Author :
Abstract
XIX. yüzyıl şâirlerinden Adanalı Ziyâ 1859’da Adana’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamladı. Yüksek öğrenim için Adana Valisi Ziya Paşa tarafından İstanbul’a gönderildi. Öğrenimini yarıda bırakıp okuldan ayrıldı. Edindiği yeni çevrede dönemin baskıcı yönetimine karşı mücadele vermeye başladı. Tutuklanarak Fizan’a sürüldü. Af edilmesi sonrası “Afyonkarahisar Vakıflar İdaresi”ne görevlendirildi. Aşk, adalet, özgürlük, vatan temalı şiirler yazmaya devam etti. Afyonkarahisar’ı çok sevdi ve buraya yerleşti. İlçelerine sık sık seyahatler yaptı. 1932’de burada vefat etti. Şiirlerini bir defterde toplamak istedi. Ancak bunu gerçekleştiremedi. Şiirlerinin bir kısmı kayboldu. Bir kısmı çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlandı. Ziyâ’nın yayınlanmış mensur eserleri de vardır. Bunlardan birisi Çivril’e yaptığı seyahat üzerine yazılmıştır. “Bir Yolcunun Gördükleri” başlığıyla yayınlanır. Ziyâ, bu yazısında halkçı, toplumcu bir tavır sergiler. Gördüğü aksaklıkları ve haksızlıkları dile getirir. Yöneticileri uyararak çözüm yolları gösterir. Yaptığımız çalışmada bu yazısının metni verilerek hakkında bir değerlendirme yapılacaktır.
Keywords
Abstract
Adanalı Ziya who was a poet in XIX. century was born in Adana. He graduated on primary school in Adana. He was dispatched to İstanbul for high school by Ziya Paşa who was governor of Adana. He left the school, he did not graduate. He started campaigning opposite tooppressive government in his new entourage. He was expatrited with he was under arrest. He was forgiven then he was employed to “Afyonkarahisar Vakıflar İdaresi”. He continued writing poems about love, justice, freedom, homeland. He loved Afyonkarahisar so much and he settled in here. He traveled to its districts. He died in here in 1932. He wanted to collect his poems in a notebook but he could not it. Some of his poems were lost. Some of them were published various magazines and newspapers. Ziya has also prose works. One of them was written about travel to Çivril. It is published under the heading "Bir Yolcunun Gördükleri". Ziya shows a popular, socialist attitude in this work. He said injustices and hitches. It shows the solution ways by warning the managers. We will make an evaluation about the work by giving text of the article.
Keywords
- Aygen, M. Saadettin, (31 Ağustos1961), "Adanalı Ziya'nın Ölüm Yıldönümü", Türkeli, Y. 1, S. 250, s. 1.
- Bayar, Muharrem, (Ağustos 2011), "Osmanlı Arşiv Vesikalarına Göre: Karahisar-ı Sahip San- cağında Türk-Ermeni İlişkileri", Taşpınar, S. 6, s. 29-39.
- Çizmeciler, Osman, (7-10 Temmuz 1970 ), “Divan Edebiyatının Son Yolcusu Adanalı Ziya Bey”, Kocatepe Gazetesi, S.1490-1493, s. 2.
- Devellioğlu, Ferit, (1993), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 11. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara.
- Görktan, Behçetoğlu Muzaffer, (29 Mayıs-4 Haziran 1984), “Afyon Ermenileri”, Özden Gaze- tesi, Yıl:14, Nu. 693-694, 695, 696, İstanbul.
- İnal, İbnülemin Mahmut Kemal, (1988), "Adanalı Ziyâ", Son Asır Türk Şairleri, C. 4, s. 2070, İstanbul.
- Karahan, Abdulkadir, (1988), "Ziya", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türki- ye Diyanet Vakfı Yay., C. 1, s. 353, İstanbul.
- Küpeli, Özer, (10-11 Ekim 2002), "Şeriyye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Ortalarına Doğru Afyonkarahisar'da Gayri Müslimler (1844-1848)", VI. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, s. 568-580.
- Nasrattınoğlu, İrfan Ünver, (10-11 Ekim 2002), "Afyonkarahisar'a Aşık Bir Şair Adanalı Ziya", VI. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, s. 63-78.
- Özpunar, Hasan, (2014), "Arşivden Yapraklar", Taşpınar, S. 11,s. 66.
- Özpunar, Hasan, (Aralık 2014), "1912 Yılında Afyonkarahisar'da Ticari- Sosyal Hayat ve Ermeniler", Taşpınar, S. 13, s. 5-13.
- Polat, Zelkif, (2005), XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Afyonkarahisar’da Gayrimüslimler, AKÜ S.B. Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar.
- Polat, Zelkif, (2011), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Afyonkarahisar’da Ermeniler (1839-1923), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Afyonkarahisar.
- Sarı, Mehmet, (29-30 Eylül 1995), "Afyonkarahisar’a Hizmet Etmiş Yabancı Meşhurlar ve Gülaboğlu Muhammed Askerî", 4. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyonkarahisar, s. 143-150.
