Author :
Abstract
Türk Fındığı (Corylus colurna), Avrupa-Sibirya elemanı bir takson olup, esas yayılış alanı Karadeniz iklimi ve bu iklimin etkisinde kalan Anadolu’nun ku-zey kesimleridir. Kütahya ili sınırları içinde Budağan Dağı ve Murat Dağı üze-rinde varlığı biliniyordu. Şaphane Dağı’nda yapmış olduğumuz araştırma sıra-sında tarafımızdan bu türe ait yeni bir doğal yayılış alanı tespit edilmiştir. Türk Fındığı (Corylus colurna) Şaphane Dağı’nın kuzey yamacında, nemli ormanın hâkim olduğu alanda, kalkerden yapılı Dişkaya Tepe’nin (1543 m) kuzey ve doğuya bakan yamacında 1320-1500 metre yükseltiler arasında gümüşi ıhla-mur (Tilia tomentosa), doğu kayını (Fagus orientalis), Anadolu karaçamı (Pi-nus nigra), titrek kavak (Populus tremula), aküvez (Sorbus aria), katran ardıç (Juniperus oxycedrus) ile karışık olarak çok sınırlı bir alanda bireyler halinde yayılış gösterir. Odununun dayanıklılığı ve iyi cila kabul etmesi nedeniyle mobilya üretiminde arzu edilen bir ağaç türü olan Corylus colurna’nın alanları her geçen gün ülkemizde daralmaktadır. Sınırlı bir yayılış gösteren Türk Fındı-ğı’nın (Corylus colurna), Dişkaya Tepe’deki bu yeni yayılış alanı koruma altı-na alınması gerekmektedir. Bu araştırmada, ülkemizde yayılışı geniş olmayan, nesli risk altındaki türlerden biri olan Corylus colurna'nın Şaphane Dağı kuzey yamacında tespit edilmiş olan doğal yayılış alanı açıklanmaya ve ekolojik özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu bitkinin Türkiye’deki do-ğal yayılışına ilişkin bilgilere yeni bir katkıda bulunulması da hedeflenmiştir. Bu makale, daha önceki literatürde, Corylus colurna’nın Şaphane Dağı’nda varlığını belirten herhangi bir kayıtın olmaması yönüyle oldukça önemlidir.
Keywords
Abstract
Turkish Filbert (Corylus colurna) is a Euro-Siberian taxon and its main sprea-ding area is the Black Sea climate and the northern parts of Anatolia, being under the influence of this climates. Its existence was known on Budağan Mountain and Murat Mountain within the borders of the Kütahya province. A new natural distribution area belonging to this species has been identified by us during our research on the Şaphane Mountain. We recorded the Turkish filbert (Corylus colurna) spread over the northern hillside of Şaphane Moun-tain, in the area dominated by the humid forest. It was found between 1320-1500 m height on the northern and eastern facing hillsides of the calcareous structure Dişkaya Hill (1543 m). It is seen together with species such as silver linden (Tilia tomentosa), Oriental beech (Fagus orientalis), Anatolian black pine (Pinus nigra), trembling poplar (Populus tremula), white beam (Sorbus aria) and cade juniper (Juniperus oxycedrus), and spread in individuals in a very limited area. Corylus colurna areas are narrowing everyday in our co-untry, even tough it is a preferred tree type for furniture production due to the durability of the wood and accepting varnish well. Turkish filbert (Corylus co-lurna), which has a limited spread, needs to be taken under protection in this new spread area on Dişkaya Hill. The purpose of this paper is to explain the new natural distribution area on the northern hillside of Şaphane Mountain, which was identified by us for the first time, and ecological features of one of the endangered species, Corylus colurna, whose distribution area in our co-untry is not wide. The paper also aims to contribute to the academic literature on the natural distribution of the plant in Turkey. Our literature review yields that there was not any study with the traces of the plant on Şaphane Mountain.
Keywords
- Anşin, R.; Özkan, Z.C., (1993), “Tohumlu Bitkiler (Spermatophyta), Odunsu Taksonlar”, Or- man Fakültesi, Yayın No: 27, Trabzon.
- Arslan, M., (2005), Batı Karadeniz Bölgesindeki Türk Fındığı (Corylus colurna L.) Populasyon- larının Ekolojik ve Silvikültürel Yönden İncelenmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Y. Lisans Tezi, yayımlanmamış, Bolu.
