Author :
Abstract
Bir toplumun trafik düzeni bir medeniyetin dışarıdan görünüşüdür. Bir yörede insanın ne kadar saygıya değer olduğunu o yörenin trafik işleyişiyle ölçmek mümkündür. Günümüzde hane başına düşen araç sayısındaki ciddi artış dikkate değer düzeye ulaşmıştır. Ancak bu gelişmeler beraberinde şehirlerarası ve merkezlerde trafik yoğunluğunu, dolayısı ile trafik problemini ortaya çıkararak insanı birçok tehlike ile yüz yüze bırakmaktadır. Ulaşımda yaşanan problemlerin çözümüne yönelik geliştirilen önlemler çoğu zaman yetersiz kalmakta, bir türlü can ve mal kaybına neden olan kazalar önlenememektedir. Haliyle bütün tedbirleri almak, hiçbir şeyi tesadüfe bırakmamak ve akabinde ne olursa olsun Allah’a bırakarak (tevekkül) etmek esastır. Nitekim tehlikelere karşı tedbirlerin alınması efendimize devemi bağlayarak mı yoksa bağlamadan mı bırakıp Allah’a tevekkül edeyim diye sorulduğunda: “Onu bağla ve ondan sonra tevekkül et” buyurmuştur. Risk unsuruna karşı tedbirlerin alınması dinimizde elzemdir. Zira tehlikenin bulunduğu yerde tedbirin alınması bir zorunluluk olduğuna dair: “Evin damında korkuluk olmadığı halde uyuyan kimseden Allah’ın koruması (zimmeti) kalkmıştır.” buyurmuşlardır. Buna kıyasen günümüzde de aynı şekilde trafikte seyreden araçlarda zarar vermeyecek biçimde hareket etmek zorundadır. Trafik kazalarına müsebbibi açısından bakıldığında sorumluluğun kimden ve nasıl kaynaklandığı, insan, yol ve araç faktörlerinden hangilerinin ne kadar etkin olduğu, fâilin sorumlu tutulmasını ortaya çıkarmak için, fiil-fâil sonuç arasındaki illiyet bağının nedensellik ilişkisine dayanan bağı tespit etmektir. İslâm hukukunda; fiil ile zarar arasındaki ilişkiyi ifade etmek için “mübâşeret” ve “tesebbüb” kavramları kullanmak, gerçekleşen zararla sorumluluğun bağlandığı olay veya davranış arasındaki sebep sonuç ve ihmal trafik kazalarından mütevellit ölümler, yaralanmalar, sakatlıklar, maddi ve manevi zararların tazmininde dikkate alınması gereken en önemli kriterlerdir.
Keywords
Abstract
A society's traffic pattern is the exterior of a civilization. It is possible to measure how respectable a person is in a region by the traffic operation of that region. Today, the significant increase in the number of vehicles per household has reached a remarkable level but these developments, together with the traffic density in the intercity and in the centers, and thus the traffic problem, leave people face to face with many dangers. Measures developed for the solution of transportation problems are often insufficient, and accidents that cause loss of life and property cannot be prevented. As a matter of fact, it is essential to take all precautions, not to leave anything to chance, and then to trust no matter what. As a matter of fact, taking precautions against dangers was asked when our master was asked whether I should tie my camel or leave it untied and put my trust in God: He said, Tie it up and then put your trust. Taking measures against the risk factor is essential in our religion. Because it is an obligation to take precautions where there is a danger. He said, "God’s protection has been removed from a person who sleeps even though there is no railing on the roof of the house." Compared to this, it has to act in a way that does not harm the vehicles traveling in traffic in the same way today. From the perspective of the cause of traffic accidents, it is to determine the causal link of the causal link between the act and the result in order to reveal from whom and how the responsibility originates, which of the human, road and vehicle factors are effective, and to reveal the perpetrator's responsibility. In Islamic law; Using the concepts of “mubâşeret” and “tasebbüb” to express the relationship between the act and the damage are the most important criteria that should be considered in the compensation of deaths, injuries, disabilities, material and moral damages resulting from traffic accidents due to cause and effect and negligence between the damage occurred and the event or behavior to which the responsibility is connected.
