Author :
Abstract
Irak kuzeyi, 1926'da imzalanan Ankara Antlaşması ile Irak'a bırakılmıştır. Bu tarihe kadar Musul Vilayeti olarak Osmanlı toprağı olan bu coğrafya, günümüzde, Musul,Kerkük, Erbil, Süleymaniye ve Dohuk şehirlerini içine almaktadır. Irak kuzeyi etnik ve dini açıdan birçok unsuru kapsamakta olup, bölgede çoğunlukla Araplar, Kürtler ve Türkmenler yaşamaktadır. Bölgede yaşayan Kürtler, 2003'ten sonra kabul edilen yeni Irak Anayasası'na göre, Erbil, Dohuk, Süleymaniye'yi içine alan özerk bir yönetim kurmuşlardır. Irak Kürtleri çoğunlukla bu şehirlerde yaşarken,Musul, Kerkük, Diyala gibi şehirlerde de önemli miktarda Kürt nüfusu bulunmaktadır. Irak Kürtleri, çok sayıda aşireti bünyesinde barındıran feodal bir toplum yapısı özelliği gösterirken, Süleymaniye bölgesinde yaygın olarak Sorani, Erbil ve Dohuk bölgelerinde ise Kırmançi lehçeleri konuşulmaktadır. Ayrıca Irak Kürtleri çoğunlukla Sünni mezhebine bağlı olup, Kadiri ve Nakşibendi tarikatları yaygınlık göstermektedir. Son yıllarda devletleşmeye yönelik önemli adımlar atan Irak Kürtlerinin, ekonomik, siyasi ve diplomatik nedenlerle bu amacına ulaşmasının pek mümkün görülmediği değerlendirilmektedir.
Keywords
Abstract
The northern Iraq was left to Iraq with the Ankara treaty signed in 1926. This geography, which was the Ottoman territory as the Mosul Province until this date, Today, Mosul, Kirkuk, Erbil, Sulaymaniyah and Dohuk includes cities. The northern Iraq includes many ethnic and religious elements, mostly Arabs, Kurds and Turkmens live in the region. According to the new Iraq constitution adopted after 2003, Kurds living in the region established an autonomous administration including Erbil, Dohuk and Sulaymaniyah. While Iraqi Kurds mostly live in these cities, Mosul, Kirkuk and Diyala also have significant Kurdish population. Iraqi Kurds have the characteristics of a feudal social structure that includes many tribes. In Sulaimaniyah region, Sorani, Arbil and Dohuk regions are widely spoken in Kirmanci dialects. In addition, the Iraqi Kurds mostly belong to the Sunni sect and the Kadiri and Naqshbandi sects are widespread. It is considered that Iraqi Kurds, who have taken important steps towards nationalization in recent years, are unlikely to achieve this goal for economic, political and diplomatic reasons.
Keywords
- Balbay, Mustafa, (2004), Irak Bataklığında Türkmen-Amerikan İlişkileri, Cumhuriyet Kitapları Yayımları, İstanbul.
- Bayraktar, Mehmet, (1991), Bitlisli İdris, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Bois, Thomas; Minorsky, Vladimir; Kenzie, D. N. Mac, (1996), Kürtler ve Kürdistan, (Çev. Kamuran Fıratlı), Doz Yayınları, İstanbul.
- Çay, Abdulhaluk M., (1993), Her Yönüyle Kürt Dosyası, İlgi Yayınları, Ankara.
- Edmonds, Cecil John, (2003), Kürtler, Türkler ve Araplar, Kuzeydoğu Irak'ta Siyaset, Seyahat ve İnceleme (1919-1925) (Çeviren: Serdar Şengül, Serap Şengül), Avesta Yayınları, İstanbul.
- Erer, Tekin, (1994), Kürtçülük Meselesi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
- Erol Kurubaş, Irak Kürt Hareketi, İç Çekişme, Dış Destek, Ayaklanma, Irak Krizi (2002-2003); Derleyenler: Ümit Özdağ, Sedat Laçiner, Serhat Erkmen; ASAM Yayımları; Ankara;
- Günaydın, Eşref, (2003), Yahudi Kürtler, Babil’in Kayıp Çocukları, Karakutu Yayınları, İstan- bul.
- 54 Erol Kurubaş, Irak Kürt Hareketi, İç Çekişme, Dış Destek, Ayaklanma, Irak Krizi (2002-2003); Derleyenler: Ümit
- Özdağ, Sedat Laçiner, Serhat Erkmen; ASAM Yayımları; Ankara; 2003; s.21.