- Arslan, M., (2006), “Geçmişimizle Paylaştığımız ve Geleceğe Miras Bırakmamız Gereken Do- ğal Türlerimizden Türk Fındığı (Corylus Colurna L.)”, 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006 Bildiri Kitabı, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, ISBN No 975-6983-49-3, 302-310, Trabzon.
- Arslan, M., (2009), “Kabukları Çıkartılmış Türk Fındığı Tohumlarına Uygulanan Önişlemlerin Çimlenmeye Etkisi”, Düzce Üniversitesi, Ormancılık Dergisi, C.5 S.1, 170-178.
- Arslan, M.; Kılınç.; İ., Vural, M., (2013), “Flora of Kale-Bolu Fındığı (Turkey) Nature Protec- tion Area”, Biological Diversity and Conservation, 6/3 (2013) 107-119.
- Atalay, İ., (1994), Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, ISBN:9759552787, İzmir.
- Ayan, S.; Aydınözü, D.; Yer, E. N.; Ünalan, E., 2016, “Turkish Filbert Corylus colurna L. a New Distribution Area in Northwestern Anatolia Forests Provinces of Müsellimler Tunuslar in Ağlı Kastamonu Turkey”, Biological Diversity and Conservation (BIODICON), vol. 9, no. 1, 128–135, Feb. 2016.
- Aydınözü, D., (2004), “Kasnak Meşesi (Quercus vulcanica (Boiss.and Heldr.Ex. Kotschy)’nin Türkiye’deki İkinci Bir Yayılış Alanı”, Marmara Coğrafya Dergisi, S.9, 89-96, İstanbul.
- Aydınözü, D., (2017), “Türk Fındığı Corylus colurna L’nın Harşit Çayı ve Çevresindeki Doğal Yayılış Alanları”, The Journal of Academic Social Science, no. 51, 22-31.
- Balık, H. İ.; Kayalak Balık, S., (2016), “Türk Fındığı (Corylus colurna L)’nın Tanımlanması”, Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Bahçe, vol. 45, Özel Sayı: VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri-Cilt I, Meyvecilik, 442–446.
- Benov, L.; Georgiev, N., (1994), “The Antioxydant Activity of Flavonoids Isolated from Cory- lus colurna”, Phytotherapy Research, 8, 92-94.
- Çağlar, Y., (2003), “Dendroloji (Ağaçbilim) ve Orman Ekolojisi Okulu Ders Notları”, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği, Yayın No:13, Ankara.
- Çırpıcı, A., (1981), Murat Dağı (Kütahya-Uşak)‘ın Florası Üzerinde Araştırmalar Doçentlik tezi, İstanbul Üniversitesi Botanik ve Genetik Kürsüsü, İstanbul.
- Davis, P. H., (1982), Flora of Turkey and East Argean Island, Vol VII.P.685, Edinburg.
- Demirtaş, A., (2003), “Oğuzlar İlçesi’ndeki Kavak Dağı’nda Doğal Türk Fındığı Topluluğu”, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği, Kırsal Çevre Yıllığı 2003, 2531, Ankara.
- Dursun Çetinkaya, S., (2000), Yukarı Büyük Menderes Havzasının Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, yayımlanmamış, İstanbul.
- Efe, R., (1998), “Yukarı Gediz Havzasında İklimin Doğal Bitki Örtüsü Dağılışına Etkisi”, Türk Coğrafya Dergisi, S.33, 79-99, İstanbul.
- Ekim, T., (1978), Orta Anadolu (Eskişehir) Türkmen Dağının Floristik Çalışması, TÜBİTAK Proje No: TBAG-258, yayımlanmamış.
- Ekim, T.; Akman, Y., (1991), “Eskişehir ili Sündiken Dağlarında Orman Vejetasyonunun Bitki Sosyolojisi Bakımından Araştırılması”, Doğa Türk Botanik Dergisi, 15, (1), 28-40.
- Ercan, T.; Dinçel, A.; Metin, S.; Türkecan, A.; Günay, E., (1978), Uşak Yöresindeki Neojen Havzalarının Jeolojisi, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 21, 97-106.
- Erol, O., (1979), Dördüncü Çağ (Kuvaterner) Jeolojisi ve Jeomorfolojisinin Ana Çizgileri, An- kara Üniversitesi, Coğrafya Araştırmaları Enstitüsü Yayını, Ankara.
