Author :
Abstract
Klasik şairlerin devlet ricaline yakın olma ve edebî faaliyetlerini bu şahsiyetlerin himâyesinde devam ettirip kendilerine bu şekilde bir statü elde etmek istemeleri, Ortaçağ Doğu ve Batı dünyasında kabul gören bir geleneğin parçasıdır. Başkentler, sarayları, devrin ileri gelenlerinin konakları, şair-hamî ilişkilerinin en sık yaşandığı yerler olmuştur. Ancak Doğu dünyasında peygamberin Ka’b bin Züheyr’in yazdığı ve Kaside-i Bürde olarak geçen şiir karşılığında kendisine hırkasını hediye etmesi, şaire hediye verilmesinin sünnet addedilmesini ve dinsel bir formasyon kazanmasını sağlamıştır. Sanatçı, eserini iktidara sunarak makam, mevki, caize ve şöhret elde ederken iktidar sahipleri de iktidarlarını bu sayede geniş halk kitlelerine yayma fırsatı yakalardı. Bu anlamda şairin hamîsine sunduğu eser, salt caize elde etme amacından daha öte anlamlar ifade etmektedir. 15. yüzyılın önemli şairlerinden Necâtî Bey’in de hayatında hamîlik izlerini ve kasidelerini sunduğu devlet ricalinden caize talep ettiğini görmek mümkündür. Şairin kasidelerini baz alarak şairin himâye ve caize talebini ortaya koymak bu çalışmanın ana eksenini oluşturmaktadır.
Keywords
Abstract
The fact that classical poets wanted to be close to the state and to pursue their literary activities under the auspices of these personalities and to obtain such status to them was part of a tradition accepted in the Middle East and Western world. Capitals, palaces, mansions of the leaders of the period, poet-patron relations were the most common places. However, in the Eastern world, the prophet gave his cardigan in exchange for the poem that is named as Kaside-i Burde written by Ka’b bin Züheyr, and the gift of the poet was considered circumcised and gained a religious formation. By presenting his work to power, the artist gained authority, position, status, and fame, while the owners of power had the opportunity to spread their power to large masses of people. In this sense, the work that the poet presents to his patron means more than just the purpose of obtaining a present. It is possible to see that Necâtî Bey, one of the important poets of the 15th century, demanded permission from the state to whom he presented the traces of the patronage and the qasidas. The main axis of this study is to reveal the poet's request for protection and permission on the base of qasidas.
Keywords
- Akkuş, Metin, (2018) Nef’î Divanı, https: //ekitap. ktb. gov. tr/Eklenti/57741, nefi-divanipdf. pdf?0. (Erişim Tarihi: 10. 10. 2019)
- Akyol, İbrahim, (2013), “Fatih Sultan Mehmed Dönemindeki Edebî Çevreler”. Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 2/1, s. 93-122, Karaman.
- Andrews, Walther G. , (2017), Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı (Çev. Tansel Güney), İletişim Yayınları, İstanbul.
- Armutlu, Sadık, (2002) “Gazneliler ve Selçuklular Döneminde Edebî Gelenek”. Türkler Ansi- klopedisi. C: 5, s. 872-879, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Atabağsoy, Naim, (2014), “Klasik Dönem Osmanlı Şiirinde Patronaj ve Şairin Üretim Süreci İlişkisine Bir Bakış”, Monograf: Edebiyat Eleştirisi Dergisi, Sayı: 1, ss. 84-103. İstanbul.
- Banarlı, Nihad Sami, (1998), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB Yayınları, İstanbul.
- Çolak, Songül; Hilooğlu, Cennet, (2010), Osmanlı İktidar Anlayışı Çerçevesinde Şiir, Bilig S. 53, s. 89-102, Ankara.
- Dadaş, Cevat, (2002), “Osmanlı Arsiv Belgelerinde Şairlere Verilen Câize ve İhsanlar”. Türkler Ansiklopedisi C: 11, s. 748-757, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Devellioğlu, Ferit, (1996), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, Ankara.
- Dilçin, Cem, (2004), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Doğan, Mehmet, (2014), Büyük Türkçe Sözlük, Yazar Yayınları, Ankara.
- Eren Kaya, Fazile, (2013), “Bâkî’nin Hayatını Kasidelerindeki Hasbihal Beyitlerinden Okuma Denemesi”, Prof. Dr. F. Tulga Ocak’a Armağan, s. 276-286, Ankara.
- Gibb, Hâmîlton Aalexander R. (2017), Arap Edebiyatı (Çev. Onur Özatağ), Doğubatı Yayınları, Ankara.
- Göldaş, Ayhan, (1996), Halilname, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Gölpınarlı, Abdülbaki, (2004), Nedim Divanı, İnklap Kitabevi, İstanbul.
- Gölpınarlı, Abdülbaki, (2005), Fuzûlî Divanı, İnklap Kitabevi, İstanbul.
- Güler, Kadir; Yaşar, Kerim, (2007), “Dîvân Şiirinde Câize (Şair- Patron-Hâmî İlişkisi) Üzeri- neDeğerlendirmeler-I” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 18. s. 267300, Kütahya.
- İnalcık, Halil, (2015), Has-bağçede ʿAyş u Tarab (Nedimler, Şairler, Mutribler) Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
- İnalcık, Halil, (2016), Şair ve Patron, Doğubatı Yayınları, Ankara.
- İpekten, Haluk, (1996), Divan Edebiyatında Edebî Muhitler, MEB Yayınları, İstanbul.
- İsen Durmuş, Tuba Işınsu, (2006), II. Selim Dönemi Sonuna Kadar Osmanlı Edebî Hâmîlik. Bilkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- İsen, Mustafa (1999), Latîfî Tezkiresi, Akçağ Yayınları, Ankara.
- İsen, Mustafa, (1997), Ötelerden Bir Ses, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Komisyon, (1998), Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara.
- Küçük, Sabahattin, (1994), Bâkî Dîvânı (Tenkitli Basım), TDK Yayınlar, Ankara.
- Mengi, Mine, (1999), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Okuyucu, Cihan, (1994), Cinânî Hayatı Sanatı Divanının Tenkidli Metni, TDK Yayınlar, Ankara
- Pala, İskender, (1999), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, İstanbul.
- Tarlan, Ali Nihat, (1992). Hayâlî Bey Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Tarlan, Ali Nihat, (1997), Necâtî Beg Divanı, MEB Yayınları, İstanbul.
- Tatlısumak, Uğur, (2016), Osmanlı Uleması ve Patronaj İlişkisi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Tezcan, Nuran, (2015), “Er Cömerdin Er Nâkesin Ozan Bilir: Divan Edebiyatında Patrona Hitap ve Beklenti”, Ötekilerin Peşinde-Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan, Timaş Yayınları, İstanbul.
- Tuğcu, Emine, (2012), “Osmanlı Divan Şiirinde Hâmî İle Şair Arasında Bir Söz Saraffı: Eleştirmen”, Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011), Adana.
- Yaşar, Kerim, (2007), Divân Edebiyatında Câize Üzerine Bir İnceleme, Dumlupınar Üniversi- tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
- Yenikale, Ahmet, (2017), Sünbülzâde Vehbî Dîvânı. https: //ekitap. ktb. gov. tr/Eklenti/56212. sunbulzade-vehbi-divanipdf. pdf?0. (Erişim Tarihi: 10. 10. 2019).
