FARKLI YAYINEVLERİNDEN BASILAN SERGÜZEŞT ADLI ROMANDAKİ YAN METİNSEL UNSURLARIN DİLİÇİ ÇEVİRİ BAĞLAMINDA MUKAYESESİ
Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Türk edebiyatının romantizmden realizme geçiş romanı olarak tanımlanan Samipaşazade Sezai’nin Sergüzeşt adlı romanının üç farklı yayınevinden çıkan versiyonlarını diliçi çeviri bağlamında karşılaştırmalı olarak incelemektir. İlk olarak 1889 yılında basılan romanda, dönemin en önemli toplumsal ve kültürel sorunu olan kölelik konusu ele alınmakta ve bir esirin dramı anlatılmaktadır. Bugün Türk edebiyatında yapıta iki yüz yılı aşkın zamandır hala ilgi duyulmasını, Milli Eğitim Bakanlığı’nın ortaöğretim kurumları için hazırlanan 100 Temel Eser arasında yer almasını yazar, yapıt başarısına bağlarken, diliçi çevirinin de bu noktada önem teşkil ettiği çalışmanın genel çerçevesini oluşturacaktır. Tanzimattan günümüze kadar gelen bu yapıt farklı yayınevleri tarafından basılmış, farklı diliçi çevirmenler olarak tanımlanabilecek kişiler tarafından günümüz Türkçesine uyarlanmıştır. Çalışmanın sınırlılığı açısından bütünce olarak üç farklı yayınevi olan İş Bankası Yayınları, Ayrıntı Yayınları ve Say Yayınlarından çıkan basımı tercih edilmiştir. Kitap kapağı, yapıt adı, önsöz, dipnotlar gibi yan metinsel unsurlar aracılığıyla mukayeseli olarak yeniden yazım olan diliçi çevirinin sadece sözlük düzeyinde gerçekleştirilen bir eylem olmadığı, aynı çevirmen ve yayınevinin ortak tercihleri ışığında geliştirilen stratejilerdeki ideolojik ve ticari amaçlar yorumlanmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to examine the versions of Samipaşazade Sezai's novel named Sergüzeşt, which is defined as the transition novel of romanticism from romanticism to realism, in three languages. First published in 1889, the subject of slavery, the most important social and cultural problem of the period, is addressed and the drama of a prisoner is explained. While writing the fact that the Turkish literature is still interested in the work for more than two hundred years and that the Ministry of National Education is one of the 100 Basic Works prepared for secondary education institutions, the author will establish the general framework of the work in which the linguistic translation is important at this point. This work from reorganizations to the present has been published by different publishing houses and adapted to today's Turkish by people who can be defined as different linguistic translators. In terms of the limitation of the study, the printing from İş Bank Publications, Detay Publications and Say Publications, which are three different publishing houses, was preferred. The ideological and commercial goals in the strategies developed in light of the common preferences of the same translator and publisher will be tried to be interpreted, as the linguistic translation, which is a rewriting comparatively through side textual elements such as book cover, title of work, preface, and footnotes, will be interpreted.
Keywords
- Abdal, Göksenin, (2018), “Kültürel Dönemeç, Sömürgecilik Sonrası Çeviri ve Feminist Çeviri Yaklaşımlarına Babil Kulesi’nden Bakmak”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 4(2), s.575-587.
- Aktulum, Kubilay, (1999), Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi
- Aktulum, Kubilay, (2006), “Yenidenyazmak”, Frankofoni, No 13.
- Arı, Sevinç, (2014), Çeviri Sosyolojisi. İstanbul: Aylak Adam Kültür Sanat Yayıncılık.
- Baghanam Hosseini, Reza, (2016), Tanzimatttan Harf Devrimine Kadar Çeviri Tarih Kitaplarında Ön Sözler ve Son Sözler: Çeviri Yoluyla Tarih Yazımına Tanıklık. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Bassnett, Susan, & Lefevere, André, (1992), Translation/history/culture: a sourcebook. London and New York: Routledge
- Bektaş, Selçuk, (2008), Diliçi çeviride kültürel ve dilsel değişimden kaynaklanan çeviri sorunları. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Berk, Özlem, (2005), “Diliçi Çeviriler: Mai ve Siyah”. Dilbilim, (14), s.139-149.
