ÖRGÜTSEL ADALET ALGISININ ÖRGÜTSEL İFŞA NİYETİNE ETKİLERİ VE İŞ STRESİNİN ARACILIK ROLÜ: KAYSERİ SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA
Author :
Abstract
İşletmeler sadece bir dizi politika ya da prosedür, bir fabrika ya da makine parçalarından değil, aynı zamanda bireyler ve sistem arasındaki ilişkilerden meydana gelmektedir. Bu çerçeveden bakıldığında önemli birer sosyal sistem olan işletmeler bu ilişkileri etkin yönetebilmek için tüm faaliyetlerinde çalışanlarının adalet algılarını ve bu algılar sonucu ortaya çıkabilecek pozitif ya da negatif davranışsal durumları da hesaba katmak durumundadır. Bu bağlamda yapılacak çalışmanın temel amacı örgütsel adalet, örgütsel stres ve örgütsel ifşa kavramlarını teorik olarak inceleyerek, sağlık çalışanlarının iş yaşamlarındaki adalet algıları ile örgütsel ifşa davranışına bakış açıları arasındaki ilişkiyi incelemek ve bu ilişkide iş stresinin nasıl bir rol oynadığını keşfetmektir. Bu amaca ulaşabilmek için özel ve kamu hastanelerinde çalışan bireylere anket çalışmaları yapılmıştır. Yapılan araştırmalar ile çalışanların örgütsel adalet algıları, ifşa niyetleri ve stres seviyelerine ilişkin veriler toplanmıştır. İş stresinin, örgütsel adalet algısı ve ifşa niyeti ilişkisinde kısmi aracılık etkisi gösterdiği tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Businesses are not just a set of policies or procedures or else parts of a plant or machine, but also individuals and their relationships. From this perspective, businesses, which are important social systems, have to take into account the perceptions of their employees' justice and the positive or negative behavioral situations that may arise as a result of these perceptions in order to manage these relations effectively. In this context, the main purpose of the study is to examine the relationship between organizational justice, organizational stress and whistleblowing theoretically, to examine the relationship between health workers' perception of justice in business life and their perspectives on whistleblowing behavior and to find out how job stress plays a role in this relationship. In order to achieve this goal, surveys were conducted for individuals working in private and public hospitals. With the researches, data on employees' perceptions of organizational justice, whistleblowing intentions and stress levels were collected. It has been found that job stress has a partial mediating effect on the relationship between organizational justice perception and intention of whistleblowing.
Keywords
- Ambrose, M. L., & Arnaud, A. (2005). Are Procedural Justice and Distributive Justice Conceptually Distinct? J. Greenberg, & J. A. Colquitt içinde, Handbook of Organizational Justice (s. 59-84). New York: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
- Ambrose, M. L., Seabright, M. A., & Schminke, M. (2002). Sabotage in the workplace: The role of organizational injustice. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 947-965.
- Aykan, E., & Sönmez, E. (2014). Mediating Role of Perceived Organizational Justice between Internal Marketing Practices and Employee Task and Contextual Performance: A Shopping Center Implication. International Journal of Managerial Studies and Research, 1-15.
- Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 1173-1182.
- Barsky, A., Thoresen, C. J., Warren, C. R., & Kaplan, S. A. (2004). Modeling Negative Affectivity and Job Stress: A Contingency-Based Approach. Journal of Organizational Behavior, 915-936.
- Başar, U. (2011). Örgütsel Adalet Algısı, Örgütsel Özdeşleşme ve İş Tatmini Arasındaki İlişkilere Yönelik Görgül Bir Araştırma. T.C Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- Başol, O., & Karatuna, I. (2015). Örgütlerde Olumsuz Durumların İfşa Edilmesi ve Örgütsel İletişim İlişkisi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, 153-170.
- Bayrakçı, E., & Kayalar, M. (2016). İfşa Davranışının Prososyal Davranışlar Bağlamında Değerlendirilmesine Yönelik Teorik Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 120-131.
- Belkic, K., & Savic, C. (2013). Job Stressors and Mental Health A Proactive Clinical Perspective. Singapore: World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.
- Bruk-Lee, V., & Spector, P. E. (2006). The Social Stressors–Counterproductive Work Behaviors Link: Are Conflicts With Supervisors and Coworkers the Same? Journal of Occupational Health Psychology, 145-156.
- Burton, J. P., Mitchell, T. R., & Lee, T. W. (2005). The Role of Self-Esteem and Social Influences in Aggressive Reactions to Interactional Injustice. Journal of Business and Psychology, 131-170.
- Cihangiroğlu, N. (2011). Askeri Doktorların Örgütsel Adalet Algıları ile Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkinin Analizi. Gülhane Tıp Dergisi, 53(1), 9-16.
