Author :
Abstract
Ontolojiye göre sanat eseri bir var olandır. Ancak, o nesneleşmiş tinsel varlıktır. Bu bakımdan her sanat eseri heterojen yapı gösterir. Heterojen yapı reel ve irreel tabakalardan meydana gelir. Sanat eserini böyle bir model analizine tabi tutan Nicolai Hartmann ve Roman Ingarden’dır. İsmail Tunalı, Sanat Ontolojisi adlı kitabında Hartmann ve Ingarden’ın yöntemlerinin bir sentezini yapmıştır. Reel tabaka tek bir unsurdan ses tabakasından ibarettir. İrreel tabaka ise anlam tabakası, nesne tabakası, karakter tabakası ve kader tabakası olmak üzere dört unsurdan oluşur. Bu yazıda Asaf Hâlet Çelebi’nin “İbrâhîm” adlı şiiri ontolojik eleştiri kuramına göre irdelenmiştir. Bunun için Tunalı’nın yöntembilimine yaslanılmıştır. Şiirin ses tabakası kelime tekrarları, asonans ve aliterasyon vasıtasıyla ahengin meydana getirildiğini göstermektedir. Anlam tabakasında şiirde kullanılan kelimelerin yaptığı göndermeler bir kültür şiirini açığa çıkarır. Nesne tabakası kutsal kitapları ve tasavvufu imler. Karakter tabakasında İbrâhîm peygamber, Buhtunnasır ve poetik ben vardır. Karakterler ise kader tabakasındaki temayı ortaya koyar. Buna göre insan nefis putuyla mücadele halindedir.
Keywords
Abstract
According to Ontology, the work of art is an existing one. However, it is an objectified spiritual being. In this respect, every work of art shows a heterogeneous structure. The heterogeneous structure consists of real and irreal layers. It is Nicolai Hartmann and Roman Ingarden subject the work of art to such a model analysis. In Art Ontology book by İsmail Tunalı, he made a synthesis of methods of Hartmann and Ingarden. The real layer consists of a single layer of sound. The irreal layer consists of four elements such as the meaning layer, the object layer, the character layer and the fate layer. In this article, Asaf Hâlet Çelebi's poem “İbrâhîm” was analyzed according to ontological critique theory. It is based on Tunalı's methodology for that. The repetition of sound layer of the poem shows harmony occurred by means of word assonance and alliteration. The words used in poetry in the meaning layer and the references made by these words reveal a cultural poem. The object layer points to holy books and Sufism. In the character layer there are the prophet Ibrahim, Buhtunnasar and the poetic self. The characters reveal the theme in the fate layer. According to this, human being is struggling with desire icon.
Keywords
- Ayvazoğlu, Beşir (2014). He’nin İki Gözü İki Çeşme: Bir Asaf Hâlet Çelebi Biyografisi. İstan- bul: Kapı Yayınları.
- Birgören, Hamdi (2018). “Necâtî’nin Bir Gazeline Ontolojik Yaklaşım”. ASOS Journal: 71, s. 286-299.
- Çelebi, Asaf Hâlet (1998). “İbrâhîm”. Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 12.
- __ (2004). Bütün Yazıları. Haz. Hakan Sazyek. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Çetin, Nurullah (2008). “Asaf Halet Çelebi: İbrâhîm”. Şiir Tahlilleri 1. Ankara: Öncü Kitap, s. 127-135.
- Doğan, Mehmet Can (2011). “Modern Türk Şiirinde Harf”. Şiir Arkeolojisi. İstanbul: Yapı Kre- di Yayınları, s. 136-145.
- Harman, Ömer Faruk (1992). “Buhtunnasr”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 381-382.
- Hooke, Samuel Henry (1995). Ortadoğu Mitolojisi: Mezopotamya, Mısır, Filistin Hitit, Musevi, Hıristiyan Mitosları. Çev. Alâeddin Şenel. Ankara: İmge Kitabevi. İniş Sırası ve Sebepleri ile Kur’an-ı Kerim Tercümesi (2018). Haz. Niyazi Kahveci. Ankara: Sinemis Ya- yınları.
- Kaplan, Mehmet (1978). “Om Mani Padme Hum”. Edebiyatımızın İçinden. İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 167-170.
- Kitabı Mukaddes (Eski ve Yeni Ahit) (2001). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi.
- Kolcu, Ali İhsan (2009). Asaf Halet’in Poetikası. Erzurum Salkımsöğüt Yayınevi.
- Kuleyin, Ş. Nezih (2018). Aşk Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- May, Rollo (2015). Aşk ve İrade. Çev. Yudit Namer. İstanbul: Okuyan Us.
- Okay, M. Orhan (2014). “Beylerbeyi’nde Bir Garip Çelebi”. Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine. İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 260-266.
- Onay, Ahmet Talât (2000). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Ankara: Akçağ Yayın- ları.
- Pala, İskender (1999). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Tunalı, İsmail (1971). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ya-
- Uludağ, Süleyman (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
- Üzeyir, Aslan ve diğerleri (2018). Osmanlı Edebiyatının 200’ü. Ankara: Otto.
- Yurtbaşı, Metin (2013). Sınıflandırılmış Kavramlar Sözlüğü. İstanbul: Tor Ofset.
