Author :
Abstract
Tarihi süreç içerisindeki gelişimi incelendiğinde Türkçe, bulunduğu coğrafyadaki dilleri hem etkileyen hem de etki-tepki neticesinde bu dillerden etkilenen ve sürekli değişim gösteren bir dildir. Birbirinden farklı coğrafyalarda konuşulması elbette Türkçenin bir bütün halinde incelenmesini zorlaştırmaktadır. Meydana gelen bu değişimin tespit edilmesinde en önemli yapı taşları şüphesiz yazılı metinlerdir. Geçmişten aldığı kelime birikimini günümüze taşıyan, adeta geçmişle günümüz arasında bir köprü vazifesi gören yazılı metinlerin incelenmesi, Türkçenin nasıl bir değişim geçirdiğini tespit etmek açısından önemli yere sahiptir. Bu çalışmamızda, 15. yüzyılda yazılmış olan Türkçe Amme Cüzü Tefsiri’ni içerisinde barındırdığı arkaik sözcükler açısından ele alacağız.
Keywords
Abstract
When the development of historical process is examined, Turkish is a language that effect both of the geography in which it is effected and as a result of the effect-response language is constantly changing. Of course speaking in different geographies makes it difficult to examine Turkish as a whole. The most important building blocks in determining this change ar undoubtedly written texts. The analysis of written texts, which carry the word accumulation from the past to the present day and serve as a bridge between the past and the present, has an important place in terms of determining how Turkish has undergone a change. İn this study, we will examine the Turkish Amme Juz written in the 15th century in terms of its archaic words.
Keywords
- Ahundova, Sevinç (2012), Eski Anadolu Türkçesi Alanında Yapılmış Olan Kur’ân Tercümesi Cevâhirü’l Asdâf Üzerine Dil İncelemesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yeni Türk Dili Bilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Mustafa Özkan.
- Akar, Güler (2015), Karahanlı Türkçesiyle Yazılmış Kur’an Tercümesi (Tiem 73) Üzerine Bir Dil İncelemesi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Galip Güner.
- Arat, Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III İndeks, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
- Argunşah, Mustafa (2014), Çağatay Türkçesi, Kesit Yayınları, 3. Baskı, İstanbul
- Argunşah, M.; Yüksekkaya, G. S. (2017), Karahanlı Harezm Kıpçak Dersleri, Kesit Yayınları, Ankara.
- Aşçı, Menşure (2019), Harezm Türkçesinde Söz Yapımı, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Fatma Özkan.
- Ata, Aysu (2014), Nehcü’l-Ferādis Dizin-Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Atalay, Besim (2013), Divanü Lugat-İt-Türk Tercümesi C. I, II, III, IV, Türk Dil Kurumu
- Ayhan, Vefa (2007), Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Satır Altı Kur’an Tercümesi (Gramer- Metin-Sözlük) (245b-320a), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Dili Ve Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Bilal Yücel.
- Berbercan, Mehmet Turgut (2011), Çağatayca Gülistan Tercümesi (Gramer-Metin-Dizin), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Dili Bilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Özcan Tabaklar.
- Birışık, Abdülhamit (2011), Tefsir, TDV İslâm Ansiklopedisi, s. 285
- Caferoğlu, Ahmet (1968), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Coşkun, Nilay (2015), Eski Anadolu Türkçesinde Yazılmış Bir Kitâb-ı Güzîde (İnceleme- Metin-Dizin), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Hatice Eminoğlu.
- Çavdar, Yıldıray (2018), Beylikler Dönemine Ait Bir Tebâreke Suresi Tefsirinde Eskicil (Arkaik) Sözcükler, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, S. 6, Nisan 2018, s. 209-224
- Eckmann, Janos (2017), Çağatayca El Kitabı (Çev. Günay Karaağaç), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
- Eckmann, Janos (2017), Harezm, Kıpçak Ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Eker, Özge (2015), Kutadgu Bilig Dizini, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Abdullah Kök.
- Ekşioğlu, Serap (2015), Şeyhî Divanı’nda Arkaik Sözcükler, The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, S.15, Eylül 2015, s. 378-387
- Eraslan, Kemal (1999), Mevlâna Sekkâkî Divanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
- Ercilasun, Ahmet B.; Akkoyunlu, Ziyat (2014), Dîvânü Lügâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri- Notlar-Dizin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Ercilasun, Ahmet Bican (2016), Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, Dergah Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
- Gülensoy, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, C. I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Gülsevin, Gürer (2017), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil Kurumu Yayınları, 4. Baskı, Ankara.
