Author :
Abstract
Yaygın olarak halk edebiyatı sahasının bir terimi olarak bilinen “motif” ile divan edebiyatı manzum eserlerinin terimi olan “mazmun”, farklı şekildeki eserlerin ortak işlevleri ile dikkat çeken kavramlarıdır. Motiflerin mensur tahkiyevî eserlerin, mazmunların manzum eserlerin özünü oluşturması, zaman zaman bu iki kavramın birbirinin muadili olduğu yargısına neden olabilmektedir. Anlaşılacağı üzere, motif ve mazmun birbirinden farklı kavramlar olmasına rağmen, özellikle divan edebiyatı araştırmacıları zihninde motif, mazmun derecesinde belirgin bir anlam niteliği taşımamaktadır. Bunda, motifin halk edebiyatı mensur eserlerine ait inceleme sahası oluşturmuş bir kavram olması yanında, divan edebiyatı tahkiyevî eserlerinin nazımla kaleme alınma temayülünün tesiri de söz konusudur. Bu makalede, “Motifler sadece mensur eserler için mi söz konusudur?”, “Mazmun, motifin manzum edebî eserlerdeki karşılığı mıdır?”, “Motifler mi mazmunu, mazmunlar mı motifi oluşturur?”,... soruları ile bu iki kavramın birbirleriyle ilişkileri, benzerlik ve farklılıkları ortaya konmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
“Motif”, known widely as a term of the folk literature field, and “mazmun” (i.e. poetic theme) being the term of verse works in divan literature, both are prominent concepts due to the common functions they serve in different types of literary works. The fact that motifs constitute the essence of prose tahkiyevî (lit. narrative) works, and mazmun constitutes the essence of poetic works, can sometimes lead one to assume that these two concepts are equivalent. As it is understood, even though motif and mazmun are two distinct concepts, in the minds of scholars of Divan literature in particular, motif does not carry a significant meaning as much as mazmun. Here, motifs had emerged in addition to being a concept constituting an examination field specific to prose works of folk literature, the effect of leveraging tahkiyevî works written within the tradition of Divan literature with verses is influential, as well. This study will try to reveal the relationships, similarities, and differences between these two concepts, through the following questions: “Are motifs in question only for prose works?”, “Is mazmun the equivalent of motif in poetic literary works?”, and, “Does motif form mazmun, or does mazmun form motif?”
Keywords
- Agâh Sırrı Levend, (1968), “Divan Edebiyatında Hikâye”, Ankara Üniversitesi, Türk Dili Araş- tırmaları Yıllığı-Belleten, Ankara.
- Agâh Sırrı Levend, (1959), “Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnun Hikâyesi”, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Aktaş, Şerif, (2007), “Edebiyatta Üslup ve Problemleri”, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Akün, Ömer Faruk, (1994), “Divan Edebiyatı”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), C.9., s.389, İstanbul.
- Alptekin, Ali Berat (2005), “Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı”, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Aristoteles, (2010), “Poetika Şiir Sanatı”, (Türkçesi: Samih Rifat), Can Sanat Yayınları, İstan- bul.
- “Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım”, (1994), (Haz. Sabahattin KÜÇÜK), Atatürk Kültür Dil ve Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Boratav, Pertev Naili, (1982), “Folklor ve Edebiyat I”, Adam Yayınları, İstanbul.
- Cuddon, J. A. (2013), “Motif”, “Leitmotif”, “A Dictionary of Literary Termsand Literary The- ory”, U.K.
- Çavuşoğlu, Mehmed, (1984), “Mazmûn”, Türk Dili,nr. 388-389, Nisan-Mayıs, Ankara.
- Çiçekler, Mustafa (2004), “Mesnevî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.29, Ankara, s.320-322.
- Demirel, Şener, (2002), “Mazmûn Üzerine Bir Değerlendirme”, Bilig Dergisi, S. 21, s.117-142.
- “Edirneli Nazmî Divanı”, (2018), (Haz. Sibel Üst), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
- Freedman William, (2009), “Edebî Bir Motif: Tanım ve Değerlendirme”, (Çev. Funda Özşener), Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. “Hamdullah Hamdî Divanı”, (Haz. Ali Emre Özyıldırım), Erişim 29.10.2019, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10615,girispdf.pdf?0.
