Author :
Abstract
Yüzyıllar boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yapan Anadolu, büyük bir kültür çeşitliliğine ve birçok geleneksel el sanatına sahiptir. Şüphesiz ki Anadolu’da en önemli el sanatlarından biri de dokumacılıktır. Anadolu’nun birçok kesiminde tarım ve hayvancılık faaliyetleri sonucunda şekillenen dokumacılık, en önemli maddi kültür öğeleri arasında yer almaktadır. Anadolu’daki geleneksel dokumacılık faaliyetlerinden biri de Siirt Battaniyesi üretimidir. Binlerce yıldır Siirt ve çevresinden geleneksel yöntemlerle üretilen Siirt Battaniyesi, Ankara Tiftik Keçisinden kırkılarak dokunmaktadır. Kesilen tiftikler kirman ile eğrildikten sonra, elde edilen iplikler, özel tezgâhlarda battaniye olarak dokunmaktadır. Dokunan battaniyeler çelik taraklarla vurularak tüylendirilip şekillendirilmektedir. Köklü bir geçmişe sahip olan Siirt Battaniyesi 1977 yılında tescil edilmiştir. Siirt Battaniyesi özellikle son yıllarda ekolojik ve yerel ürünlere olan yoğun talepten dolayı geniş bir pazar imkânına sahiptir. Bu çalışmanın temel amacı geçmişe kıyasla önemi azalmış olan en önemli el sanatlarından biri olan dokumacılığın ve bunun sonucunda ortaya çıkan Siirt Battaniyesi’nin eski önemine kavuşmasını sağlamak ve sosyo-kültürel açıdan oldukça önemli olan bu maddi kültür öğesinin gelecek nesillere taşınmasına katkı sunmaktır. Çalışmada elde edilen bulgulara göre Siirt yöresinde Siirt Battaniyesi ve diğer geleneksel dokuma ürünleri üreten atölye sayısı yaklaşık 70 civarında olup, bu atölyelerde 100’e yakın kişi istihdam edilmektedir. Sonuç olarak Siirt yöresinde usta çırak ilişkisiyle yapılan dokumacılık faaliyetleri ve battaniye üretimi, yeni nesillerin ilgi göstermemesi nedeniyle yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Ancak Siirt Battaniyesi’nin kültürel ve ekolojik bir ürün olarak son yıllarda tekrardan yoğun ilgi görmesi, yörenin ekonomik kalkınmasına katkı sağlaması ve bu geleneksel el sanatının yaşatılması bakımından oldukça önemlidir.
Keywords
Abstract
Anatolia is home to numerous civilizations for centuries and has a great variety of cultures and many traditional handicrafts. Undoubtedly one of the most important handicrafts in Anatolia is weaving. The weaving, which is shaped by agriculture and livestock activities in many parts of Anatolia, is one of the most important material elements of culture. One of the traditional weaving activities in Anatolia is the production of Siirt Blanket. Siirt Blanket, which has been produced by traditional methods from Siirt and its surroundings, has been touched by Ankara Angora Goat. Once the cut mohair has been skewed, the yarns obtained are woven as blankets on special looms. Woven blankets are shot and shaped with steel combs. The Siirt Blanket, which has a long history, was registered in 1977. Siirt Blanket has a wide market opportunity especially due to the high demand for ecological and local products. The main purpose of this study is to ensure that the weaving, which is one of the most important handicrafts, and the resulting Siirt Blanket, which is one of the most important handicrafts, has decreased in importance compared to the past and to contribute to the transportation of this material culture which is very important in terms of socio-cultural importance to the next generations. According to the findings obtained in the study, Siirt Blanket and other traditional weaving products in Siirt region is around 70, and approximately 100 people are employed in these workshops. As a result, the production of blankets and blanket production in the Siirt region with the master apprentice relationship is facing the danger of extinction due to the lack of interest of the new generations. However, Siirt Blanket's cultural and ecological product in recent years as a great interest in the recent years, to contribute to the economic development of the region and this traditional handicraft is very important in terms of survival.
Keywords
- Acar, B. (1975). Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar, İstanbul: Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatla- rı Serisi: 3.
- Ankara Kalkınma Ajansı. (2018). Ankara Keçisi, Tiftik ve Sof, Ankara: Dumat Ofset.
