Author:
Abstract
Tanzimat dönemi, 18. yüzyıl sonlarında başlayan Osmanlı yenileşme ve modernleşme çabalarının yeni bir hız ve atılım kazandığı bir dönem olmuştur. Bir yanda modernleşme çabaları diğer yanda ise Osmanlı eyaletlerinde yer yer ortaya çıkan karışıklıklar taşra yönetiminin yeniden bir düzenlenmeye gidilmesini kaçınılmaz hale getirmiştir. 7 Kasım 1964 tarihinde Vilayet Nizamnamesi hazırlanmıştır. Bu nizamname ile eyaletler kaldırılmış ve Fransız taşra teşkilatına uygun olarak livalardan oluşan vilayetler kurulmuştur. Taşra idarelerinde yapılan bu büyük değişikliklerde göze çarpan en önemli kültürel gelişmelerden biri de her vilayet merkezinde bir matbaanın açılmasıdır. Sultan Abdülaziz 1863 yılında Mısır gezisi sırasında, Mısır'ın çeşitli bölgelerinde gazeteler çıkarıldığını öğrenmiş ve Osmanlı vilayetlerinde de "vilayet matbaaları" kurularak basın- yayın faaliyetlerinin yapılmasını istemiştir. Böylece vilayetlerde matbaalar açılmaya başlanmıştır. Valilik bünyesi içinde açılan bu matbaalarda öncelikle kırtasiye işlerine ağırlık verilmiş bunun yanı sıra salnameler, takvimler, edebi ve bilimsel eserler de basılmıştır. Yine bu matbaalar vasıtasıyla birçok vilayette "resmi vilayet gazetesi" de çıkarılmıştır. Böylece bu vilayet matbaaları ve matbaalarda yayınlanan vilayet gazeteleri ile Türkiye'de taşra basını daha sonraki dönemlerde Anadolu basını tabirleriyle anılan yerel basının ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamıştır. Osmanlı Devleti vilayet gazeteleri ile merkezin görüşlerini halka duyurarak kamuoyu oluşturmayı da amaçlamıştır. Vilayet Gazeteleri, Milli Mücadele döneminde ise yapılan vatan savunmasında etkin bir rol oynamışlar. Vilayet gazeteleri yayınlama geleneği Cumhuriyetin ilk yıllarında da sürdürülmüş ve yeni rejimin halka benimsetilmesinde etkin bir görev üstlenmiştir. Vilayet gazeteleri yerel basına öncülük ve rehberlik etmişlerdir. Vilayet gazeteleri yoluyla birçok yörede ilk kez süreli yayın çıkarılmıştır. Gazetelerin basıldıkları matbaalar, kamu işlerinin yanı sıra özel kesimin işlerine de açık tutulmuştur. Birçok vilayette yayımlanan gazeteler, yörenin ilk süreli yayını olduğu için kitlenin basın aracılığıyla eğitilmesinde önemli rol oynamıştır. Yerel basının kültür hayatının gelişmesine önemli katkıları olmuş ve Anadolu'da birçok yazar ve gazetecinin yetişmesine imkân sağlamıştır. Yine bu yayın çalışmaları, yayınlandıkları bölgenin kültürel gelişiminde de bir lokomotif görevi üstlenmişlerdir. Bu çalışmada, Türkiye'de yerel basının ortaya çıkışı, Osmanlı, Milli Mücadele ve cumhuriyetin ilk yıllarındaki durumu ve özellikleri hakkında bilgiler verilerek bir değerlendirme yapılacaktır.
Keywords
Abstract
Tanzimat reform era was a period, which the Ottoman Empire increased herstruggle for innovation and modernization in the last times of 18th century. Both the struggle of modernization and the chaos in some places made it inevitable to reorganize the rural government. The Province Regulation was prepared in November 7, 1964. The states were abrogated with this regulation and the provinces, which were comprised of shires, were founded. One of the most important cultural developments that were seen in these great changes was the printing houses that were opened in every town center. Sultan Abdülaziz learned that newspapers were printed in some places of Egypt in his Egypt travel in 1863 and he ordered that province printing houses were to be founded. After that the printing houses were started to be opened. In these printing houses the bookkeeping operations were prioritized and besides annuals, calendars, and literary and scientific works were printed. In many provinces official province gazettes were printed. So, these printing houses and the gazettes played an important role in appearing the local press, which was named as Anatolian press in later times, in Turkey. Ottoman Empire aimed to mold public opinion by reaching to the people with the local press. The province gazettes played an effective role in defense of the country in the period of national struggle. The tradition that printing local press was continued in the first years of the Republic and was important in making the people welcome the new regime. The province gazettes were pioneer and guide for the local press. In many places, for the first time, periodicals were printed by means of the province gazettes. The printing houses were also worked for the private sector. The gazettes of many places played an important role in educating of the people since they were the first periodicals of the region. The local press supported the cultural life and provides opportunity for many writers and journalist. In this work an evaluation will be made in the light of local press in Turkey, its place and characteristics in Ottoman Empire, the National Struggle, and Republic.