- Gülsevin, Gürer (2015), Arkaik-Periferik Kavramı ve Bu Kavramın Tarihî Batı Rumeli Türkçesi Ağızlarının Tespitindeki Önemi, The Journal of Academic Social Science Studies, 32/3, s. 1-12.
- Güneş, İsmail (2018), Ahmed-İ Dâî Divanı’nda Eskicil Öğeler, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Yıl: 4, S. 8, Nisan 2018, s. 129-143
- Hamilton, J. R. (1998), İyi ve Kötü Prens Öyküsü (Çev. Vedat Köken), Türk Dil Kurumu
- Hengirmen, Mehmet (2009), Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Engin Yayınları, Ankara.
- Kanar, Mehmet (2011), Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü, Say Yayınları, İstanbul.
- Karaağaç, Günay (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Karaağaç, Günay (2016), Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
- Karasoy, Yakup (1998), Şiban Han Dîvânı (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), Türk Dil
- Korkmaz, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Korkmaz, Zeynep (2014), Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, 4. baskı, Ankara.
- Kut, Günay (2003), Garaibü’s-Sıgar (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin), Türk Dil Kurumu
- Ölker, Perihan (2008), Beylikler Dönemi Bir Mülk Suresi (Tebâreke) Tefsiri Üzerinde Dil İncelemesi, Konya, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 24, s. 165-176
- Rahimi, Farhad (2016), Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Yakup Karasoy.
- Sağol, Gülden (1993), Harezem Türkçesi Satır Arası Kur’an Tercümesi (Giriş-Metin-Sözlük), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü Türk Dili Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskalı.
- Şahin, Can Cüneyt (2019), Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Bilgehan Atsız Gökdağ.
- Şen, Serkan (2015), Eski Uygur Türkçesi Dersleri, Kesit Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
- Tekin, Talat (2016), Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
- Temiz, Döndü Nur (2018), Hamedanlı Hacı’nın Tercüme-i Tefsir-i Yakub-ı Çerhî (İnceleme- Metin-Dizin) (2a-45b), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Perihan Ölker
- Toparlı, R.; Vural H.; Karaatlı R. (2014), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
- Tulum, Mertol (2011), 17. Yüzyıl Türkçesi Ve Söz Varlığı, Türk Dil Kurumu Yayınları,
- Tülübaş, Tuba (2017), Hüsrev Ü Şîrin (Metin-Dil Özellikleri-Gramatikal Dizin), Muğla: Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dil Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Ali Akar.
- Türe, Edibe Kübra Yılmaz (2018), Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Satır Arası Bir Kruan Tercümesi Üzerine Dil İncelemesi (Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Ahmet Naim Çiçekler.
- Türk Dil Kurumu (2011), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Baskı, Ankara.
- Türk Dil Kurumu (2020), Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: Ocak
- Uygun, Muhsin (2019), Çağatay Türkçesiyle Yazılmış Kâbûs-Nâme Tercümesi (İnceleme- Transkripsiyonlu Metin-Dizin-Ekler Dizini), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Dili Ve Edebiyatı Bilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Mustafa Toker.
- Ünal, Orçun (2010), Kodeks Kumanikus 1A-55A (Giriş-Metin-Dizin), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Dili Programı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Gülşen Seyhan Alışık.
- Ünlü, Suat (2004), Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (Giriş-Metin-İnceleme- Analitik Dizin), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Sema Barutçu Özönder.
- Ünlü, Suat (2013), Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Eğitim Kitabevi, Konya.
- Üşenmez, Emek (2006), Karahanlı Türkçesi Sözlüğü, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Bilâl Aktan.
- Üşenmez, Emek (2014), Eski Anadolu Türkçesinde Arkaik (Eski) Öğeler, Akademik Kitaplar, İstanbul.
- Üşenmez, Emek (2014), XVI. Yüzyıl Doğu Türkçesi İle Yazılmış Bir Kuran Tefsiri: Tercüme-i Tefsir-i Yakub-ı Çerhi, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Cilt: 3, Ocak 2014, S. 1, s. 167-190
- Vardar, Berke (2007), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
- Yıldırım, Fikret (2017), Irk Bitig ve Orhon Yazılı Metinlerin Dili, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