- Cohen-Charash, Y., & Spector, P. E. (2001). The Role of Justice in Organizations: A Meta- Analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 278-321.
- Colquitt, J. A., Conlon, D. E., Wesson, M. J., Porter, C. O., & Ng, K. Y. (2001). Justice at the Millennium: A Meta-Analytic Review of 25 Years of Organizational Justice Research. Journal of Applied Psychology, 425-445.
- Colquitt, J. A., Greenberg, J., & Scott, B. A. (2005). Organizational Justice: Where Do We Stand? J. Greenberg, & J. Colquitt içinde, Handbook of Organizational Justice. New York: Lawrence Erlbaum Associates Inc.
- Colquitt, J. A., Greenberg, J., & Zapata-Phelan, C. P. (2005). What is Organizational Justice? A Historical Overview. J. Greenberg, & J. A. Colquitt içinde, Handbook of Organizational Justice (s. 3-57). New York: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
- Cropanzano, R., Bowen, D. E., & Gilliland, S. W. (2007). The Management of Organizational Justice. Academy of Management Perspectives, 34-48.
- Culiberg, B., & Mihelic, K. K. (2017). The Evolution of Whistleblowing Studies: A Critical Review and Research Agenda. Journal of Business Ethics, 787-803.
- Demirci, Ş., & Erigüç, G. (2019). Sağlık Yönetimi Literatüründe İhbar Etme Üzerine Yürütülen Çalışmaların İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(1), 2534.
- FitzGerald, M. R. (2002). Organizational Cynicism: It's Relationship to Perceived Organizational Injustice and Explanatory Style. Doctoral dissertation, University of Cincinnati.
- Greenberg, J. (1987). A Taxonomy of Organizational Justice Theories. The Academy of Management Review, 9-22.
- Greenberg, J. (2004). Managing Workplace Stress by Promoting Organizational Justice. Organizational Dynamics, 352-365.
- Gürbüz, S., & Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
- Hart, P. M., & Cooper, C. L. (2001). Occupational Stress: Toward a More Integrated Framework. Handbook of Industrial, Work and Organizational Psychology, 93-114.
- Hastings, S. E., & Finegan, J. E. (2011). The Role of Ethical Ideology in Reactions to Injustice. Journal of Business Ethics, 689-703.
- Heacock, M. V., & McGee, G. W. (1986). Whistleblowing: An Ethical Issue in Organizational and Human Behavior. Business & Professional Ethics Journal, 35-46.
- Kalaycı, Ş. (2016). Spss Uygulamalı Çok değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
- Konovsky, M. A. (2000). Understanding Procedural Justice and Its Impact on Business Organizations. Journal of Management, 489-511.
- Konovsky, M. A., & Cropanzano, R. (1991). Perceived Fairness of Employee Drug Testing as a Predictor of Employee Attitudes and Job Performance. Journal of Applied Psychology, 698-707.
- Lambert, E. G., Hogan, N. L., & Griffin, M. L. (2007). The impact of distributive and procedural justice on correctional staff job stress, job satisfaction, and organizational commitment. Journal of Criminal Justice, 644-656.
- Lars, K. (1982). Organizational Consequences and Occupational Differences. International Studies of Management & Organization, 14-32.
- Lazarus, R. S. (1993). From Psychological Stress to the Emotions: A History of Changing Outlooks. Annual Reviews of Psychology, 1-21.
- Levi, L. (1988). Occupational Stress. Athens Center of Ekistics, 168-172.
- Martinson, B. C., Anderson, M. S., Crain, A. L., & Vries, R. (2006). Scientists' Perceptions of Organizational Justice and Self-Reported Misbehaviors. Journal of Empirical Research on Human Research Ethics: An International Journal, 51-66.
- Mesmer-Magnus, J. R., & Viswesvaran, C. (2005). Whistleblowing in Organizations: An Examination of Correlates of Whistleblowing Intentions, Actions, and Retaliation. Journal of Business Ethics, 277-297.
- Miceli, M. P. (2004). Whistle-Blowing Research and The Insider: Lessons Learned and Yet to Be Learned. Journal of Management Inquiry, 364-366.
- Miceli, M. P., & Near, J. P. (1985). Characteristics of Organizational Climate and Perceived Wrongdoing Assosiated With Whistle-Blowing Decisions. Personel Psychology, 525544.
- Miceli, M. P., & Near, J. P. (1988). Individual and Situational Correlates of Whistle-Blowing. Personnel Psychology, 267-281.
- Miceli, M. P., & Near, J. P. (1994). Whistleblowing: Reaping the Benefits. The Academy of Management Executive, 65-72.