- Genç, M.; Güner, Ş.T.; Gülcü, S.; Fakir, H., (1998), “Afyon Dereçine Türk Fındığı Bükü”, Or- man ve Av Dergisi, C.74, S.6, 13-19, Ankara.
- Günal, N., (2003), Yukarı Gediz Havzasının Bitki Coğrafyası, Çantay Kitapevi, İstanbul.
- Irmak, A.; Gülçur, F., (1974), Doğu Karadeniz Bölgesindeki Corylus Avellana L.Fındığının Yapraklarındaki Besin Maddeleri Konsantrasyonları ile Yetişmekte Olduğu Toprakların Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Üzerine Araştırmalar.
- Karaer, F.; Kılınç, M.; Kutbay, H.G., (1992), “Türkiye’de İkinci Bir Anadolu Diyagonalinin Varlığı ile İlgili Bir Görüş”, XI. Ulusal Biyoloji Kongresi (24-27 Haziran), Botanik Bildirileri Kitabı, 195-211, Elâzığ.
- Kargıoğlu, M., (2003), “The Flora of Ahırdağı (Afyonkarahisar) and Its Environs”, Turk J.Bot.27, 357-381, Ankara.
- Kasaplıgil, B., (1963), “Corylus colurna L. and Its Varieties”, California Horticultural Society Journal, Vol. XXIV, 95-104.
- Kayacık, H., (1967), Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, Cilt: I, II, III; İstanbul Üniv., Orman Fakültesi, İstanbul.
- Kaya Şahin, E.; Bekar, M.; Güneroğlu, N., (2020), “Türk Fındığı (Corylus colurna L.)’nın Pey- zaj Mimarlığında Kullanım Olanakları”, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22 (1), 91-99, DOI: 10.24011/barofd.674206.
- Kılınç, M.; Kutbay, G., (2007), Bitki Coğrafyası, Palme yayıncılık, Ankara.
- Kirtikar, K.R.; Basu, B.D., (1975), Indian Medicinal Plants, Vol.III, L.M. Basu, Allahabad, 2359.
- Konak, N., (1982), “Simav Dolayının Jeolojisi ve Metamorfik Kayaçlarının Evrimi”, İstanbul Üniversitesi Yerbilimleri, 3, 313-337.
- Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (1992), Kütahya İli Arazi Varlığı, Tarım ve Köy işleri Ba- kanlığı, Ankara.
- Kutluk, H.; Aytuğ, B., (2004). Plants of Turkey Grid by Grid B3 Eskişehir, Afyon, Konya, Kü- tahya, Isparta, Bilecik, Birlik Ofset Yayıncılık, Eskişehir.
- Molnar, T., (2011), “Corylus”, (Ed. Kole, Chittaranjan), Wild Crop Relatives: Genomic and Breeding Resources Forest Trees, Chapter 2, DOI:10.1007/978-3-642-21250-5-2, Springer_Verlag Berlin Heidelberg.
- Özpay Palzaoğlu, Z.; Arslan, M.; Tosun, S., (2013), Batı Karadeniz Bölgesi’nde Türk Fındığı (Corylus Colurna L.)’nın Ex-Situ Yöntemiyle Korunmaya Alınması ve Populasyonlarda Genetik Çeşitliliğin Araştırılması, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Müdürlük Yayın No: 29, Teknik Bülten No:18, ISBN: 978-605-393-122-5, Bolu.
- Polat, S., (2014), “Türk Fındığı (Corylus colurna)’nın Türkiye’deki Yeni Bir Yayılış Alanı”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 29, Ocak, 136-149, DOI: 10.14781/MCD.2014298124
- Polat, S.; Güney, Y., (2015), “Türk Fındığı (Corylus colurna)’nın Türkiye’deki Yeni Bir Yayılış Alanı”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (Asos Journal), Yıl: 3, Sayı: 18, Aralık 2015, 449-460.
- Šeho, M.; Ayan, S.; Huber, G.; Kahveci, G., (2019), “A Review on Turkish Hazel Corylus co- lurna L. A Promising Tree Species for Future Assisted Migration Attempts”, South-East European Forestry (SEEFOR), 10 (1): 53-63.
- Semenderoğlu, A.; Aytaç, A.S., (2005), “Vegetation Geography of Mount Murat”, National Geography Congress (Ġ. Yalçınlar Symposium), September 2005, 29-30, 649-657, İstanbul.