Keywords
- Abdürrezzâk Ahmed es-Senhûrî, el-Vasît fî Şerhi'l-Kânûni'l-Medeniyyi’l-Cedîd İskenderiyye: Menşeetü’l-Meârif, 1964.
- Abdullah Gâmidi b. Salim, Mesûliyyetü’t-Tabîbi’l-Miheniyye Cidde: Dârül-Endel el-Hadra, 2000 .
- Akıntürk, Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri, 18. bs. İstanbul: Beta Yayınları 2019.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned, 5. bs. Beyrut: el- Mektebü’l-İslâmî, 1985.
- Ahmet Cevdet Paşa, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, thk. Ahmet Şimşirgil ve Ekrem Buğra Ekinci. 2. bs. İstanbul: İhlas Gazetecilik, 2009.
- Ahmed Fethullah el-Câferî, Mu’cemül Elfâz’il-Fıkhı, 1. bs. Demmam: Matabiül-Medhal, 1995.
- Aydın, Mehmet. “İtlâf”. DİA. (İstanbul: TDV Yayınları, 2002), 22/466-469.
- Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî Beyrut: Dâru’l-Marife, 1986.
- Aydın, Mehmet Akif. “İtlâf ”, DİA, C. XXIII, İstanbul: TDV Yayınları, 2002, 466-469.
- Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Cüzey el-Gertânî, el-Kavânînu’l-Fıkhiyye, thk. Mâcid el- Hamevî, 1. bs. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2013.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’es es-Sicistani el-Ezdi. Sünen-i Ebî Dâvûd ve Tercemesi, çev. İbrahim Koçaşlı. İstanbul: Milli Gazete, 1983.
- Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
- Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: Tercih Kitabevi, 1994.
- ………….. Sorumluluk Hukuku, Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi Ankara: Sevinç Matbaası, 1975.
- Ekşi, Ahmet. İslâm Tıp Hukuku, 1. bs. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
- Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ahmed el-Hanbelî. el-Kavâid fi'l-fıkhî’l-Müsemmâ Takriru’l- Kavaid ve Tahriru’l-Fevâid, bs.1. Mısır: Matbaatü’i-Hayriyye, 1972.
- Giyasuddin Ebû Muhammed b. Ganim Muhammed el-Bağdadi. Mecmeu’d-Damânat fî Mezhebi’l-İmam Azam Ebî Hanîfete en-Nu’man, thk. Muhammed Ahmed Sirac, 1.bs. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1999.
- Fetâva’l-Hindiyye fi mezhebi’l İmami’l-A’zam Ebi Hanife ve bi Hamşihi Fetavayi kadıhan ve’l- Fetava el-bezzaziyye,Şeyh Nizam ve Cemaatün min Ulemai’l-Hind, Beyrut: DarüsSadır,1991.
- Günenç, Hâlil. Büyük Şâfiî İlmihâli. İstanbul: Umut Matbaacılık, 1998.
- Haluk Tandoğan, Türk Mesüliyet Hukuku, 1. bs. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2010.
- Hatemi, Hüseyin. Borçlar Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1994.
- Hasan b. Ali b. Muhammed b. Habib el-Mâverdi el-Basrî, el-Hâvi’l-Kebîr Şerhü’l-Muhtasaru’l- Müznî, 1. bs. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1994.
- Haydar, Ali. Dürerü’l Hükkam Şerhu mecelleti’l-Ahkam , Ankara: TDV Yayınları, 2020.
- Haluk Tandoğan, “Hukuka Aykırılık Bağı”, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler I. Sempozyumu, Ankara, 1990.5.
- Hamza Aktan, “Damân”.DİA, (İstanbul: TDV Yayınları, 1993),C. VIII, 451-452.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. Hâşiyetü İbn Âbidîn Reddü’l- Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
- İbnü’l-Hümâm, Şemsuddîn Ahmed b. Kûder Kadızâde Efendi. Netâicu’l-Efkâr fî Keşfi’r- Rumûz ve’l-Esrâr Tekmiletü Şerhi Fethi’l-Kadîr, 1. bs. Beyrut: Dârü’s-Sadır, 1970.