- Muşlu, C., Baltacı, D., Kutanis, R., & Kara, İ. H. (2012). Birinci Basamak ve Hastanede Çalışan Hemşirelerde Anksiyete, Depresyon ve Hayat Kalitesi. Konuralp Tıp Dergisi, 4(1), 17
- Near, J. P., Dworkin, T. M., & Miceli, M. P. (1993). Explaining the Whistle-Blowing Process: Suggestions from Power Theory and Justice Theory. Organization Science, 393-411.
- Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan Örgütsel Adaletin Bireylerarası Saldırgan Davranışlar Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 77-96.
- Özler, D. E., Atalay, C. G., & Şahin, M. D. (2015). Whistleblowing. N. D. Ergun Özler içinde, Örgütsel Davranışta Güncel Konular (s. 195). Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
- Özmen, M., & Köseoğlu, İ. (2017). Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Sessizlik Nedenleri Arasındaki İlişkiler: Üniversite Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 1-17.
- Park, H., Rehg, M. T., & Lee, D. (2005). The Influence of Confucian Ethics and Collectivism on Whistleblowing Intentions: A Study of South Korean Public Employees. Journal of Business Ethics, 387-403.
- Polatçı, S., & Özçalık, F. (2015). Çalışanların Örgütsel Adalet Algıları ile Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Etkileşiminde Pozitif ve Negatif Duygusallığın Aracılık Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 215-234.
- Rawls, J. (1999). A Theory of Justice Revised Edition. Massachusetts: Harvard University Press. doi:ISBN 0-674-00078-1
- Rosen, C. C., Chang, C.-H., Djurdjevic, E., & Eatough, E. (2010). Occupational Stressors and Job Performance: An Updated Review and Recommendations. P. L. Perrewe, & D. C. Ganster içinde, New Developments in Theoretical and Conceptual Approaches to Job Stress (s. 2). Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
- Seifert, D. L. (2006, Kasım). The İnfluence of Organizational Justice on the Perceived Likelihood of Whistle-Blowing. Washington State University College of Business Doctorate Thesis.
- Seifert, D. L., Stammerjohan, W. W., & Martin, R. B. (2014). Trust, Organizational Justice, and Whistleblowing: A Research Note. Behavioral Research in Accounting, 157-168.
- Smith, K. J. (1990). Occupational Stress in Accountancy: A Review. Journal of Business and Psychology, 511-524.
- Spector, P. E. (1998). A Control Theory of the Job Stress Process. C. L. Cooper içinde, Theories of Organizational Stress (s. 153). New York: Oxford University Press, Inc.
- Spector, P. E. (2002). Employee Control and Occupational Stress. Current Directions in Psychological Science, 133-136.
- Spector, P. E., & Jex, S. M. (1998). Development of Four Self-Report Measures of Job Stressors and Strain: Interpersonal Conflict at Work Scale, Organizational Constraints Scale, Quantitative Workload Inventory, and Physical Symptoms Inventory. Journal of Occupational Health Psychology, 356-367.
- Stone-Romero, E. F., & Stone, D. L. (2005). How Do Organizational Justice Concepts Relate to Discrimination and Prejudice? J. Greenberg, & J. A. Colquitt içinde, Handbook of Organizational Justice (s. 439-467). Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
- Sulu, S. (2010). Örgütsel Adaletsizlik - İş Davranışları İlişkisinde İş Tutumlarının Rolü. T.C. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Doktora Tezi. Gebze.
- Sulu, S., Ceylan, A., & Kaynak, R. (2010). Work Alienation as a Mediator of the Relationship between Organizational Justice and Organizational Commitment: Implications for Healthcare Professionals. International Journal of Business and Management, 5(8), 27
- Taş, F., & Antalyalı, Ö. L. (2015). Kamu Hastanelerinde ve Özel Hastanelerde Çalışan Hemşirelerin İzharcılık (Whistleblowing) Tutumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 34-54.
- Vermunt, R., & Steensma, H. (2005). How Can Justice Be Used to Manage Stress in Organizations? J. Greenberg, & J. A. Colquitt içinde, Handbook of Organizational Justice (s. 383-410). Lawrence Earlbaum Associates.
- Yılmaz, A. (2016). Algılanan Örgütsel Destek Ortamında İş Stresi ve İş Yaşam Kalitesinin İş Performansı Üzerine Etkisinin Araştırılması: İstanbul'da Bulunan Beş Yıldızlı Otellerde Çalışan Aşçılar Üzerine Bir Araştırma. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. İstanbul.
- Yılmaz, E. (2017, Kasım). The Relationship Of Organizatıinal Ambidexterity With Whistleblowing Act And Employees’ Intention To Leave. Yeditepe University Department of Business Administration Doctorate Thesis. İstanbul.
- Yürür, S., & Nart, S. (2016). Örgütsel Adalet Algısı Kamu Çalışanlarının İhbar Etme Niyetinin Belirleyicisi midir? Amme İdaresi Dergisi, 117-148.
