Author :
Abstract
Viranşehir Şehri, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat Bölümü'nde yer almaktadır. Şehir yerleşme tarihi bakımından Türkiye'nin en eskilerindendir. Arkeolojik araştırmalar sonunda şehrin ilk kuruluş tarihinin Neolitik Dönem'e kadar dayandığı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle şehir yaklaşık 10.000 yıllık bir tarihe sahiptir. Yapılan araştırmalar, Viranşehir Şehri’nin ilk kuruluş yerinin Akkese (Hanefiş) Mahallesi’nin güneyinde Sefertepe Neolitik Yerleşme alanı olduğunu ortaya koymuştur. Şehrin kuruluş yeri seçiminde fiziki faktörlerin büyük bir rol oynadığı görülmektedir. Bu faktörler su durumu, güvenlik, verimli tarım alanlarının varlığı, barınak ve alet yapımı için elverişli malzemenin varlığı, avcılık ve toplayıcılığa elverişli bitki ve hayvanların varlığı ve bunlar üzerinde dolaylı etkileri olan iklimdir.
Keywords
Abstract
Viranşehir City is located in the middle Euphrates division of the Southeast Anatolia Region. In terms of its settlement history, it is one of the oldest cities in Turkey. Archaeological investigations have proved that the city's settlement history goes back to Neolitic period. Therefore the history if the city goes back to 10.000 years before present. Investigations have so far proved that initial location for the foundation was the Sefertepe Neolitik settlement which is in the south of Akkese (Hanefiş) neighborhood. It is believed that the physical geographical factors played important roles in the selection of this particular location. These factors are mainly; water, security, existence of fertile agricultural lands, natural shelter, exitence of suitable fauna and flora for hunting and also for other primitive needs and also the climate which had indirect influence on all these factors.
Keywords
- Ardel, Ahmet, (1961), “Güneydoğu Anadolu'da Coğrafi Müşahedeler”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 21, s.140-148, Ankara.
- Atalay, İbrahim, (2005), Genel Beşerî ve Ekonomik Coğrafya, 4. Baskı, Meta Basım Matbaacılık, İzmir.
- Aytaç, Ahmet Serdar; Çağlak, Savaş; Bozdağ, Esennur; Çiftçi, Cuma, (2014), “Karacadağ'da (Şanlıurfa-Diyarbakır) Kış Turizmi Potansiyelini Belirleyen Fiziki Coğrafya Etmenleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt: 9, 5 Mayıs 2014, s.293-305.
- Benek, Sedat, (2008), Viranşehir İlçesinde Doğal ve Beşerî Kaynakların Tespiti ve Kalkınma Planlamasına Yönelik Öneriler, Viranşehir Belediyesi Bilimsel Kültür Yayınları No:2, Elif Matbaası, Şanlıurfa.
- Benek, Sedat, (2012), “GAP Bölgesi’nde Tarımsal Faaliyetlerin Tarihsel Gelişimi ve Günümüzdeki Durumu”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 26, İstanbul.
- Bulut, Faik, (2006), “Döngüsel Hayatlar: Karacadağ Kürtleri”, Atlas Dergisi, Sayı: 154 (Ocak 2006), İstanbul.
- Bulut, Faik, (2007), “Viranşehir, Viran Hazine”, Atlas Dergisi, Sayı: 169 (Nisan 2007), İstanbul.
- Çelik, Bahattin, (2008), “Arkeolojide Urfa (Arkeolojik Araştırmalar Işığında Urfa)”, Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Şehir Kitaplığı Dizisi:50, Baskı-Cilt: Fsf Printing House, http://www.urfakultur.gov.tr/Eklenti/53822,arkeolojideurfapdf.pdf?0 s.1-187, İstanbul.
- Demir, Ekrem, (2004), “Kâhta’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Bugünkü Fonksiyonel Özellikleri”, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 24 Sayı: 21, s.227-247, Ankara.
- Devlet Su İşleri, (2002), Harran Ovası Hidrolojik Etüt Raporu, s.18-22, Ankara.
- Diyarbakır Salnameleri, (1999), Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları, (Haz., Ahmet Zeki İzgöer), İstanbul, C:1-5, Diyarbakır.
- Elmastaş, Necmettin; Şahinalp Mehmet Sait; Günal Veysi, (2011), “Bitlis İli Köy Adlarına Coğrafi Açıdan Bir Yaklaşım”, VII. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, (0307 Ekim 2011), Bitlis.
- Göney, Süha, (1977), Şehir Coğrafyası, Yerleşme Coğrafyası, Cilt I, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 2274, Coğrafya Enstitüsü Yayını, No: 91, İstanbul.
- Günal, Veysi; Şahinalp, Mehmet Sait; Güzel, Abdulkadir, (2011), “Coğrafi Ortamın Şehirsel Mekân Adlarına Etkisi: Şanlıurfa Şehri Örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1): 463-508, Gaziantep. http://sbe.gantep.edu.tr, ISSN: 1303-0094.
- Günal, Veysi, (2012a), “Mardin İlinden Verilen Göçün Akım Yönündeki Değişimi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 23, ISSN: 1307-9581, s.248-275.
