçar, R., & Uçar, İ. H. (2017). Örnek uygulamalarla eğitimde yaratıcılık, yaratıcı okul, yaratıcı öğretmen. Ankara: Pegem.
- Meriç, Ç. (2018). İlkokullarda örgüt kültürü ve örgütsel yaratıcılık ilişkisinin yönetici ve öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi: Balıkesir ili örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
- Pınar, M. & Özgenel, M. (2020). Relationships between power sources, psychological empowerment, school culture and psychological climate: A structural equation modeling. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11(2), 68-91.
- Orhon, G. (2014). Yaratıcılık: Nörofizyolojik, felsefi ve eğitsel temeller. Ankara: Pegem.
- O'Reilly, C. (2008). Corporations, Culture, and Commitment: Motivation and Social Control in Organizations. California Management, 50(2), 85-101.
- Özabacı, N. & Acat, M. B. (2005). Öğretmen adaylarının kendi özellikleri ile ideal öğretmen özelliklerine dönük algılarının karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 42(42), 211-236.
- Özerbaş, M. A. (2011). Yaratıcı düşünme öğrenme ortamının akademik başarı ve bilgilerin kalıcılığa etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 675-705.
- Özgenel, M. & Çetin, M. ( 2017). Marmara yaratıcı düşünme eğilimleri ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 46(46), 113-132.
- Özgenel, M. (2017). Okul yöneticilerinin yaratıcı ve eleştirel düşünme eğilimleri ile karar verme stilleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkiler örüntüsü (Yayımlanmamış doktora Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi, İstanbul. Özgenel, M. (2018). Modeling the relationships between school administrators’ creative and critical thinking dispositions with decision making styles and problem solving skills. Educational Sciences: Theory & Practice, 18, 673–700.
- Özgenel, M. ve Büyükol, S. (2018). Lise öğrencilerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki. V. ASOSCONGRESS, İstanbul.
- Özgenel, M., & Canpolat, Ö. ve Yağan, E. (2020). School culture as a tool for the development of occupational commitment. The Journal of Humanity and Society (İnsan & Toplum), 10(3), 28-56.
- Peterson, D. R., Barrett, J. D., Hester, K. S., Robledo, I. C., Hougen, D. F., Day, E. A. & Mumford, M. D. (2013). Teaching people to manage constraints: Effects on creative problem-solving. Creativity Research Journal, 25(3), 335-347.
- Pıçakçı, K. (2013). Örgüt ikliminin bireylerin yaratıcılık performansı üzerindeki etkileri: moda sektöründe bir uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
- Robbins, S.P., & Judge, T.A. (2017). Örgütsel davranış (İ. Erdem, Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
- Schneider, S. C. (1988). National vs. corporate culture: Implications for human resource management. Human Resource Management, 27, 231–246.
- Sungur, N. ( 1988). Yaratıcı sorun çözme programının etkililiği: EYTP öğrencilerine ilişkin bir araştırma (Yayımlanmış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
- Sungur, N. (1997). Yaratıcı düşünce. İstanbul: Evrim.
- Stanford, N. (2014). Organizasyon kültürü (Ü. Şensoy, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
- Starbuck, D. (2017). Yaratıcı öğretme. İstanbul: Yol.
- Şen, H. Ş., & Erişen, Y. (2002). Öğretmen yetiştiren kurumlarda öğretim elemanlarının etkili öğretmenlik özellikleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 99-116.
- Şimşek, B. K. (2012). Yaratıcılık özgürlüktür. Ankara: Nobel.
- Şişman, M. (2014). Örgütler ve kültürler. Ankara: Pegem.
- TDK (2020). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
- Terzi, A. R. (1999). Özel ve devlet liselerinde örgüt kültürü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Terzi, A. R. ( 2005). İlköğretim okullarında örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 43(43), 423-442.
- Tekin, B. (2008). İş ortamı ve yaratıcılık arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Treffinger, D. J., Young, G. C., Selby, E. C. & Shepardson, C. (2002). Assessing creativity: A guide for educators. National Researc Center on The Gifted and Talented.
- Türkdoğan, M. (2019). Öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri ile okul iklimi arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisan tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal
- Üstündağ, T. (2011). Yaratıcılığa yolculuk. Ankara: Pegem.
- Ürü, F. O. (2009). Örgütsel öğrenmenin çalışan yaratıcılığına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Yavuzer, H. S. (1989). Yaratıcılık. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
- Yıldırım, R. (1998). Yaratıcılık ve yenilik. Ankara: Sistem.
