Author :
Abstract
İbn-i Kesîr'in kaleme aldığı, Şirvânlı Mahmûd'un tercüme ettiği Tarih-i İbn-i Kesîr, Eski Anadolu Türkçesi döneminin önemli eserlerinden biridir. Eser, insanlığın yaratılışından başlayarak müellifin ölümünden birkaç yıl öncesine kadarki süreçte meydana gelen olayları ele almaktadır. Tarih-i İbn-i Kesîr’in yazıldığı Eski Anadolu Türkçesi döneminde Türkler, özellikle Arap devletleriyle yakınlık kurmuştur. Bu yakınlıkta dinî inançlar, yaşayış, ekonomi, coğrafya gibi nedenler etkili olmuştur. Bu sebeple, Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılan eserlerde Arapça ve yanında Farsça kelimeler oldukça yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Bir dilin söz varlığını zenginleştirmenin yollarından biri, o dildeki mevcut yapılarla yeni sözcükler türetmektir. Bu faaliyet, bazen yapım ekleriyle bazen de sözcükleri birleştirme yoluyla yapılmaktadır. Bu çalışmada, birleştirme yoluyla oluşturulan ve Türk dilinin söz varlığını zenginleştiren birleşik fiiller üzerinde, Tarih-i İbn-i Kesîr bağlamında durulacaktır. Birleşik fiiller, bir veya birden fazla isim unsurunun ya da bir fiilin bir yardımcı fiille birleşmesiyle oluşmuş yapılardır. “Tarih-i İbn-i Kesîr Tercümesi’nde Birleşik Fiiller” adlı bu çalışmada, birleşik fiiller “isim + yardımcı fiil, fiil + fiil, isim unsurunun kökenine göre birleşik fiiller” şeklinde, üç başlık altında ele alınıp örnekleriyle incelenmeye çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
“Tarih-i İbn-i Kesîr Tercümesi” which was written by İbn-i Kesîr and translated by Şirvânlı Mahmûd, is one of the important works of the Old Anatolian Turkish period. The work is a religious and historical work that tells about the events that took place from the creation of humanity to a few years before the death of the author. During the old Anatolian Turkish period when the Tarih-i İbn-i Kesîr was written, the Turks established a geographical relationship especially with the Arab states. The main reasons for this relationship were religious beliefs, ways of living, and economic conditions. For this reason, Arabic and Persian words were used extensively in the works written in the Old Anatolian Turkish period. One way to enrich the vocabulary of a language is to derive new words with words in that language. This is sometimes done by combining the suffixes and sometimes the words. In this study, the verbs enriching Turkish language that are formed by combining will be emphasized in the context of the Tarih-i İbn-i Kesîr. Compound verbs are structures formed by combining one or more noun elements or a verb with an auxiliary verb. In this study entitled “Compound Verbs in the Tarih-i İbn-i Kesîr Tercümesi”, the compound verbs will be examined under three titles as “noun + auxiliary verb, verb + verb, compound verbs according to the origin of the noun element”.
Keywords
- Akar, Ali (2017). Türk Dili Tarihi, Ötüken Neşriyat Yayınları, İstanbul.
- Argunşah, Mustafa (1990). II. Murad Devrini (1421-1451) Ünlü Hekimi Muhammed Bin Mahmûd Şirvânî ve Türkçe Eserleri, E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 4, s. 483-498.
- Banguoğlu, Tahsin (1974). Türkçenin Grameri, Baha Matbaası, İstanbul.
- Can, Fatih (2017). Mantıku’l Gayb’da Fiiller, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitimi Dergisi, S. 6/2, s. 657-684.
- Doğan, A. Betül (2017). “Yesevî’nin Fakr-Nâme’sindeki Deyim Fiiller Üzerine, Sobider, Yıl: 4, S. 17, Aralık, s. 450-479.
- Eraslan, Kemal (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri, TDK yayınları, Ankara.
- Ercilasun, Ahmet Bican (2004). Türk Dili Tarihi / Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Ergin, Muharrem (1984). Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul.
- Ergüzel, M. Mehdi (1999). Tarih-i İbn-i Kesîr Tercümesi (4. Cilt 2. Kısım), TDK Yayınları, Ankara.
- Gabain, A. Von (1988). Eski Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Gencan, T. Nejat (1979). Dil Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara.
- Hacıeminoğlu, Necmettin (2016). Türk Dilinde Yapı Bakımında Fiiller, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
- Korkmaz, Zeynep (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yayınları, Ankara.
- Özkan, Abdurrahman (2009). Tarih-i İbn-i Kesîr Tercümesi, TDK Yayınları, Ankara.
- Tekin, Arslan (1998). Tarih-i İbn-i Kesîr Tercümesi (4. Cilt, 1. Kısım), TDK Yayınları, Ankara.
- Timurtaş, Faruk Kadri (2010). Küçük Eski Anadolu Türkçesi Gramer, Türkiyat Mecmuası, Cilt :18, s. 331-368.
- Yelten, Muhammet (1998). Târih-i İbn-i Kesîr Tercümesi (Giriş – İnceleme – Metin -Sözlük), TDK Yayınları, Ankara.
- Yıldız, Osman (2007). Dâsitân-ı Sultân Mahmȗd Mesnevisi’nde Fiiller, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 15, s. 129-150.