- Günal, Veysi, (2012b), “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Verilen Göçün Akım Yönü”, The Journal of Academic Social Science Studies, Volume:5, Issue:5, October 2012, s.105127.
- Günal, Veysi; Altuğ, Fatma; Şahinalp, Mehmet Sait, (2017), “Türkiye’deki İdari Taksimattaki Değişimin İl Nüfuslarına Etkisi”, TİDSAD. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of Turk & Islam World Social Studies, Yıl: 4, Sayı: 13, Eylül 2017, s.100-112.
- Günal, Veysi, (2018), “Şırnak İlindeki Zorunlu Göçlerin (2014-2017) Nüfusun Bazı Göstergelerine Etkisi”, ASOS, The Journal of Academic Social Science, Yıl: 6, Sayı: 82, Kasım 2018, s.151-167.
- Gürel, Nafiz; Teoman, M. Şener; Potoğlu, Saadet; Ünsal, Yurdakul; Akbulut, İbrahim; Turan, A. Yaşar, (2000), Şanlıurfa İli Yakın Çevresinin Arazi Kullanım Potansiyel Haritası Projesi, MTA Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
- Gürgen, Gürcan, (2002), Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin İklimi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Yay. No: 12, Diyarbakır.
- Güzel, Abdulkadir, (2005), Şanlıurfa İli Yerleşmeleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, s.69-76, Ankara.
- Güzel, Abdulkadir, (2009), "Tarih Öncesi Bir Yerleşme Olan Şanlıurfa’nın Kuruluşuna Etki Eden Coğrafi Faktörler", Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:19, s.108-129, İstanbul.
- İdikurt, Hasan, (2003), Geçmişten Günümüze Viranşehir, Mersin, İbem Ajans.
- Kahraman, Seyit Ali; Dağlı, Yücel, (2010), Evliya Çelebi -Seyahatname-, Yapı Kredi Yayınları, Cilt 4, İstanbul.
- Kaplan, Fatih, (2017), Viranşehir İlçesinin Nüfus Gelişimi ve Özellikleri (1927-2015), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
- Kürkçüoğlu, Cihat, (2000), Harran Yollarının Buluştuğu Kent, Şurkav Yayınları, Ankara.
- Kürkçüoğlu, Cihat, (2002a), Şanlıurfa'da Yapılan Arkeolojik Araştırmalar, Kazılar ve İl Sınırları İçindeki Sit Alanları, Şanlıurfa: Uygarlığın Doğduğu Şehir, Şurkav Yay. (26), s.95-108, Ankara.
- Kürkçüoğlu, Cihat, (2002b), Şanlıurfa Mimari Eserlerine Genel Bir Bakış, Şurkav Yayınları, Ankara.
- Kürkçüoğlu, Cihat; Karahan Kara, Zuhal, (2005), Adım Adım Viranşehir, Viranşehir Kaymakamlığı Kültür ve Turizm Yayınları, Şanlıurfa.
- Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (M.T.A), (2002), Basılı Jeoloji Haritaları, Şanlıurfa/Viranşehir,P.No: N43, Ankara. https://www.mta.gov.tr/v3.0/hizmetler/jeolojiharitalari
- Mateos, Urfalı, (1962), Urfalı Mateos Vakayi-Namesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), (Çev:, Hrant D. Andreasvan), Türk Tarih Kumu (TTK) Yay., Ankara.
- Schmidt, Klaus, (2007), Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, (Çev., Rüstem ASLAN), İstanbul.
- Sözer, Ahmet Necdet, (1984), “Güneydoğu Anadolu'nun Doğal Çevre Şartlarına Coğrafi Bir Bakış”, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı: 2, s.8-30, İzmir.
- Şahinalp, Mehmet Sait, (2005), Şanlıurfa Şehrinin Kuruluş ve Gelişmesi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Şahinalp, Mehmet Sait, (2006), “Şanlıurfa Şehrinin Kuruluşuna Etki Eden Etmenler”, Coğrafi Bilimler Dergisi, s.105-127, İstanbul.
- Şahinalp, Mehmet Sait; Günal, Veysi, (2016), “Türkiye’de Şehirleşme Hareketleri Üzerinde Terör Olaylarının Etkisi”, ASOS (Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi) The Journal of Academic Social Science, Yıl: 4, Sayı: 37, s.30-42.
- Şanlıurfa Meteoroloji Müdürlüğü, (2019), Viranşehir İstasyonu Veri Tabanı, 1960-2018 Sıcaklık ve Yağış Aylık Ortalamaları, Şanlıurfa.
- Tunçdilek, Necdet, (1985), Türkiye’de Relief Şekilleri ve Arazi Kullanımı, İstanbul Üniversitesi, Yay. No: 3279, İstanbul.
- Tunçdilek, Necdet, (1988), Dünya Nüfus Dinamiği, İstanbul Üni. Yay. No: 3501, İstanbul.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), (2020), Türkiye İstatistik Kurumu Şanlıurfa-Viranşehir Nüfus Verileri, 1927-2019, Ankara.
- Tümertekin, Erol; Özgüç, Nazmiye, (2002), Beşerî Coğrafya, Çantay Kitabevi, İstanbul.
- Tolun Denker, Bedriye, (1977), Yerleşme Coğrafyası, İstanbul Üni. Coğrafya Enstitüsü Yayını,