- İbn Kudâme, Muvâffakuddîn Ebû Muhâmmed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, el-Muğnî ‘alâ Metni’l-Mukni’. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
- İbn Nüceym, Zeynü’l-Âbidîn. el-Eşbâh ve’n-Nezâir, thk. Muhammed Muti’ el-Hafız, 1. bs. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1983.
- Dârüs-Sadır, 1982.
- İsmail b. Hammad el-Cevherî, es-Sıhah, thk. Ahmed Abdülğafur Atar Beyrut: Dârü’l-İlmi lilmelâyin, 2019. Dâruüs-Sadr, 1982.
- İbrahim b. Mûsa eş-Şâtibî, el-Muvâfakât, 1. bs. Mısır: Dârü’l Kütübü’l-İlmiyye, 2004.
- Kurân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Ali Özek, Hayrettin Karaman, Ali Turgut, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993.
- …………….. Mukayeseli İslâm Hukuku, 6.bs. İstanbul: İz Yayıcılık, 2012.
- Kahveci, Nuri. İslâm Borçlar Hukukunda Tazminat, 1. bs. İstanbul: Hikmetevi, 2015.
- Kaşıkçı, Osman. İslâm ve Osmanlı Hakkında Mecelle,İstanbul:Osav,1997.
- Muhammed b. Ali b. Muhammed eş-Şevkânî, Fethu’l-Kadîr el-Câmi’ beyne Fenneyi’r-Rivâye ve’d-Dirâye min İlmi’t-Tefsîr, 1. bs. Mısır: Dârü’l-Vefâ, 2014.
- Mecelle, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye. Ankara: Mahmutbey Matbaası, 1959.
- Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terrimleri Sözlüğü , İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
- Muvaffakuddîn Ebû Muhâmmed Abdullah b. Ahmed b. Kudâme el-Makdisî, el-Muğnî ‘alâ Metni’l-Mukni’ Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
- Muhammed b. Muhammed Ebû Hamid el-Gazzâlî, el-Vecîz fi’l-Fıkhî’l-İmam eş-Şâfiî, thk. Ali Mi’vad, Adil Abdülmevcüd, 1. bs. Gazze: Dâru’l-Erkam, 1997.
- Nuri Kahveci, İslâm Borçlar Hukukunda Tazminat, 1. bs. İstanbul: Hikmetevi, 2015.
- Serahsî, Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût, 3. bs. Beyrut: Dârü’l-Mârife, 1978.
- Salahattin Sulhi Tekinay, Sermet Akman, Haluk Burcuoğlu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. bs. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1993.
- Şirbînî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed el-Hatib. Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Meâni Elfâzi’l-Mınhâc. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî ve Evlâduhu, 1958.
- Şeybânî, Muhammed b. Hasan, el-Câmiu’s-Sağîr, 1. bs. Beyrut, Âlimu’l-Kütüb, 2010.
- Tandoğan, Haluk.Türk Mesüliyet Hukuku, 1. bs. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2010
- Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. el-Câmiü’s-Sahîh, thk. Subhî es- Sâmirâî. Beyrut: Mektebetu’n-Nehdati’l-Arabiyye, 1409/1989.
- Unicef Türkiye, “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, https: //www.unicef.org/turkey/udhr/- gi17. html, [12.1. 2019].
- Vehbe ez-Zühaylî, “et-Tecdîd-fi’l-Fıkhi’l-İslâmi”, Cezayir, el-Mecelletu’ş-Şuûnid-Dîniyye, Aylık Dergi, S. 82 (2009): 32-34.
- Vehbe ez-Zühaylî, Nazariyyetü'd-Damân, 9. bs. (Dımeşk: Dârü’l-Fikr, 2012.
- ……………..el-Fikhu’l-İslâmi ve Edilletühü. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1987.
- Yıldız, Kemal. İslâm Sorumluluk Hukuku Akit Dışı Sorumluluk. İstanbul: İfav Yayınları, 2013.