- Canlı, Gülsüm, (2019), William Faulkner’ın Sanctuary Adlı Romanının Kaynak ve Erek Dizgedeki Çeviri Serüveni: Diliçi Çeviri, Öz-Çeviri, Yeniden Çeviri ve Dolaylı Çeviri Kavramları Işığında Bir İnceleme. Doktora Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Even-Zohar, Itamar, (1985), “Yazınsal ‘Polisistem’ İçinde Çeviri Yazının Durumu”. (çev. Saliha Paker). Adam Sanat, 14, s.58-67.
- Even-Zohar, Itamar, (2012), “The Position of Translated Literature Within the Litterary Polysystem”, The Translation Studies Reader, (ed. By Lawrence Venuti), s. 117-127, NewYork: Routledge
- Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in the Second Degree (Stages). (Trans. Channa Newman and Claude Doubins). Lincoln: University of Nebras a Press.
- Gürçağlar Tahir, Şehnaz, (2008), “Çoğuldizge Kuramı: Uygulamalar, Eleştiriler”. İçinde (Yayıma haz. M. Rifat) Çeviri Seçkisi I–Çeviriyi Düşünenler (içinde), s.193-210. Gürçağlar Tahir, Şehnaz, (2014). Çevirinin ABC'si. İstanbul: Say Yayınları.
- Holz-Manttari, Justa, (1986), “Translatorisches Handeln-theoretisch fundierte Berufsprofile”. M. SnelI- Hornby (ed). Ubersetzungswiss~ nschajteine Neuorientierung. Tubingen, s. 348-374.
- Kansu-Yetkiner, Neslihan, & Yetkin-Karakoç, Nihal, (2015), “Yüzyıllık Süreçte Tevfik Fikret’in Şermin Yapıtı Bağlamında Diliçi Çeviri ve Yanmetin Olgusu”. Bilig, (75), s.195-226.
- Karadağ, Ayşe Banu, Bozkurt, Eshabil, & Alimen, Nilüfer, (2015), “Çeviri ve Yönlendirme: Sabiha ve Zekeriya Sertel’in Çeviri Çocuk Edebiyatı Eserleri”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (2), s.93-112.
- Lefevere, André, (1990), Translation: Its genealogy in the West. Translation, history and culture, 24.
- Munday, Jeremy, (2001), Introducing Translation Studies. London and New York:Routledge
- Odacıoğlu, Mehmet Cem, & Köktürk, Şaban, (2013), “Rudyard Kipling'in “if” adlı şiiri ve Türkçe'ye Bülent Ecevit tarafından “Adam Olmak” başlığıyla aktarılan çevirisinin André Lefevere'nin yaklaşımı doğrultusunda ideolojik bir değerlendirmesi”. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi (2013-II)
- Parlak, Betül, (2009), “Yazınsal Çeviride Kaynak Metnin Okuru/Erek Metnin Yazarı Olarak Çevirmen Kimliğinin Çeviri Kararlarına Etkisi”. Çeviribilim. Dilbilim ve Dil Eğitimi Araştırmaları, VIII. Uluslararası Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu Bildiri Kitabı.
- Pazarkaya, Yüksel, (2018), Çevirinin Estetiği ve Çeviri Serüveni. İstanbul:YKY.
- Reiss, Katharina, & Vermeer, Hans, (2014), Towards a general theory of translational action: Skopos theory explained. Routledge.
- Rifat, Mehmet, (2004), Çeviri Seçkisi 2: Çeviri (bilim) Nedir? Başkasının Bakışı. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
- Snell-Hornby, Mary, (2010), “The turns of translation studies”. Handbook of translation studies, s. 366-370.
- Taş, Seda, (2019), ‘Çeviribilimde İkili Karşıtlıkları Yeniden Değerlendirmek: Çevirmenin “Görünürlüğü”/“Görünmezliği” ve “Yerlileştirme”/“Yabancılaştırma”’. Tarih Okulu Dergisi (TOD) Şubat 2019, Yıl 12, Sayı XXXVIII, ss.94-121.
- Toury, Gideon, (1995), Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam ve Philadelphia: John Benjamins.