- http://3.bp.blogspot.com/X5qUjG3B9mU/TfU6GpOX8PI/AAAAAAAAAYc/YCNKygDaAQ M/s1600/Iraq-Kurdistan-map.jpg (Erişim Tarihi: 05.08.2012)
- http://4.bp.blogspot.com/_yCnIK3xg848/TU9vC_J47_I/AAAAAAAAALA/hV2gGN_LV14/s1 600/1914-Iraq.gif (Erişim Tarihi: 05.08.2012)
- http://4.bp.blogspot.com/f4bLXzNGPMI/TksAexOo43I/AAAAAAAAAfs/fvLzouOAvyI/s1600 /disputed+territories (Erişim Tarihi: 05.08.2012)
- https://www.ntv.com.tr/dunya/irak-22-yil-aradan-sonra-genel-nufus-sayimi-icin-hazirlaniyor,r Gqx4FW epUG0yGr-w_4jnA (Erişim Tarihi: 29.11.2019)
- https://www.worldometers.info/world-population/iraq-population/ (Erişim Tarihi: 29.11.2019)
- Irak İstatistikleri, (2012, Ocak), Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM), Ankara.
- Irak Ülke Kitabı, (2003), Genelkurmay Basımevi, Ankara.
- İzzeti, İzzetullah, (2005), İran ve Bölge Jeopolitiği, Küre Yayınları, İstanbul.
- Kodaman, Bayram, (1987), Sultan II. Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikası, Türk Kültü- rünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
- Marufoğlu, Sinan, (1998), Osmanlı Döneminde Kuzey Irak, (1.Basım), Eren Yayıncılık, İstan-
- Mc Dowall, David, (2004), Modern Kürt Tarihi (Çev. Neşenur Domaniç), Doruk Yayınları, İstanbul.
- Meray, Seha, (1972), Lozan Barış Konferansı / Tutanaklar-Belgeler, Ankara Üniversitesi Siya- sal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, c.1/3.
- Minorsky, Viladimir, (1997), Kürtler, Doz Yayınevi, İstanbul.
- Nikitin, Bazin, (1976), Kürtler (1. Cilt), (1.Basım), Özgürlük Yolu Yayımları, İstanbul.
- Özcan, Mesut, (2003), Sorunlu Miras Irak, Küre Yayımları, İstanbul.
- Özdağ, Ümit, (1999), Türkiye, Kuzey Irak ve PKK (Bir Gayri Nizami Savaşın Anatomisi), ASAM Yayımları, Ankara.
- Öztekin, Kemal, (2006, Aralık), Kuzey Irak’ta Ekonomik Durum, Karanet.
- Saatçi, Suphi, (1996), Tarihi Gelişim İçinde Irak’ta Türk Varlığı, Tarihi Araştırmalar ve Dokü- mantasyon Merkezi Kurma ve Geliştirme Vakfı Yayımları, İstanbul.
- Sasuni, Garo, (1992), Kürt Ulusal Hareketleri ve 15. YY'dan Günümüze Ermeni Kürt İlişkileri, (Çev. Bedros Zartaryan ve Memo Yetkin), Med Yayınevi, İstanbul.
- Savaş, Mesut, (2004), ABD’nin Irak Harekatı’nın Türkiye’ye Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harp Akademileri Komutanlığı, İstanbul.
- Sevim, Ali, (1971), Malazgirt Meydan Savaşı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Sümer, Faruk, (1992), Kara Koyunlular, Türk Tarih Kurum Yayınları, Ankara.
- Süslü, Azmi, (1993), Kürtler ve Sosyal Gelişmeleri, Tanmak Yayınları, Ankara.
- Şeref Han, (2006), Şerefname Kürt Tarihi, 3.Basım, çev. M. Emin Bozarslan, Deng Yayınları,
- Taneri, Aydın, (1983), Türkistanlı Bir Türk Boyu Kürtler, TKAE Yayınları, Ankara.
- Tezcan, Yılmaz, (1996), Kuzey Irak-2010 (Muhtemel Gelişmeler), HAK Basımevi, İstanbul.
- Turan, Osman, (1971), Selçuklular Zamanında Türkiye, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul.
- Turan, Osman, (1973), Doğu Anadolu Türk Beylikleri Tarihi, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul.
- Yıldız, Kerim, (2005), Irak Kürtleri, 1.Basım, Belge Yayınları, İstanbul.
- Zeki, M. Emin, (1992), Kürdistan Tarihi, (2. Basım), Beybun Yayınları, Ankara.
