Author :
Abstract
Meslek Arapça bir kelime olup, “silk” kökünden gelmektedir. Silk “sıra, dizi, yol; meslek, tutulan yol” anlamlarına gelmektedir. Örgütlü toplumlardan itibaren İnsanla-rın yaptığı iş, eylem ait olduğu toplumda sosyal statüsünü belirler ve kişileri diğer in-sanlardan ayırır. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de meslek, insanların temel geçim kaynağı olması ve toplum içerisindeki rolü ve duruşunu belirlemesi nedeniyle ol-dukça önemlidir.Temettüat defterleri, “hane reisleri hakkında ayrıntılı bilgiler içer-melerinden dolayı sosyal ve ekonomik tarih araştırmaları yapanlar için mükemmel veriler sunmaktadır.” Bu defterlerdeki verilerin kullanılması ve değerlendirilmesiyle özelde hane reislerinin, genelde kaza merkezi, köy ya da bir aşiretin içerisinde bulu-nanların sosyal ve iktisadi hayatını ortaya koymak mümkündür. Bu çalışmanın ana kaynağını, 1844-1845 yıllarını kapsayan Çorum temettüat defterleri oluşturmaktadır. Çalışmada, Çorum kaza merkezinde bulunan 42 mahallede yaşayan toplam 1998 hane reisinin kayıtları incelenmiştir. İnceleme sonucunda araştırmaya konu olan mahallelerde 93 farklı meslek tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca, kazada yaşayan 1998 hane reisinden 1447’sinin mesleğinin tanımlandığı belirlenmiştir. 387 hane rei-sinin mefkûd (kayıp), çolak, müsinn-i (yaşlı) gibi sıfatlarla kaydedilmiş olması ne-den bir meslekle anılmadıklarını da ortaya koymuştur. Bu çalışma, temettüat defter-lerinden yararlanmak suretiyle 19. yüzyılın ortalarında Anadolu’da yaklaşık 10 bin nüfusuyla orta büyüklükte bir kaza merkezi olan Çorum şehrinin, Çorum’daki mes-leleri belirleyip açıklamayı amaçlamaktadır. Böylelikle Çorum’un ekonomisinin ne-ye dayandığı, insanların geçmişte nasıl geçindiği, en çok hangi mesleklerin revaçta olduğu sorularına cevap aranmıştır. Ayrıca Çorum’da icra edilen mesleklerin sahip-leri için oluşturduğu kazanç da tespit edilmeye çalışılmıştır. Öte taraftan incelenen tarihsel dönemde var olup da günümüzde olmayan meslekler belirlenerek şehrin ekonomik yapısındaki değişimler de izlenmeye gayret edilmiştir. Araştırma bu özel-likleriyle Çorum’un 19. Yüzyılın ortasındaki kültürel ve sosyoekonomik durumunu yansıtması açısından yerel tarih çalışmaların mütevazı bir katkı sunmayı hedefle-mektedir.
Keywords
Abstract
The word “job” (“meslek” in Turkish) is an Arabic Word, and is derived from the root “silk”, which means “order, series, way, job, the route followed”. Ever since organized societies, the job and the activities of people have defined their social sta-tus and separated them from others. As in the past, jobs are important in that they are the way of living for people and define their positions and status in the society in our present day. Books of Dividends, provide us with “data for those who con-duct social and economic history studies because they have information about the chiefs of the household”. It is possible to reveal the social and economic lives of the people in a center of county, village or a tribe by using and assessing the data in-cluded in these books. The main source of the present study consists of the Çorum Books of Dividends that cover the years 1844-1845. The records of a total of 1998 chiefs of the household living in 42 neighborhoods in the center of Çorum County were examined in the scope of the study. As a result of this examination, 93 differ-ent jobs were determined in the neighborhoods included in the study. Additionally, it was also determined that the jobs of 1447 of the chiefs of the 1998 household liv-ing in the county were defined. The fact that 387 of the chiefs of the household be-ing recorded as “lost”, “one-armed”, “elderly” explained why these people were not mentioned in these books by their jobs. The present study aims to determine and explain the jobs in Çorum, which was a center of county in middle size with its 10 thousand population in Anatolia in mid-19th century by making use of the Books of Dividends. In this way, answers were sought for the questions like “What was the economy of Çorum based on in those times?”, “How did people make a living?”, and “Which jobs were favorite?”. Additionally, the income brought by these jobs in Çorum were also investigated in the present study. On the other hand, the jobs that existed in those times but do not exist in our present time were also determined to monitor the changes in the economic structure of the city. With its current character-istics, the study aims to contribute in a humble manner to the local history studies that try to reflect the cultural and socioeconomic structure of Çorum in mid-19th century.
Keywords
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.), Maliye Varidât Muhasebesi Temettüat Defterleri (MLD. VRD. TMT. d.) genel koduyla kayıtlı, Çorum Kazasına ait 00395- 00396- 0040200403- 00408- 00409- 00410- 00412- 00414- 00418- 00420- 00426- 00428- 0043100432- 00433- 00436- 00440- 00443- 00444- 00469- 00470- 00473- 00476- 0047900532- 00538- 00562- 00570- 00573- 00576 defterler.
- Ak, İlyas, (2017), Temettüat Defterlerine Göre Çorum Merkez Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı (1844-1845), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
- Aktüre, Sevgi, (2015), “19. Yüzyılda ve 20. Yüzyıl Başlarında Çorum” 5. Hitit Festivali Komi- tesi Çorum Tarihi s.121-165, Ankara. Bulduk, Üçler, (1992), ‘‘Çorum Sancağının Osmanlı İdari Teşkilatında Yeri-I”, OTAM, S. 3, 129-167.
- Devellioğlu, Ferit, (2002), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
- Efe, Ayla, (2002), Muhassıllık Teşkilatı, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski- şehir.
- Halaçoğlu, Yusuf, (1994), “Dellâl”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 9, s. 145-146, İs- tanbul.
- Hanilçe, Murat, (2013), 1812-1813 Tarihli (16 Numaralı) Tokat Şer’iye Sicili, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara. İlhan, Şahin, (1993), “Çorum”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 8, s. 373-376, İstanbul. Kara, Adem, (2008), Osmanlı Teşkilat Yapısı İçerisinde Çorum Sancağı, IQ Yayıncılık, İstanbul. Kartal, Kazım, (2017), “19. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’da Bir Semt: Kuzguncuk”, Türk& İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 12, s.381-395. Kütükoğlu, Mübahat, (1995), “Osmanlı Sosyal ve İktisadî Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, C: LIX., s. 395-418. Menekşe, Metin, (2013), “XIX. Yüzyıl Ortalarında Eskişehir’de Sosyal ve Ekonomik Açıdan Meslekler”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (Özel Sayı), s. 195-229. Ortaylı, İlber, (2008), “Kadı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 24, s. 66-73, İstanbul. Pakalın, Mehmet Zeki, (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (C. I-II-II), MEB Basımevi, İstanbul. Şimşirgil, Ahmet, (2015), “XV-XVI. Asırlarda Tokat Şehrinde İktisadi Hayat”, Tarih İnceleme Dergisi, C. 18, S. 1, s. 87-104.
- Uca, Alaattin; Ülker, Aytunç, (2016), Geçmişten Günümüze Karaman’da Meslekler, Plet Yayın- ları, Konya.
- Uluç, Sevim, (2015), “Çorum ve Çevresi”, 5. Hitit Festivali Komitesi Çorum Tarihi s.19-50,
- Ünal, Mehmet Ali, (2011), Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
- Yurt Ansiklopedisi, (1982). “Çorum”, Anadolu Yayınları, İstanbul.
