Author :
Abstract
Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk askeri darbesi 27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleşti. Darbenin sonrasında diğer medya organlarında olduğu gibi mizah basınında da yaşananlarla ilgili yoğun bir içerik üretilmiştir. Bu içeriğin niteliği üzerine genel değerlendirmeler yapılmış olmakla beraber, farklı mizah türlerinden örneklerle dönemin içeriği yorumlanmamıştır. Bu incelemede 1960’ın mizah basınında darbenin nasıl algılanıp yorumlandığı değerlendirilecektir. Makalenin girişinde iktidar, güç ve bunların mizahla ilişkisi teorik yaklaşımlarla ele alındıktan sonra ikinci bölümde Demokrat Parti dönemi siyasi gelişmeleri kronolojik olarak özetlenecek, üçüncü ve dördüncü bölümdeyse sırasıyla 27 Mayıs sonrası mizah basınının yapısı ve darbe hakkında üretilen içeriğin niteliği örneklerle yorumlanacaktır.
Keywords
Abstract
The first coup d’état in the Republic of Turkey occurred on May 27, 1960. It generated a great deal of discussion around the event in the media, including the humor press. While there has been general commentary on the characteristics of such content, the reviews have failed to analyze the content with examples from various humor media. This study examines how the coup was perceived and interpreted in 1960’s humor media. The introduction explores politics, power, and their relation to humor from a theoretical perspective. Section two summarizes, in chronological order, the political events of the Democratic Party era. Sections three and four elaborate further on the structure of humor media post-coup, and the characteristics of content created relating to coup with examples.
Keywords
- Âdemhan, Yusuf Ziya, (1960), Ocak Başkanı, Hür Erzincan Matbaası, Erzincan.
- Âdemhan, Yusuf Ziya, (1960), Ocak Başkanı, Hür Erzincan Matbaası, Erzincan.
- Bakhtin, Mikhail, (1981), The Dialogic Imagination, University of Texas Press, Austin. Belli, Şemsi, (1960), Boncuk Kutusu, Başşehir Yayınları, Ankara.
- Dahl, Robert A., (1957), “The Concept of Power”, Behavioral Science, C. 2, s. 205-215. Delideniz, İbrahim, (1960), “Onların Gazeli”, Akbaba, 8 Eylül, S. 442, s. 4.
- Eroğul, Cem, (1990), Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Kitabevi, İstanbul.
- Foucault, Michel, (2002), Toplumu Savunmak Gerekir, (çev.: Şehsuvar Aktaş), YKY, İstanbul. _______________ (2012), İktidarın Gözü, (çev.: Işık Ergüden), Ayrıntı Y., İstanbul.
- Hobbes, Thomas, (2007), Leviathan, (çev.: Semih Lim), YKY, İstanbul.
- İnan, Süleyman, (2007), “Demokrat Parti Dönemi (1950-1960)”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, Anı Y., Ankara, s. 117-145.
- Kanık, Adnan Veli, (1960), “Derleri Varmış”, Akbaba, 21 Temmuz, S. 436, s. 6.
- Kıvanç, Halit, (1960), “Sabık Başbakan’la Konuştum”, Tef, 22 Haziran, S. 1, s. 6.
- Koçak, Cemil, (1989), “Siyasal Tarih (1923-1950)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908- 1980, Cem Y., İstanbul, s. 58-173.
- Kundera, Milan, (2001), The Joke, Perennial, New York.Nesin, Aziz, (1960), Aziznâme 2, Karikatür Y., İstanbul.
- Oğuz Can, (1960), “Sahte Evliya”, Akbaba, 30 Haziran, S. 433, s. 9.Oğuzcan, Ümit Yaşar, (1960), Akıllı Maymunlar, Ümit Y., Ankara.
- Ortaç, Yusuf Ziya, (1960), “İki Bayram”, Akbaba, 2 Haziran, S. 429, s. 3.
- _______________ (1960a), “On Yılın Portresi”, Akbaba, 28 Temmuz, S. 437, s. 4._______________ (1960b), “Atatürk Çankaya’da”, Akbaba, 22 Aralık, S. 458, s. 4.
- Öksüz, Mert, (2016), “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Siyaset, Toplum ve Mizah İlişkileri”, Ulus-lararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu, 28-30 Nisan, (Ed. Prof. Dr. Hacı İbrahim Delice), Bartın, C. I, s. 387-404.
- Özdemir, Hikmet, (1989), “Siyasal Tarih (1960-1980)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908- 1980, Cem Y., İstanbul, s. 191-254.
- Seyfilmülük, (1960), “Nicoldu?”, Akbaba, 25 Ağustos, S. 441, s. 9.
- Swartz, David, (1997), Culture & Power: The Sociology of Pierre Bourdieu, University of Chi- cago Press, Chicago
- Timur, Taner, (1991), Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İletişim Y., İstanbul.
- Tunçay, Mete, (1989), “Siyasal Tarih (1908-1923)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908- Weber, Max, (2004), Sosyoloji Yazıları, (çev.: Taha Parla), İletişim Y., İstanbul.
- Yıldırmaz, Sinan, (2008), “Vatan Cephesi: Demokrat Parti’nin Politik Meşruiyet Krizi ve Top-lumsal Muhalefeti Kontrol Altına Alma Çabası”, Türkiye’de Siyasal Muhalefet 1923- 1980, (haz.: Ayşegül Komşuoğlu), Bengi Y., İstanbul, s. 173-206.
- Resim 2: 27 Mayıs’tan sonra yayımlanan DiktatörlerKarikatür Albümü’nün 15 Ağustos 1960 tarihli 3.sayısında DP yönetiminde çeşitli cezalarlakarşılaşan basının darbe sonrasındakitutumu örneklenmektedir. Resim 3: Akbaba’nın darbeden sonra yayımlanmış
- Resim 6: Karagöz’ün 17 Haziran 1960 tarihli 4990. sayısında DP hükûmetini suçlayan bir karikatür
- Resim 7: Akbaba’nın 28 Temmuz 1960 tarihli 437. sayısından
- Resim 8: 4 Ağustos 1960 tarihli Akbaba’nın 438. sayısındanResim 9: Akbaba’nın 28 Temmuz 1960 tarihli437. sayısının ilk sayfasında Celâl Bayar
- Resim 10: Akbaba’nın 18 Ağustos 1960 tarihli 440. sayısından, Oktay Rifat’ın dizelerine başvurup Bayar’ın
- Resim 11: 28 Ağustos 1960 tarihli Tef’in kapak karika-
- Resim 12: Diktatörler Karikatür Albümü’nün1960 tarihsiz 3. sayısında yayımlanan karika-türde DP’nin sembolü demirkırat idam sehpa- sında tasvir edilir.
- Resim 15: 30 Kasım 1960 tarihli Tef dergisinde hemAdnan Menderes’in bebek davasını hem de idamcezasını konu alan kapak karikatürü.
- Resim 14: 11 Kasım 1960 tarihli Diktatörler KarikatürAlbümü’nün 4. sayısında Yassıada’nın ilk davası Köpek Davası hakkındaki görsel
- Resim 16: Tef dergisinin 6 Eylül 1960 tarihli 12. sayısındanResim 17: Tef dergisinin 20 Eylül 1960 tarihli 14. sayısından