- Arslan, F, Çağlar, M. İ., Gürbıyık, C. (2017). Kültürel Miras Kapsamında Kaybolmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Meslekler: Turgutlu Örneği, Studies Of The Ottoman Domain, Cilt 7 (13), 211-247.
- Aytaç, A. (2008). Türk Medeniyetinde Dokuma Kültürü Ve Yabancı Resim Sanatı Üzerindeki Tarihsel Yeri, 38. Icanas Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri, 10-15 Eylül 2008, s. 203-220, Ankara.
- Aytaç, Ç. (1982). El Dokumacılığı, MEB Yayını, İstanbul.
- Azimli, M. (2006). İlk Fethinden Osmanlıya Siirt’in Siyasi Tarihi, Şarkiyat Araştırmaları Ulus- lar Arası Siirt Sempozyumu, 19-21 Eylül 2006, s.126-132, Siirt.
- Birinci, S., Camcı, A. (2016). Korunması Gereken Geleneksel El Sanatlarına Bir Örnek: Sivas Bıçağı Üretimi, Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 33, S.493-509.
- Çelik, A. (2019). Tanzimat’tan Cumhuriyete Siirt, Siirt: Emin Ofset Matbaacılık.
- Çelik, H. (2014). Eskiçağ’da Anadolu’da Dokuma (M.Ö. 1974-1719), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
- Dilmaç, O. (2013). Erzurum'da Kaybolmaya Başlayan Yöresel El Sanatları, Akdeniz Sanat Der- gisi, 6(11), 93-101.
- Hünerel, S. Z., Er, B. (2012). Halk Kültürünün Tanıtılmasında El Sanatlarının Yeri ve Önemi, Batman Üniversitesi Uluslararası Katılımlı Bilim ve Kültür Sempozyumu, 18-20 Nisan 2012, 179-190, Batman.
- Kaya, F., Ergenekon, C. (1989). Mekikli el dokumacılığı. Ankara: G.Ü.M.E.F. Yayınevi.
- Özdemir, N. (2009). Kültür Ekonomisi ve Endüstrileri ile Kültürel Miras Yönetimi İlişkisi, Milli Folklor, Sayı: 84, s.73 – 86.
- Özey, R. (2014). Kültürel Coğrafya, Aktif Yayınevi: İstanbul.
- Öztürk, G. Tağı, Ö. S. (2018). Hakkâri Demirtaş (Yağmurlu Mezrası) Köyü Mezer (Mêzerk- Mêzer) Dokumaları, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 77, s.460-473.
- Polat, E. (2006). H. 1310 (M. 1892) ve H. 1316, 1317, 1318 (M. 1898, 1899, 1900) Tarihli Bit- lis Vilayet Salnamelerinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
- Seçkin, B. S. (2005). Başlangıçtan Günümüze Siirt Tarihi, İstanbul: İstanbul Siirtliler Derneği Yayını.
- Soydan, S. (2013). Derleme Sözlüğünde Dokumacılık Mesleği İle İlgili Söz Varlığı, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/4, p. 1287-1303.
- Şahin, G. (2013). Coğrafi Bir Simge Olarak Ankara Keçisinin Türkiye’deki Mevcut Durumu, Millî Folklor Dergisi, Sayı: 97, s. 195-209.
- Tamur, E. (2003). Ankara Keçisi ve Ankara Tiftik Dokumacılığı, Ankara: Ankara Ticaret Odası Yayınları.
- Tümertekin, E, Özgüç, N. (2009). Beşeri Coğrafya (İnsan, kültür, mekân), İstanbul: Çantay Kitapevi.
- Türkiye İstatistik Kurumu. (2019). http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1002, (Erişim Tarihi: 16.03.2019)
- Umay, G. (1999). Osmanlı İmparatorluğu ve Türk Halk Kültürü, Ankara: Yeni Türkiye Yayın- ları, Osmanlı Cilt:9.
- Yanar, A. Akpınarlı, F. (2016). Geleneksel Ankara Sof Dokumaları, Ankara Araştırmaları Der- gisi, 4(2), 170-179.
- Yasar, M. A. (2006). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Siirt (Osmanlı Devlet İstatistiklerine Göre), Şarkiyat Araştırmaları Uluslar Arası Siirt Sempozyumu, 19-21 Eylül 2006, s.161-180, Siirt.