- Semiz, B., (2011), Simav ve Gediz Arasındaki (Kütahya-Batı Anadolu) Magmatik Kayaların Jeolojik, Petrografik ve Petrokimyasal Olarak İncelenmesi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, yayımlanmamış, Denizli.
- Shaw, K.; Roy, S.; Wilson, B., (2014), “Corylus colurna”, The IUCN Red List of Threatened Species, 2014:e.T194668A2356927, https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2014.
- Soyakil, M., (2018), Gediz (Kütahya) Kuzeyindeki Miyosen Yaşlı Volkanitlerin Petrografisi ve Jeokimyası, Mersin Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, yayımlanmamış, Mersin.
- Sönmez, S., (1996), Havran Çayı-Bakırçay Arasındaki Bölgenin Bitki Coğrafyası, İstanbul Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye Coğrafyası Anabilim Dalı, Doktora Tezi, yayımlanmamış, İstanbul.
- Srivastava, K. K.; Zargar, K.A.; Singh, S.R., (2010), “Genetic Divergence Among Corylus Co- lurna Genotypes Based on Morphological Characters on Hazelnut”, Biodiversity Research and Conservation, 17:13-17.
- Şerefoğlu, Ç., (2009), Kalkınmada Kırsal Turizmin Rolü-2007-2013 Yılları Arasında Ülkemiz- de Uygulanacak Olan IPARD Kırsal Kalkınma Programındaki Yeri, Önemi ve Beklenen Gelişmeler, T. C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara.
- Tel, A. Z., (1995), Şaphane Dağı (Kütahya) Florası, Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, yayımlanmamış.
- Tel, A.Z., (2011), “Şaphane Dağı (Kütahya/Türkiye) Flora ve Genel Vejetasyon Yapısına Katkı- lar”, Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi BIBAD, 4 (2):63-72, ISSN: 1308-3961, EISSN: 1308-0261.
- Temel, F.; Arslan, M.; Çakar, D., (2017), Status of natural Turkish hazel (Corylus colurna L.) populations in Turkey”, Artvin Coruh University Journal of Forestry Faculty, 18(1);1-9.
- Temel, F.; Arslan, M.; Çakar, D.; Özdemir Değirmenci, F., Ateş, A. ve Kaya, Z., (2017). Türki- ye’deki Doğal Türk Fındığı (Corylus colurna) Popülasyonları, IV. Ulusal Ormancılık Kongresi İnsan-Doğa Etkileşiminde Orman ve Ormancılık 15-16 Kasım 2017, Antalya, II.Cilt, Türkiye Ormancılar Derneği Yayınları Diğer Yayın No:42, ISBN: 978-605- 64482-9-4 (2.c) 42-50.
- Topraksu Genel Müdürlüğü, (1971), Susurluk Havzası Toprakları, Köy İşleri Bakanlığı, Köy İşleri Bakanlığı Yayınları:174, Topraksu Genel Müdürlüğü Yayınları:258, Ankara.
- Tosun, S.; Arslan, M., (2007), “Göreni Şaşırtan Görkemli Türk Fındığı”, Çevre ve İnsan Dergi- si, 2007/2, S. 69, Ankara.
- Tosun, S., (2012), “Cadde (Yol) Ağacı Olarak Amerika’da ve Avrupa’da Popülerleşen Türk Fındığı (Corylus Colurna L.)”, Orman ve Av Dergisi, S.3, 22-25, Ankara.
- Vural, M.; Ekim T.; İlarslan, R.; Malyer, H., (1985), “Afyon Başkomutan Tarihi Milli Parkı Vejetasyonu”, Doğa Bilim Dergisi, A2, 9 (2): 363-387.
- Yaltırık, F., (1993), Dendroloji Ders Kitabı II. Angiospermae, Bölüm 1., İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları No. 3767/420, Matbaa Teknisyenleri Koll. Şti., İstanbul.
- Yaltırık, F., (1997), “Orman ve Park Ağaçlarımız (İğne yapraklılar)”, Atlas Dergisi, Nisan Eki, İstanbul.
- Yaltırık, F.; Efe, A., (2000), Dendroloji Ders Kitabı Gymnospermae Angiospermae (Orman Endüstrisi Mühendisliği Bölümü Öğrencileri İçin), II. Baskı, İstanbul.