- Harmancı, M. Esat, (2012), “Mazmunun Yolculuğu”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 27, s.125-142.
- İpekten, Haluk, (1993), “Divan Şiirinde Mazmunlar”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Der- gisi, Erzurum.
- Kasap, İsmail, (2018), “Halk Hikâyeleri Üzerine” Hece Dergisi, Türk Öykücülüğü Özel Sayısı Eklerle-3, Mayıs, S. 46/47,s.83-89, 2018.
- Kaya, Doğan (2007), “Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü”, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Köksal, Hasan (2019), “Türk Destanlarında Bazı Ortak Motifler”, Erişim 29.10.2019. https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=365509&/T%C3%BCrkDestanlar%C4%B1nda-Baz%C4%B1-Ortak-Motifler-/-Yrd.-Do%C3%A7.-Dr.-HasanK%C3%B6ksal-.
- Mazıoğlu, Hasibe, (1992),“Divan Edebiyatında Hikâye”, Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara.
- Mengi, Mine, (2010), “Divan Şiiri Yazıları”, Akçağ Yayınları, Ankara.
- “Nabi Divanı” (2011), (Haz. Ali Fuat Bilkan), Akçağ Yayınları,Ankara.
- “Nev’î Divanı” (1977), (Haz. Mertol Tulum-M. Ali Tanyeri), İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
- Okuyucu, Cihan, (2006), “Gazel Bahçesi”, Sütun Yayınları, İzmir.
- Onay, Ahmet Talât (2007), “Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü”, (Haz. Cemal KURNAZ), Birleşik Yayınevi, Ankara.
- Pala, İskender, (2007), “Mazmun”, Türk Edebiyatı Tarihi 1, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın- ları, İstanbul, s. 403-409.
- Pala, İskender, (1999), “Mazmunun Mazmunu”,Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (Haz. Mehmet Kalpaklı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Partridge, Eric (2006), “Origins A Short Etymological Dictionary of Modern English”, Routled- ge Taylor & Francis Group, Londonand New York.
- Saraç, Yekta, (2018),“Divan Edebiyatında Hikâye”, Hece Dergisi, Türk Öykücülüğü Özel Sayı- sı Eklerle-3, Mayıs, S. 46/47, s. 77-82.
- Şenödeyici, Özer, (2018), “Mazmun Beyanındadır: Klâsik Türk Şiirinde Mazmun Arayışına Katkılar”, Journal of Turkish Language and Literature Volume:4, Issue: 4, s. 10471070.
- Şimşek, Esma, (1990), “Yukarı Çukurova Masallarında Tip ve Motif Araştırması”, Fırat Üni- versitesi, Doktora Tezi, Elazığ.
- Aghizadehzonuz, Robabeh, (2016), “Işknâme (Ferruh u Hümâ) Mesnevisinde Sevgililerin “İlk Âşık Olma” Motifinin İran Aşk Mesnevileriyle Karşılaştırılması”, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Tanpınar, Ahmet Hamdi, (2003), “19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi”, Çağlayan Kitabevi,
- Thompson, Stith, (1955-1958), “Motif-Index of Folk-Literature”, Bloomington, Indiana.
- TDK, Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, Erişim 29.10.2019. http://sozluk.gov.tr/
- Turan, Lokman, “Mesneviyi Gazelle Okumak”, Kesit Yayınları, İstanbul, 2017.
- Tülübaş, Tuba, (2017), “Hüsrev ü Şirin (Metin-Dil Özellikleri-Gramatikal Dizin)”, Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Muğla.
- Ünver, İsmail (2004), “Mesnevî” (Türk Edebiyatı), Ankara, C.29, s.322-324.
- Vogel, Winfried, (2010), “The Cultic Motif in the Book of Daniel”, Peter Lang., New York.
- Wellek, Rène Austin Warten, (2011), “Edebiyat Teorisi”,(Çev. Ö.Faruk Huyugüzel), Dergah Yayınları, İstanbul.
