Author:
Abstract
Arapçanın söz varlığında geniş bir kullanım alanına hakim olan hemze, Türkçenin fonetiğinde yer almamaktadır. Dolayısıyla bu sesi içeren kelimeler Türkçe tarafından alıntılandığında bir telaffuz zorluğuna neden olmuşlardır. Türkçe kendi ses düzenine ve ahengine uymayan bu tür kelimelerdeki hemze sesi üzerinde bazı değişiklikler gerçekleştirerek onları kendi ses ve telaffuz kurallarına uydurmuştur. Ancak yapılan değişiklikler, Türkçenin bütün çağdaş lehçelerinde aynı şekilde gerçekleşmemiştir. Bu lehçeler bazı noktalarda aynı yolu izlemişler, bazı noktalarda ise birbirlerinden ayrılmışlardır. Bu durum, çağdaş Türk lehçelerinde ortak olarak kullanılan hemzeli kelimelerin farklı şekiller almasına sebep olmuştur. Böylece hemzeli kelimeler çağdaş Türk lehçelerine aldıkları yeni şekillerle yerleşmişlerdir. Bu çalışmada, çağdaş Türk lehçelerine geçmiş Arapça kökenli kelimelerdeki hemze sesinin durumu ele alınmıştır. Çalışmanın girişinde hemze ile ilgili bilgi verilmiş; daha sonra da Arapçadan alıntılanmış kelimelerdeki hemze sesinin geçirdiği veya sebep olduğu ses olayları örnekleriyle birlikte gösterilmiştir. Hemze üzerine yaptığımız bu çalışmayla, çağdaş Türk lehçeleri üzerine yapılacak çalışmalara bir katkıda bulunulması amaçlanmıştır.
Keywords
Abstract
Occupying a major place in the vocabulary of Arabic, the hemze is also available in the phonetics of Turkish. Thus, it is considerably challenging to pronounce Turkish words that got derived from this sound. Turkish has ensured the conformity of these words that conflict with the sound scheme and euphonism of Turkish into its own phonetics and pronunciation principles by conducting several modifications on the hemze of these words. However, the modifications have not taken place in all contemporary dialects of Turkish in the same way. These dialects have followed the same route in several directions while they have displayed differences in certain directions. This has caused the words with hemze jointly shared by contemporary dialects of Turkish to come into different forms. Thus, the words with hemze have located into contemporary dialects of Turkish with their new forms. This study deals with the situation of hemze in Arabic words used in contemporary dialects of Turkish. The introduction of the study involves general information on hemze while following parts of the study model the transformation of hemze and sound modifications in the words derived from Arabic with several examples. The objective of this study is to contribute to other studies that will be conducted with reference to contemporary dialects of Turkish.