- Sarı, Mehmet, (2001), "Afyonkarahisarlı Heccav Şairler", Afyonkarahisar Kütüğü, C. II, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon, s. 59-82.
- Sarı, Mehmet, (2007), “Ziyâ-Adanalı”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., C. 8, s. 736, Ankara.
- Sarı, Mehmet, (Abril 27-29, 2017.), "XIX. Yüzyıl "Tarz-ı Kadim" Şâiri Adanalı Ziyâ ve Hiciv- leri", Innovation and Global Issues in Social Sciences Congress Publications.Patara/Antalya.
- Sarı, Mehmet, (Abril 27-29 2017), "XIX. Yüzyıl "Tarz-ı Kadim" Şâiri Adanalı Ziyâ ve Hicivle- ri", Innovation and Global Issues in Social Sciences Congress Publications, Patara Congress Bok, 1185-1211.
- Sarı, Mehmet, (3-5 Mayıs 2018), “Adanalı Ziyâ’nın Mensur Yazılarından “Bir Yolcunun Gör- dükleri” ve Düşündürdükleri”, 4. Uluslararası Asoscongress, Alanya Alaattin Keykubat Üniversitesi, Alanya.
- Sarı, Mehmet, (18-20 Nisan 2019), “Adanalı Ziyâ’nın Tevhîd ve Münâcât Manzûmeleri”, Asoscongress 6. Uluslararası Filoloji Sempozyumu, Alaattin Keykubat Üniversitesi, Alanya.
- Sarı, Mehmet, (27-29 Nisan 2019), “Metin Neşrinde İhtisas ve İhtimam Noksanlığı: “Evrâk-ı Hazân” Örneği”, Asead V. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Kemer-Antalya.
- Sarı, Mehmet, (2019), “Metin Neşrinde İhtisas ve İhtimam Noksanlığı: Evrâk-ı Hazân Örneği”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları (ASEAD) Eurasian Journal of Researches in Social and Economics (EJRSE), Cilt 6, Sayı 7, s. 145- 204).
- Sarı, Mehmet, (2019), “Adanalı Ziyâ”, Afyonkarahisar Edebiyatı, Afyonkarahisar Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Afyonkarahisar, s. 505-510.
- Sarı, Mehmet, (5-7 Nisan 2018), "Adanalı Ziyâ'yı Anlamak", VIII. Uluslararası Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar.
- Sarı, Mehmet, (Ekim 2019), “Adanalı Ziyâ’yı Anlamak”, VIII. Uluslararası Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, Afyonkarahisar, s. 199-214.
- Sarı, Mehmet, (2019-baskıda), “Adanalı Ziya’nın Hayatında ve Şiirlerinde Meyhane”, (Haz..Emine Gürsoy Naskali), Meyhane Kitabı, s. 203-260, Kitabevi, İstanbul (baskıda).
- Sencer, Bekir Sıtkı, (Mayıs-Ağustos 1947), "Adanalı Ziya'dan Parçalar", Taşpınar, S. 148-151, s. 427.
- Tunç, Taner, (23/10/2018), “Ziyâ (Adanalı)”, Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü II, 20. Yüzyıl- dan Günümüze 1890-1985.
- Vicdanî, (1962-1963), "Adanalı Ziya-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, Afyonkarahisar, 2 Nisan 1962, S. 2039, s. 2 ile 10 Temmuz 1963, S. 2421, s. 2 (arası muhtelif sayılarda 382 tefrika).
- Vicdani, (20 Nisan 1962), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, S. 2055, s. 2
- Vicdânî, (26 Mayıs 1962), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi Gazetesi, S. 2082, s. 2.
- Vicdânî, (14 Ağustos 1962), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, S. 2149, s. 2.
- Vicdânî, (15 Ağustos 1962), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, S. 2150, s. 2.
- Vicdânî, (18 Eylül 1962), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, S. 2179, s. 2.
- Vicdânî, (24 Ekim 1962), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, S. 2209, s. 2.
- Vicdânî, (27 Ekim 1962), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, S. 2212, s. 2.
- Vicdânî, (2 Ocak 1963), "Adanalı Ziyâ-Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi, S. 2269, s. 2.
- Vicdani, (11-12 Mart 1963), “Afyon Kıymetli Bir Evlâdını Kaybetti”, Gençliğin Sesi, S. 2324, s. 1 ve S. 2325, s. 1-2.
- Yılmaz, Mehmet, (1992), Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler-Ansiklopedik Sözlük-, İstanbul.
- Yüksel, İbrahim (2007), “Bir Mezarda Üç Şair (Adanalı Ziya, Çizmecioğlu Vehbi, Ali Türk Keskin)”, VII. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, s. 379392. SÖZLÜK (Metinlerde geçen bazı kelime ve terkipler)
- Fot. 7: Merhum Adanalı Ziya Bey'in cenaze merasimi resmi (Gençliğin Sesi, 10 Temmuz 1963, S. 2421, s. 2)
