CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN TEK PARTİ DÖNEMİ SONRASI İDEOLOJİK EVRİMİ: ÖZGÜRLÜKÇÜ MUHALEFET, ORTANIN SOLU VE DEMOKRATİK SOL (1950-1980)
Author:
Abstract
Tek parti dönemindeki otoriter ve bürokratik muhafazakâr yönetim anlayışının aksine çok partili sisteme geçiş sonrası liberalleşme eğilimleri gösteren Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 1950 Genel Seçimlerinde 27 yıllık siyasi iktidarını kaybetmiştir. Bir muhalefet partisi olarak 1953 itibariyle özgürlükçü söylemlere yönelen, 1960’lı yılların başında dünyada ve Türkiye’de solun yükselişinin de etkisiyle 1965 yılında “ortanın solu”nu yeni bir ideolojik kimlik olarak telaffuz etmeye başlayan CHP, 1969 itibariyle daha sol söylemlerle artık “herkesin” değil, işçinin ve köylünün partisi olma iddiasıyla kendi kurduğu düzeni değiştirmeyi vaat eder noktaya gelmiştir. 1970’li yılların başında ortanın solunun sınırlarını iyice aşan “ortanın solcuları” Bülent Ecevit önderliğinde parti içi statükonun tasfiyesi (İnönü ve Satır’ın partiden ayrılması) sonrası solda yeni bir ideolojik kimlik arayışına girmiştir. Ecevit’in klasik özgürlükçü demokrasinin daha ileri aşamasında sol bir tutum olarak tanımladığı “demokratik sol” 1974 yılında CHP’nin yeni ideolojik kimliği olarak kabul edilmiştir. 1978 yılında bağımsızların desteği ile 22 ay süren bir hükümet kuran CHP, siyasi ve toplumsal kaos ve derin ekonomik krizin yanı sıra parti içi hizipleşmelerin de etkisiyle ülkeyi yönetememe sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. Bu süre zarfında siyasi vaatlerini gerçekleştiremeyen CHP, ideolojik üretimsizlik ortamında geniş halk kitlelerinin desteğinin önemli bir kısmını kaybetmiş, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi sonrası kapatılmıştır. Bu çalışmanın amacı, yaşadığı dönemin siyasi, toplumsal ve ekonomik dinamiklerinin etkisiyle ideolojik söylem ve kimlik arayışına giren CHP’nin 1953 yılında özgürlükçü söylemler ile başlayan, 1965 yılında “ortanın solu” ve 1974 yılında “demokratik sol” ile süren ideolojik evrimini çözümlemektir.
Keywords
Abstract
The Republican People’s Party (CHP), shown liberalization tendency after transition to multi-party period on contrary authoritarian and bureaucratic conservative government view during one-party period, lost its 27-year-rule at 1950 General Election. CHP, ran to libertarian discourses as an opposition party after 1953 and began uttering itself at “middle left” as a new ideological identity in 1965 with the effect of the rise of left in world and Turkey in the beginning of the 1960’s, came to the point changing the system (established by it) allegedly being no longer “everyone’s” but workers’ and peasants’ party with more left discourses after 1969. The middle leftists, who quite exceed the middle left’s borders in the beginning of 1970’s with Bülent Ecevit’s leadership, were in quest of a new ideological identity after deporting the intra-party status quo (İnönü and Satırs’ resignation from party). “Democratic left”, identified by Ecevit as a left manner at further stage from classical libertarian democracy, was agreed as CHP’s new ideological identity in 1974. CHP, formed a 22-month-lasted government with independents’ support in 1978, stayed face to face with not governing problem with the effect of political and social chaos and deep economic crisis alongside with intra-party schism. CHP, wasn’t able to put into practice its political promises during this time, lost the important part of large mass of people’s support in this ideological non-productive situation and it is abolished after 12 September 1980 Coup. The purpose of this study is to analyze ideological evolution of CHP, was searching ideological discourse and identity with the effect of the political, social and economic dynamics, begun with libertarian discourses in 1953, and went on with “middle left” in 1965 and “democratic left” in 1973.